Ons Erfdeel. Jaargang 38

Jan Goossens: 25 jaar in dienst van de Nederlandse taal en cultuur

Op 10 februari 1995, de laatste dag van het Duitse wintersemester, heeft prof. dr. dr. H.C. Jan Goossens met een opmerkelijk en druk bijgewoond college over de taalcultuur van de Zuidnederlandse religieuze vrouwen uit de 12de-13de eeuw afscheid genomen van de Westfaalse universiteit te Munster. Hij bekleedde daar 25 jaar met groot enthousiasme de leerstoel Nederlands.

De universiteitsstad Munster is in de laatste decennia uitgegroeid tot een centrum van belangstelling voor en verspreiding van de Nederlandse taal en cultuur bij onze oosterburen.

[p. 618]

Sinds vele jaren houdt de universiteitsbibliotheek zich officieel bezig met het verzamelen en ontsluiten van boeken die in verband staan met de Nederlandse cultuur. In 1989 werd in Munster gestart met een ‘Zentrum für Niederlande-Studien’, dat zich zowel richt op onderwijs als op onderzoek in verband met de politieke, economische, sociale en culturele situatie en de geschiedenis van de Nederlanden; de in dit kader opgerichte interdisciplinaire Magister-opleiding voor Niederlande-Studien heeft intussen een pendant in de Deutschland-Studien te Nijmegen. Goossens had een belangrijk aandeel in de totstandkoming van dit instituut en heeft in het begin het voorlopige voorzitterschap ervan waargenomen, tot de huidige voorzitter, prof. dr. H. Lademacher, zijn taak kon overnemen.

De uit Genk afkomstige geleerde heeft in Leuven Germaanse filologie gestudeerd en promoveerde er in 1963 op een opmerkelijke en innoverende dissertatie over Limburgse landbouwtermen. Hij is intussen een van de leidende en vooraanstaande dialectologen in de Nederlanden en Europa geworden. Door zijn handboeken, o.a. dat over Strukturelle Sprachgeographie en door talrijke dialectologische studies is hij een pionier op het gebied van de structurele dialectologie in het Nederlandse en Duitse taalgebied geweest en hij heeft veel vernieuwende inzichten gebracht. Daartoe heeft zijn docentschap in Marburg - het Mekka van de Duitse dialectologie - bij de Duitse taalatlas met L.E. Schmitt als directeur, zeker bijgedragen. Na een kort intermezzo in Leuven en Kortrijk werd Goossens in 1969 in Munster benoemd, waar hij de nieuw opgerichte zelfstandige leerstoel voor Nederlandse taal- en letteren bekleedde. Het Nederlands Instituut is intussen het belangrijkste centrum voor neerlandistiek in de BRD geworden. De laatste jaren volgen er meer dan 350 studenten colleges en bekwamen zich in de Nederlandse taal en letterkunde; 60 ã 70 van hen hebben Nederlands als hoofdvak. Het zal dan ook niet verbazen dat de Vereniging van docenten Nederlands in de BRD (opgericht in 1986) nauwe betrekkingen onderhoudt met het Nederlands Instituut en dat daar ook de redactie van haar tijdschrift Nachbarsprache Niederländisch gevestigd is.

Jan Goossens (^o1930).

Goossens' belangstelling voor de dialecten voerde hem naar de sociolinguïstiek en naar de geschiedenis van het Nederlands; over de geografische oorsprong van de constituerende elementen van onze taal en over de vorming van de oostelijke grens van het taalgebied, d.w.z. over het ontstaan van het Nederlands binnen het Westgermaanse gebied heeft hij belangwekkende en vernieuwende artikelen gepubliceerd. Al in het begin van zijn Munsterse activiteit had Goossens in de door de Nederlandse ambassade te Bonn uitgegeven informatieve brochure Was ist Deutsch - und wie verhålt es sich zum Niederländischen? (1970) Duitse vooroordelen en verkeerde opvattingen aangepakt en zich daardoor op cultuurpolitiek gebied zeer verdienstelijk gemaakt. Nog vroeger had hij als mede-initiatiefnemer van de bekende Klarstellung de eenheid van de Nederlandse literatuur- en standaardtaal verdedigd. Hij treedt in de voetsporen van Roukens, Heeroma en Frings in zijn Zuidoostelijke, Frankische Taalatlas, die grensoverschrijdend het gebied Leuven tot Keulen en Trier bestrijkt en in de beide totnogtoe verschenen delen aansluit bij baanbrekende werken van de Rijnlander Th. Frings. Diens uitgaven en studies i.v.m. de Maaslandse dichter Heindric van Veldeke hebben Goossens' kritische bijdragen tot de Van Veldekestudie uitgelokt en hebben zijn belangstelling gewekt voor de oorsprong van de

[p. 619]

Middelnederlandse letterkunde, met name voor de vroege Maaslandse literatuur.

