Ons Erfdeel. Jaargang 34

Curaçao verklaard in credo van Boeli van Leeuwen

Boeli van Leeuwen (^o1922).

Ooit schreef criticus Kees Fens naar aanleiding van een boek van de Curaçaose auteur Boeli van Leeuwen ‘Wellicht zou Van Leeuwen een aantal aardige vertellingen over Curaçao kunnen schrijven. Maar hij kan beter niet proberen met als basis het anekdotische wereldje van het eiland een roman op te zetten...’ Dat was in een recensie op Van Leeuwens derde in Nederland gepubliceerde roman, De eerste Adam. De Curaçaose auteur heeft zich toen gelukkig niet aan Fens' advies gehouden. In dertig jaar tijds bracht Van Leeuwen een zestal Curaçaose romans op zijn naam, waarvan Het teken van Jona in 1988 het voorlopige eindpunt was. Daarna onderbrak hij het schrijven aan een nieuwe roman een tijdlang om zich aan het columnisme te wijden, wat tot gevolg had dat er een wekelijks stuk van hem verscheen in De Curaçaosche Courant, waarvan later een aantal is overgenomen door de Volkskrant.

Deze 37 Curaçaose stukken zijn nu gebundeld door In de Knipscheer die ook het overige werk van Boeli van Leeuwen publiceert; een stuk over Salman Rushdie werd niet opgenomen, terwijl een veel eerder ‘30 mei 1969: Amador Nita’ werd toegevoegd.

De stukken, die in de traditie van het cursiefje en de column geschreven zijn, behandelen een veelheid van Curaçaose onderwerpen in het algemeen en persoonlijke ervaringen in het bijzonder, zoals de eilandelijke en koninkrijksproblematieken, economische fenomenen als off-shore en bankwezen, de Arubaanse aparte status en het slecht of in het geheel niet functioneren van het ambtenarenapparaat. Over dit soort zaken schrijft Van Leeuwen met een pen die moeite heeft de echte woede te overmeesteren, maar uiteindelijk blijkt de Curaçaose relativiteitszin te overheersen en weet een schaterende grimlach toch door te breken.

Minder afstandelijk en intensiever persoonlijk betrokken is de auteur als hij de steeds schrijnender wordende verschillen tussen rijk en arm haarscherp noteert als een soort barometer van de sociale rechtvaardigheid. Het meest persoonlijk echter zijn de afleveringen waarin Boeli iets van zijn ideeën omtrent Bijbel en Christelijk geloof, zijn eigen leven en schrijven blootlegt, waarin hij vertelt over zijn eerste dichtbundel en zijn prozadebuut, over de kritiek die hij vreest. Zo haalt hij achteraf in ‘Fluwelen versierders’ nog weer zijn gram en zijn gelijk tegen

[p. 124]

over criticus Fens en al die andere critici die zijn stijl te barok vonden en na ‘de grote Gabriel’ (Garcia Marquez) die eindelijk als Zuidamerikaans geaccepteerd en omarmd hebben.

Het geheim van Curaçao is ondoorgrondelijk, maar Boeli van Leeuwen probeert het toch in zijn schrijversspiegel te vangen, al is het soms de spiegel van de beerput, waarin hij wil dat de lezer zijn eigen gezicht herkent. Die lezer lijkt dan in de eerste plaats de Nederlandstalige te zijn (uiteraard) op het eiland Curaçao zelf, maar ook de Europese Nederlander, al heeft de uitgever heel wat Papiamento-zinnetjes onvertaald laten staan, wat de Volkskrant redactie niet had gedaan.

De stijl van deze stukken is kort-direct, vooral aan het begin. Neem om dat te ervaren maar een keer de proef op de som en lees alle openingszinnen achter elkaar, het zijn evenzovele statements waarin een leven vol ervaring ligt opgesloten.

Nu moet ik daaraan toevoegen dat Van Leeuwen er niet aan ontkomt dat hij zich herhaalt in sommige taal‘vondsten’. Dat zal in wekelijkse afleveringen niet zo opvallen, maar dat doet het wel in een bundel: ‘de zonen van het Noorderstrand, Beethoven, en oh me little brothers’ komen wel erg vaak voor.

De mooiste column vond ik ‘The rest is silence’, waarin een centraal thema uit al het werk van Boeli van Leeuwen nadrukkelijk naar voren komt, namelijk de profetische schrijver als ziener, die lezers de ogen wil openen. Ik citeer enkele zinnen die tegen het slot ervan staan: ‘Ieder mens is een universum, een groot geheim, want ieder mens is geschapen naar het beeld van God. Er zijn geen lelijke mensen. Het is ons kijken dat hen vernedert. Hun schoonheid wordt hersteld door het zien. Waarom krijgt men pas zo laat in het leven dit vermogen om te zien?’

Wim Rutgers

boeli van leeuwen, Geniale anarchie, In de Knipscheer, Amsterdam, 1990, 195 p.