Ons Erfdeel. Jaargang 34

Film

17de Internationaal Filmgebeuren van Vlaanderen

Te Gent vond van 10 tot 20 oktober 1990 het 17de Internationaal Filmgebeuren van Vlaanderen plaats. Zoals men inmiddels weet, is het Gentse filmfestival met zijn thema ‘De impact van de muziek op de film’ het enige internationaal erkende competitiefestival in België.

Zo'n honderddertig films, verdeeld over diverse secties, zorgden eens te meer voor het meest gevarieerde filmaanbod, dat men zich kan indenken. Daaronder vielen kwaliteitsfilms op als Jou Dou van Zlang Yimou, Hidden agenda van Ken Loach, The Witches van Nicolas Roeg, Vincent en Theo van Robert Altman en vele andere.

De bijzondere evenementen werden ditmaal beperkt tot de voorstelling van de door het Franse produktiehuis Gaumont gerestaureerde versie van L'Atalante (1934) van Jean Vigo en van Eisensteins Pantserkruiser Potemkin (1925), door het avantgardistische jazz ensemble ‘La Marmite Infernale’ uit Lyon voorzien van live muziek.

Op de slotavond van dit extreem gesponsorde festival, waar would be Amerikaanse glitter en glamour de echt cinefiele belangstelling vaak verdrongen, deelde een internationale jury de prijzen uit: The Krays van Peter Medak kreeg de Prijs voor de Beste Muziek, Les noces de papier van Michel Brault die van de Beste Regie en de Grote Prijs (10.000 dollar) ging naar de Russische cineast Vitali Kanevski voor Zamuri, oumi voskresni (Blijf stil, sterf en verrijs).

Janssen en Janssens draaien een film

Met spanning werd op het festival uitgekeken naar de avant-première van Janssen en Janssens draaien een film (Dupont et Dupond tournent un film), een documentaire over vijfentwintig jaar Vlaamse filmproduktie. Deze film, gerealiseerd door Robbe De Hert en producer Luc Pien van het Antwerpse filmcollectief Fugitive Cinema, werd gepresenteerd n.a.v. de vijfentwintigste verjaardag van het Koninklijk Besluit van 10 november 1964, waardoor voor het eerst overheidssteun aan de Vlaamse film kon worden toegekend. De Hert en Pien beseften aanvankelijk wellicht niet op welke opdracht ze zich in feite hadden

[p. 294]

Logo van het 17e Internationaal Filmgebeuren van Vlaanderen

Robbe de Hert en Luc Pien.

gegooid. Is het brengen van een overzicht van 25 jaar filmproduktie (zowat 150 films) binnen de speelduur van een normale bioscoopfilm een bijna onmogelijk opdracht, nog moeilijker wordt het indien je er ook nog de voorgeschiedenis bij betrekt. Janssen en Janssens draaien een film start niet in 1966 toen de eerste gesubsidieerde films, te weten Y Manana van Emile Degelin en Jiliali van Rik Kuypers op het scherm verschenen, maar voor de Tweede Wereldoorlog en wel in 1937. Toen sloot volgens Henri Storck, de Belgische regering met de Amerikanen een verdrag voor de ontplooiing van een auto-industrie op voorwaarde dat het toenmalige België geen gesubsidieerde filmindustrie zou ontwikkelen. De grootse plannen van Storck en andere pioniers werden aldus in de kiem gesmoord. België was wel een van de landen met het grootste aantal bioscoopbezoekers maar ‘de verbeelding’ werd elders geproduceerd. De situatie van toen doet zich vandaag over heel Europa voor en helaas in nog sterkere mate. Tegen de overheersing van de filmindustrie van Hollywood kon Vlaanderen in de jaren vijftig slechts de volksfilms van Edith Kiel en anderen stellen. De Hert illustreert, hoe amateuristisch maar ook hoe enthousiast deze populaire films in elkaar geflanst werden. De opkomst van de televisie betekende echter het einde van deze populistische cinema.

