Ons Erfdeel. Jaargang 34

Anne van Canneyt: bronzen wellust

De beeldhouwkunst van Anne van Canneyt is sinds enkele jaren volledig toegespitst op bronzen creaties, die zij volgens de verloren-was-methode ontwerpt en in haar eigen gieterij uitvoert. Vroeger heeft zij grote beelden in blank hout gemaakt en werkte zij ook met diverse textieltechnieken. Met de bronzen beelden is zij als artieste tot volle ontplooiing gekomen.

Brons, het Brundisisch koper, was reeds eeuwen voor onze tijdrekening bekend. Het wordt nog steeds, ook door hedendaagse beeldhouwers, graag gebruikt, omdat het goed smeltbaar en toch vrij hard is en omdat het, zowel mat als hoog glanzend, een kunstwerk een rijk, kostbaar, warm en eeuwigdurend karakter geeft.

De menselijke en dierlijke figuur zijn de onderwerpen die, via Anne van Canneyts visie, deze bronzen gestalten aannemen. De

Anne van Canneyt, ‘Paard’, 1990, brons, 35 cm. hoog.

[p. 605]

lichamen die zij oproept, hebben een heel eigen verschijningsvorm. Zij bouwt ze op met stukken, met schijven was, die goed afgelijnd in de structuur passen. Elk onderdeel is een uiterlijk teken van de lijnen en vormen die de structuur uitbouwen. De meer statische, rechte stukken gecombineerd met de beweeglijke, golvende vormen brengen een fraai ritme in het geheel. Een goede sculptuur moet altijd van alle kanten bekeken kunnen worden, zodat omtrek, algemene opbouw en ruimtelijke werking voortdurend wisselen en hun eigen rijkdom aan het kunstwerk toevoegen. Spanning en ontspanning in de structuur komen zo ook visueel bij de beschouwer over. Lijn en vorm, licht en schaduw, kleur en textuur, massa en ruimte zijn de typische bestanddelen van deze plastische composities. Zo wordt sculptuur niet alleen visuele, maar ook tactiele kunst. Men ziet. Men tast. Haar goed zichtbaar opgebouwde beelden lenen zich bij uitstek voor deze dubbele functionaliteit.

Sinds Rodin schenkt de moderne beeldhouwer veel aandacht aan de beweging van lijnen en vlakken en aan het spel van het licht dat zich daarop ontwikkelt. Daarom grijpt de kunstenaar af en toe in de anatomische exactheid in, zodat het visuele effect nog wordt geaccentueerd. Met elkaar in botsing komende, elkaar soms overlappende scherpe, hakende of vloeiende lijnen dialogeren dan voortdurend met elkaar; zij zorgen voor de grote, sierlijke vaart die in elk beeld te vinden is.

Kenmerken van deze plastiek zijn, behalve deze compacte, oprollende of slank gerekte vormgeving, ook een bewuste mens- of diervormige figuratie met de nadruk op de lichamelijkheid, en een beheerst, respectvol omgaan met het materiaal.

De dierlijke voorstellingen komen uit de reële verschijning, maar nog meer uit de mythologie en uit de symboliek; een enkele keer zijn ze met surreële verbeelding gekruid. Anne van Canneyt beeldt vooral niet af. Zij verbeeldt;

Anne van Canneyt, ‘Europa’, 1991, brons, 30 × 20 cm.

zij interpreteert lichamen. Vaak terugkerende onderwerpen zijn: honden - vooral de slanke hazewind -, opgerold liggende katten, opzijspringende varkens, rustige schapen; maar ook Leda, door Zeus in de vorm van een zwaan benaderd, en Europa, dochter van Foinix en Agenoor, door Zeus in de gedaante van een stier ontvoerd. Deze schaking van Europa is een geliefd thema geweest in de antieke kunst. Het tafereel komt voor op fresco's, vazen, metopen. Anne van Canneyt heeft het enkele keren uitgevoerd, waarbij Europa nu eens rechtop op de stier is gezeten, een andere keer liggend op zijn rug en schoften werd afgebeeld tot een vervaarlijk compact geheel. De centaur, half-mens, half-paard, komt hier eveneens vaak terug. Zij heeft deze fabeldierfiguur ook op zeer groot formaat uitgevoerd in skeletvorm in een bijzonder lichte, doorzichtige structuur die nog duidelijker de ingenieuze opbouw van elk beeld blootlegt. Het paard ten slotte, 's mensen edelste gezel, is het bevoorrechte thema. Liggend, rechtop staand, steigerend, omkijkend, galopperend, stervend heeft de artieste het dier gezien en in de houding van een ondeelbaar moment vastgelegd. De verschillende posities geven telkens aanleiding tot een meer of minder bewogen, meer of minder geritmeerde plastische vormgeving. In alle beelden wordt, mede door de thematiek aangegeven, deze vormgeving hetzij vlakmatig, hetzij segmentair opgelost, soms met diepe scheidingslijnen, soms met volle uitstulpingen, of met combinaties ervan.

