Ons Erfdeel. Jaargang 38

Film in Vlaanderen

Suite 16

Tegenover de niet aflatende machtsontplooiing van de Amerikaanse filmproduktie en -distributie organiseert de Europese cinema zich zo goed en zo kwaad als het financieel kan. Vooral producenten van kleine filmlanden als België, waarvan de mogelijkheden dan nog opgesplitst zijn in een Nederlandse en Franstalige regio, zijn verplicht steeds meer hun toevlucht tot Europese co-produkties te nemen.

Smalend spreken filmcritici dan van deze of gene ‘Euro-pudding’, een produktie waarbij het scenario opgebouwd is in functie van de nationaliteit van de ‘stars’, die er vanwege de coproducerende landen vertegenwoordigd zijn.

Een ‘Europudding’-produktie die er alvast mag zijn, is Suite 16 van de jonge Vlaamse cineast Dominique Deruddere (^oTurnhout, 1957). Een ruim bioscooppubliek kon voor het eerst met hem kennismaken in 1983, toen zijn korte film Vodka Orange samen met Mare Diddens meesterlijke debuutbilm Brussels by Night in de Vlaamse bioscopen liep. Uit Vodka Orange, waarin een ‘halbstarke’ zijn terminale vader door middel van met wodka gevulde sinaasappelen en een prostituée een laatste heerlijke nacht als afscheid bezorgt, bleek al dat Deruddere zich niet geroepen voelt om herkenbaar Vlaamse produkties te realiseren. Zijn interesse voor een existentiële problematiek bevestigde hij in zijn eerste lange speelfilm Crazy Love (1986), een triptiek naar het werk van de Amerikaanse auteur en dichter Charles Bukowski, met wie Deruddere zich verwant voelt. Daarop greep Deruddere de kans aan om in de U.S.A. Wait until Spring, Bandini (1989), naar de gelijknamige roman van John Fante, een andere lievelingsauteur van de cineast, te draaien. Met Bandini etaleerde Deruddere zijn métier, maar wars van de grootschalige Amerikaanse produktiepraktijken keerde hij naar het arme filmland Vlaanderen terug. Diverse pogingen om er een nieuwe film te draaien, mislukten echter - tot Deruddere gefascineerd raakte door een filmscenario van Charles Highson en Lise Mayer, allebei actief bij de Britse televisie.

Dat werd Suite 16.

Erotische thriller?

Aangekondigd als een erotische thriller kon de film niet anders dan de liefhebbers van dergelijk opwindend filmentertainment teleurstellen. Daarvoor contrasteert Suite 16, wat het scenario en wat filmstijl betreft, te zeer

[p. 460]

met produkten als Rob Verhoevens Basic Instinct (1992). Derudderes jongste produktie is een Pinteriaans Kammerspiel, waarin een losgen jongeman, Chris (Anthonie Kamerling), de confrontatie aangaat met een rijke gehandicapte intellectueel, Glover (Peter Postlethwaite), die zijn psychopathische neigingen als soelaas voor een mislukt leven koestert. De machtsstrijd tussen beiden is meedogenloos. Daarbij lijkt nu eens de een dan weer de andere het te halen. Zelfs bij de ontknoping van dit psychodrama is het voor de toeschouwer niet zo duidelijk in wiens voordeel de strijd is beslecht. Tot in de slotbeelden blijft de cineast de kijker, die even naar een stereotiep ‘happy end’ wordt geloodst, op het verkeerde been zetten. Tegenover de onbeheerste emotionaliteit van Chris staat in de hele film de schijnbaar gevoelloze, bijna Oosterse afstandelijkheid van de oudere intellectueel. De onbewogen gelaatsuitdrukking van Glover, die Deruddere nadrukkelijk close in beeld brengt, laat meervoudige interpretaties toe die de toeschouwer slechts in de dramatische slotfase, en dan nog maar ten dele, kan ontraadselen. Veeleer dan een erotische, is Suite 16 een psychologische thriller; meer dan de dialogen zijn de beelden betekenisvol. Daarbij heeft eveneens de koele art deco-stijl van de hotelsuite, waarin het verhaal zich overwegend afspeelt, een symbolische functie: van de open en dicht schuivende deuren tot de rijk gevulde drankkast, die nog louter als exclusief sierstuk voor zijn eigenaar functioneert.

Met deze jongste produktie bevestigt Dominique Deruddere niet alleen zijn ongemeen talent als filmmaker, maar geeft hij nog meer dan in zijn vorige films blijk van een doordringende, meedogenloze en dus niet zo bijster opwekkende analyse van de menselijke soort. Meteen bewijst hij dat een internationale co-produktie niet per se tot een artificiële prent leidt. Suite 16 heeft nauwelijks iets te maken met het soms geprezen eigen karakter van de Vlaamse filmproduktie. Door zijn psychologische

Antoine Kamerling en Pete Postlethwaite in ‘Suite 16’ van Dominique Deruddere.

geladenheid is het wel een Europese film, die in een eigentijdse, schitterende filmstijl een verhaal van overal en alle tijden vertelt. Dat van de filmkijker enige bagage en filmlectuur vereist worden, kan men de cineast na 100 jaar filmgeschiedenis moeilijk kwalijk nemen.