Goossens is in de laatste jaren zowel (tekst)- filoloog als linguïst geweest. Nadat in 1972 zijn leeropdracht met Nederduits was uitgebreid, heeft de Nederduitse Reyne de Vos (Lübeck, 1498) hem tot de studie van het middeleeuwse dierenepos gebracht, met als resultaat o.a. de editie van Reinaerts Historie en het boek over de iconografie van de Reinaert, beide uitgegeven door de Wissenschaftliche Buchgesellschaft te Darmstadt. Lezenswaard en modern is De gecastreerde neus (1988), een belangrijke bijdrage tot de receptiegeschiedenis van onze middeleeuwse literatuur, maar ook tot de mentaliteitsgeschiedenis. Het verdient vermelding dat de universiteitsbibliotheek van Munster er korte tijd geleden in geslaagd is het beroemde handschrift B van ons Middelnederlandse dierenepos uit het Rijnlandse Schloss Dyck te verwerven, een nieuwe parel aan de kroon van Munster als middelaar tussen de Nederlanden en Duitsland.

Goossens is in de laatste jaren zowel (tekst)- filoloog als linguïst geweest. Nadat in 1972 zijn leeropdracht met Nederduits was uitgebreid, heeft de Nederduitse Reyne de Vos (Lübeck, 1498) hem tot de studie van het middeleeuwse dierenepos gebracht, met als resultaat o.a. de editie van Reinaerts Historie en het boek over de iconografie van de Reinaert, beide uitgegeven door de Wissenschaftliche Buchgesellschaft te Darmstadt. Lezenswaard en modern is De gecastreerde neus (1988), een belangrijke bijdrage tot de receptiegeschiedenis van onze middeleeuwse literatuur, maar ook tot de mentaliteitsgeschiedenis. Het verdient vermelding dat de universiteitsbibliotheek van Munster er korte tijd geleden in geslaagd is het beroemde handschrift B van ons Middelnederlandse dierenepos uit het Rijnlandse Schloss Dyck te verwerven, een nieuwe parel aan de kroon van Munster als middelaar tussen de Nederlanden en Duitsland.

Aan de afscheid nemende hoogleraar, die in Munster naast het Nederlands op even succesvolle wijze voor het vak Nederduits de wetenschappelijke traditie van Jostes, Schulte-Kemminghausen en Foerste heeft voortgezet werd een indrukwekkende feestbundel aangeboden. Drie van zijn oud-studenten, J. Cajot (Hasselt/Brussel), L. Kremer (Antwerpen) en H. Niebaum (Groningen), hebben niet minder dan 110 vrienden, collega's en oud-studenten van de jubilaris uit de Nederlanden en het hele Duitse taalgebied, naast vakgenoten uit Zweden, Schotland, Polen en Zuid-Afrika, bereid gevonden een bijdrage te leveren aan het lijvige liber amicorum, Lingua Theodisca. Beitrage zur Sprach- und Literaturwissenschaft (Munster, 1995). Het werd samengesteld ter ere van de Limburgse geleerde, die vroeger al wegens zijn verdiensten voor de wetenschap en de Nederlandse cultuur vereerd werd met het lidmaatschap van de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde te Gent, met het Grosse Verdienstkreuz van de BRD en met het eredoctoraat van de Luikse universiteit.

Gilbert A.R. de Smet

Lingua Theodisca: Beitrage zur Sprach- und Literaturwissenschaft; Jan Goossens zum 65. Gebunstag, José Cajot, Ludger Kremer und Hermann Niebaum (Hrsg.), Niederlande- Studien: 16 (1,2), 1995, 2 delen, 1259 p.