Ook de mens verschijnt in dit oeuvre. De voorkeur gaat hier kennelijk naar de mens die zich aan de dans, het spel der koningen, overgeeft. Alleenstaande figuren, dubbelbeelden of groepen Balinese danseressen vertonen opnieuw de verfijnde zin voor beweging die het hele oeuvre kenmerkt. Andere figuren zijn statischer gehouden, staan vaak in verwrongen, getourmenteerde houding, de hoofden klein, de ledematen wat lang gerekt, de voeten stevig geplant, altijd in de eigen vlakvormige verschijning en altijd met die bijzondere zorg voor de opperhuid.

Wat de artieste namelijk in de was heeft gekneed en geboetseerd en wat aan de buitenkant van het beeld aan sporen en ingrepen is achtergebleven, blijft uiteraard zichtbaar in de uiteindelijke bronzen uitvoering. Deze uiterlijke, ook voelbare detaillering ver-

[p. 606]

hoogt nog aanzienlijk de uitstralende rijkdom van elk beeld met strepen, holle of volle punten, insnijdingen, plooien, naden, overlappingen, sporen van textiel, borstelstrepen, korrelingen, openingen, verdichtingen. Uitdrukkelijk of meer terloops, soms haast minuscuul, leggen ze op elk beeld een levendig stramien. Door het patineren komt daar nog een aardig spel van donker en licht bij. De materie krijgt hier alle kansen. Gladde en ruwe delen spelen een eigen spel. Het oog vindt ze, de hand voelt ze. Zo moet een sculptuur aanspreken.

Rodin heeft al beweerd dat alles zich onophoudelijk beweegt, dat er geen stilstand is en ook dat het lichaam een golvende tempel is. Opvallend uitdagende uitspraken van een kunstenaar die zijn visie in zulke vaste waarden als zijn beelden heeft vastgelegd. Hij heeft gelijk. En sculpturen als die van Anne van Canneyt bewijzen dat de beweging in een beeld zo essentieel blijft, als de drie dimensies die de schilderkunst met alle mogelijke middelen en in alle tijden heeft proberen te suggereren.

De beweging die uit haar beelden straalt, blijft, hoe vast en massaal deze ook kan overkomen, van een uitzonderlijke gratie. Zij vormt de essentie van deze kunst en zij maakt ook dat deze creaties niet zo maar in een of andere categorie zijn onder te brengen. Doordat ze eenmalig zijn - van elk beeld wordt slechts één exemplaar gemaakt - zullen ze ook blijven boeien, ongeacht de modes die komen en gaan. Tussen de schoonheid van de expressie en de kracht ervan ligt een functioneel verschil. De schoonheid wil bevallig zijn, wil bekoren. De kracht boort dieper, ontroert veelzijdiger, reikt eigenlijk verder dan de zinnen, waarmee wij een kunstwerk benaderen. In het werk van Van Canneyt vinden wij een zeldzaam samengaan van beide elementen die de beeldhouwkunst, ook in haar geschiedenis, groot hebben gemaakt.

Fernand Bonneure

anne van canneyt (Roeselare, 1950) werd opgeleid aan de academie van Etterbeek bij André Willequet (1967), aan de academie van Brussel bij Jacques Moeschal (1968) en aan het Instituut Ter Kameren te Brussel bij Rik Poot (1970). Naast enkele collectieve tentoonstellingen bracht zij individuele exposities in Kortrijk (1983), Tielt (1984) en Knokke (1988). Zij werd onderscheiden bij de nationale wedstrijd ‘La protection des arts féminins’ (Brussel, 1968), kreeg een beurs van het Ministerie van Nationale Opvoeding en Nederlandse Cultuur (1975), een vermelding bij de wedstrijd voor beeld-houwkunst August Vermeylen (1983) en bij de wedstrijd Marc Macken, Antwerpen (1983). Adres atelier en gieterij: Aandekooi, 1, B-8200 Brugge Sint-Michiels (tel. [phone]).