Echt filmverdriet...

Tegenover het werk van de bijzonder begaafde Dominique Deruddere steekt de mislukking van de groots opgezette vijfdelige tv-serie Het verdriet van België schril af. Hugo Claus bewerkte zijn gelijknamige roman tot een scenario en schreef er ook de dialogen voor. De Zwitserse cineast Claude Goretta (L'invitation, 1975) voerde de regie. Met deze produktie verviel de Vlaamse filmproduktie, ondanks de inbreng van internationaal talent, opnieuw in de traditie van de toneelmatige literatuurverfilmingen. Via een aantal illustratieve scènes wordt de roman in nauwelijks boeiend te noemen beeldtaal naverteld. Goretta slaagt er slechts zelden in zijn maakwerk enige emotionele impact te geven. Door een zwakke filmische structuur en een totaal foute regie van de acteurs, die bovendien alle soorten ‘Vlaams’ spreken, getuigt deze tv-serie van een erg slordige aanpak. Vraag is waarom nu per se een Zwitserse regisseur, die absoluut geen voeling heeft met Vlaanderen, laat staan met het Vlaanderen van tijdens de Tweede We-

[p. 461]

reldoorlog en het Nederlands dat er werd gesproken, de opdracht kreeg om dit zo Vlaamse meesterwerk te verfilmen. Claus zelf beseft vandaag dat hij niet de grote cineast is die hij zich ooit overmoedig droomde. Niettemin had hij de klus zelf beter geklaard, zoals een recensent terecht na de persvoorstelling opmerkte. Bovendien bezit Vlaanderen naast de talentrijke Hugo Claus al jaren cineasten die de verfilming van een werk als Het verdriet van België beslist aankunnen. Stijn Coninckx bewees dit met Daens (1992), naar de heel wat moeilijker te verfilmen roman van L.P. Boon, een film die zelfs een Oscar-nominatie in de wacht sleepte. Enkele jaren terug realiseerde de Antwerpse cineast Guido Henderickx (Verbrande Brug, 1975, Skin, 1987) de schitterende tv-serie Moeder, waarom leven wij? (Lode Zielens, 1932) voor de Vlaamse commerciële zender VTM.

In eigen land werd het talent van Vlaamse cineasten steeds ondergewaardeerd. Filmmakers als Harry Kümel, Robbe de Hert, Guido Henderickx en anderen kregen slechts sporadisch de kans - en dan nog meestal met heel beperkte middelen - om hun kunnen te bewijzen. De tv-serie Het verdriet van België - van een filmversie is al lang geen sprake meer - zal de geschiedenis ingaan als het symbool van de miskenning van eigen filmtalent. Een spijtige vergissing, niet het minst voor Hugo Claus, wiens werk beter verdient.

Manneken Pis

Onder deze ietwat potsierlijke Belgische titel schuilt de recentste Vlaamse filmproduktie. Het is het verdienstelijke debuut in de lange speelfilm van Frank van Passel, die met een drietal korte films de aandacht al op zich had gevestigd. Van Passel slaagde erin zowat 30

Antje de Boeck in ‘Manneken Pis’ van Frank van Passel.

miljoen BEF bij elkaar te krijgen, en kon een beroep doen op een enthousiaste filmploeg die wou bewijzen wat ze waard was.

Het resultaat is een pretentieloze love story tussen de naïef-eerlijke weesjongen Harry (Frank Vercruyssen), die in een grootstad als vaatwasser aan de kost wil komen, en de trambestuurster Jeanne (ex-Daens Antje de Boeck), die op erotisch vlak al van wanten weet en iets te ontstuimig te werk gaat. Als na heel wat aarzelingen van de jongeman en ettelijke provocaties van het meisje de liefde opbloeit, blijkt het noodlot in de vorm van een hersentrombose toe te slaan. De jongeman komt gelouterd uit zijn eerste grote liefdesgebeuren. In de toenadering tussen bieden speelt de conciërge Denise (Ann Petersen, die zoals steeds ietwat aan overacting lijdt) een tragikomische rol.

Van Passel filmt deze nogal banale love story in een moderne suggestieve filmstijl en laat, zoals Deruddere in Suite 16, de filmkijker de kans en de tijd om het verhaal in te vullen. De retro-elementen in decor en locaties geven de film de gepaste melancholische sfeer. Manneken Pis is een interessante low budget-produktie van een filmploeg die duidelijk over talent beschikt.

Wim de Poorter