De subsidiëringspolitiek zou uiteindelijk slechts met Mira (1971), een Vlaams-Nederlandse co-produktie van Fons Rademakers, succes boeken. De opkomst van Vlaamse cineasten als André Delvaux, Roland Verhavert, Paul Collet en Pierre Drouot, Harry Kümel, Hugo Claus e.a. wordt in Janssen en Janssens via trailers, filmfragmenten en interviews belicht. Kortom, een overzicht van alles wat in Vlaanderen tot en met de internationale co-produktie Wait, until Spring, Bandini (1989) van de talentvolle Dominique Deruddere werd gerealiseerd.

Vooral in het eerste deel van hun film geven De Hert en Pien een briljant staaltje van wat de typische Fugitive Cinema-filmstijl heet: een flitsend, boeiend, intelligent en soms komisch-sarcastisch spel met klank en beeld. Dat de uitstekende montage van de helaas enkele maanden geleden overleden Chris Verbiest daarin een belangrijk aandeel heeft gehad, spreekt voor zich. Maar ook het researchwerk van Tom Overberghe mag niet worden onderschat. Zijn speurtocht naar materiaal

[p. 295]

leidde hem o.a. naar de archieven van de B.R.T. (Belgische Radio en Televisie), waar filmkopieën, vergeten en half verteerd, liggen te zieltogen. Dat is niet alleen filmhistorisch gezien bijzonder pijnlijk. Nog pijnlijker is, dat de B.R.T. voor deze documentaire budgettair geen interesse toonde. En dat, terwijl ditzelfde t.v.-station als co-producent bij een aantal belangrijke Vlaamse films, o.m. bij André Delvaux' De man die zijn haar kort liet knippen (1965), nauw betrokken was.

Hoewel het tweede deel van Janssen en Janssens te veel vervalt in minder snedige interviews, o.m. met filmverdeler Jan Verheyden, biedt de documentaire een vrije volledig en origineel overzicht van de Vlaamse filmproduktie. Noch de animatiefilm, noch de documentaire film werden immers vergeten. Wel lieten de makers uit valse schaamte en in hun streven naar objectiviteit het na hun eigen bijzonder belangrijke rol, nl. die van het produktiehuis Fugitive Cinema, in de ‘kijker’ te plaatsen. Een vorm van objectiviteit, die in dit geval misplaatst is.

Ten slotte nog twee opmerkingen. Het nogal melige interview met Maria Rosseels, ex-filmcritica van het dagblad De Standaard en ex-lid van de Selectiecommissie voor Nederlandstalige Culturele Films (België), die ervan droomde dat haar roman De dood van een non zou worden verfilmd, had beter vervangen kunnen worden door wat zich in feite voordeed. De dood van een non (1975) kreeg gemakkelijk overheidssteun, omdat gewiekste filmlui als Paul Collet en Pierre Drouot uitgekiend hadden, dat ze met een scenario op basis van Rosseels' roman zogoed als zeker het resterende overschot van het subsidiebudget van dat jaar zouden binnenharken.

Ten tweede is het duidelijk, dat De Hert en Pien over onvoldoende opname- en speelduurtijd beschikten om een volwaardig, historisch verantwoord overzicht te bieden. Een tiendelige t.v.-serie had hun meer speelruimte geboden. Of t.v.-programmamakers in het Vlaanderen van vandaag tot dit inzicht komen, kan men slechts hopen.

Voor de promotie en distributie van Janssen en Janssens maken een film was er, en dit loopt als een rode draad door de Vlaamse filmproduktie, nauwelijks geld beschikbaar. Jammer voor het enthousiasme en de noeste arbeid van alle betrokkenen. Ook dat is een gegeven in de ontwikkeling van de Vlaamse filmproduktie.

Wim de Poorter

Voor meer informatie i.v.m. 25 jaar Vlaamse filmproduktie, zie: w. de poorter, De Vlaamse speelfilmproduktie 25 jaar later, in Ons Erfdeel, 5/90, pp. 766-769.