Ons Erfdeel. Jaargang 34

Muziek

Mozart in de Zuidelijke Nederlanden

Iedereen zal er zo langzamerhand wel van op de hoogte zijn: 1991 is het Mozartjaar. Precies twee eeuwen geleden overleed een van de meest geniale talenten uit de muziekgeschiedenis en dat feit wordt thans met de grote trom gevierd. Op de CD-markt, in de concertzaal, op het boekenrek, wijd en zijd wordt aan die verjaardag herinnerd. Ook in Vlaanderen.

Het leven van Mozart speelde zich hoofdzakelijk op drie plaatsen af: in Salzburg, in Wenen en... in de diligence. Met de koets bereisde hij een groot deel van Europa en bezocht hij tussen 1763 en 1766 ook de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden. Dat hij tot driemaal toe enkele belangrijke centra in de Lage Landen aandeed

De ‘Brusselse sonate’ van Mozart (Salzburg, Internationale Stiftung Mozarteum).

en dat hij er zelfs één van zijn vroegse werken schreef, was voor een groep managers en muziek-liefhebbers de aanleiding om op de vooravond van het Mozartjaar een Mozarteum Belgicum⁽¹⁾ in het leven te roepen. Dit zustergenootschap van de befaamde Internationale Stichting Mozarteum uit Salzburg wil zich vooral toeleggen op de wetenschappelijke documentatie rond en de studie van Mozarts reizen door de Zuidelijke Nederlanden.

De kersverse vereniging heeft reeds enkele merkwaardige initiatieven genomen zoals een Mozartten-toonstelling te Brugge, diverse concerten en de uitgave van een speciale Mozartpostzegel. Zij stelt daarenboven verschillende prijzen en beurzen ter beschikking, zowel voor journalistiek als voor musicologisch werk rond de bezoeken van Mozart aan de Zuidelijke Nederlanden. Terecht meent de vereniging, dat aan dit aspect uit Mozarts leven tot nog toe te weinig aandacht werd besteed. De grondige studie ervan zal niet alleen een leemte vullen in de Mozartbiografie, doch tevens bijdragen tot de kennis van het achttiende-eeuwse muziekleven in onze gewesten.

De twee meest in het oog springende en op muzikaal gebied belangrijkste zaken die het Mozarteum Belgicum verwezenlijkt heeft, zijn wel de uitgaven van een CD en van een boek. Op de CD met Jugendkompositionen en KV 448⁽²⁾ spelen Catherine Mertens en Luc Devos naast de Sonate in D voor 2 piano's KV 448 uitsluitend jeugdwerk van Mozart. Het zijn kleine stukjes en invallen voor piano, dikwijls in een lichtvoetige rococostijl, die hier en daar toch het bewijs leveren van een levendige inspiratie en van de zin voor structuur en afwisseling. Een van die nummers is de zgn. Brusselse sonate KV 6, waarvan het ‘wonderkind’ welgeteld 56 maten te Brussel gecomponeerd zou hebben en wel op 14 oktober 1763, zoals op het manuscript vermeld staat. De sonate werd later in Parijs en Salzburg vervolledigd. Hoewel het

(1) Mozarteum Belgicum, 't Hooghuys, Hemelshoek 235, 2590 Berlaar. Tel. [phone].

(2) w.a. mozart, Jugendkompositionen. CD - DDD - Mozarteum Belgicum 001.

[p. 293]

werk invloeden van voorlopers verraadt, is het een fris jeugdwerkje, zonder een duidelijk aanwezige thematiek maar met enkele verrassende wendingen in de loop van de bovenstem en in de harmonie. De composities worden uitgevoerd op Tangentenflügel, gebouwd door G. Potvlieghe, een instrument dat Mozart in zijn jeugdjaren boven alle andere verkoos.

In samenwerking met het Mercatorfonds gaf het Mozarteum Belgicum een luxe boek uit onder de titel Mozart in België. Een wonderkind op reis door de Zuidelijke Nederlanden 1763-1766⁽³⁾. Zoals te verwachten was, is ook deze publikatie van het Mercatorfonds een kostbare editie geworden, letterlijk en figuurlijk. Het is allereerst een rijk geïllustreerd kijkboek met een 300-tal afbeeldingen in kleur en een groot aantal zwart-wit-prenten. Dat zorgvuldig geselecteerde illustratiemateriaal biedt niet alleen een weelderig pêle-mêle van de familie Mozart en belangrijke tijdgenoten, het geeft evenzeer een rijk geschakeerd beeld van de tijd waarin de Mozarts leefden en van de steden die ze toen bezochten. Die verscheidenheid en zorg kenmerken ook de tekstinhoud. Over Mozarts reizen in de Zuidelijke Nederlanden is wel een en ander bekend. Vader Leopold legde immers zijn indrukken en belevenissen vast in reisnotities en hield zijn vriend en huisbaas J.L. Hagenauer op de hoogte van zijn wedervaren in het buitenland. Uit die bewaard gebleven documenten konden de samenstellers Fons de Haas en Irène Smets voldoende gegevens putten om de drie bezoeken aan de Zuidelijke Nederlanden bijna dag na dag te volgen. Maar met die reisindrukken alleen stel je geen lijvig boek samen. De auteurs vonden er wel wat op. Details in de brieven en reisschetsen geven aanleiding tot boeiende uitweidingen. Zo krijgt de lezer beschrijvingen van de steden waar de familie vertoefde, van de leefen eetgewoonten in de achttiende eeuw, van de administratieve en economische ontwikkeling ten tijde van Karel van Lotharingen enz. Vanzelfsprekend wordt ook de muziek van het wonderkind en van enkele van zijn tijdgenoten zoals A.M. Gretry, W.G. Kennis, H.J. de Croes e.a. even onder de loep genomen. Aspecten van Mozarts volrijpe compositietechniek, zijn houding tegenover de eigentijdse klavierinstrumenten en zijn betekenis in het licht van de Aufklärung en de naderende Revolutie worden in afzonderlijke hoofdstukken belicht. Voor al die facetten komen specialisten aan het woord.

Mozart in België is geen alle daagse biografie; wel een boeiend geschreven relaas van Mozarts reizen in de Zuidelijke Nederlanden met bovendien leerrijk commentaar over de leefgewoonten en de muziekpraktijk in die tijd. Dat alles nog weelderig verlucht met prachtig illustratiemateriaal.

Het Mozarteum Belgicum heeft met de voornoemde uitgaven een degelijke start gemaakt, én er staan nog talrijke initiatieven op het programma. Tegen 2006, de 250-ste verjaardag van Mozarts geboorte, hoopt het een volledige documentatie te publiceren rond Mozarts bezoeken aan de Zuidelijke Nederlanden.

Hugo Heughebaert

(3) Mozart in België. Een wonderkind op reis door de Zuidelijke Nederlanden, 1763-1766. Onder leiding van Fons de Haas en Irène Smets, Mozarteum Belgicum - Mercatorfonds, Antwerpen, 1990, 302 p.