Ons Erfdeel. Jaargang 34

Een fluisterend debuut. Verhalen van Rascha Peper

Ze trekken publicitair minder de aandacht dan de vrouwen die in de jaren tachtig debuteerden, zoals Tessa de Loo, Hermine de Graaf en Marja Brouwers, maar zo langzamerhand is er aan het begin van dit nieuwe decennium sprake van een tweede groep schrijfsters, die het feminisme nadrukkelijk voorbij is en die op een vakbekwame manier haar verbeeldingsprodukten presenteert. Daarbij komt een heel scala aan onderwerpen aan bod, al spreekt het vanzelf dat de ‘vrouwelijke’ invalshoek, of de ‘vrouwelijke’ beleving voortdurend om de hoek kijkt. Wezenlijker lijkt het me dat schrijfsters als Marijn Sizoo, Hilde de Bresser, Margriet de Moor technisch uiterst vaardig zijn. Ze geven er voortdurend blijk van dat ze hun klassieken kennen, dat ze op de hoogte zijn van de moderne roman- en verhaaltechnieken en dat ze in de wetenschap verkeren dat de beste verhalen ontstaan op het breukvlak van stijl en spanning. Bij die debutanten van de laatste tijd hoort ook de in 1949 geboren Rascha Peper, die sommige verhalen al had gepubliceerd in Hollands Maandblad en Tirade. Is objectief gezien het bereik van Margriet de Moor stellig het grootst, Peper weet op een heel ingehouden manier de emoties te beroeren, niet door sentimentele verhalen op te dissen, maar door de melancholie, die wel haar wezenstrek lijkt te zijn, technisch heel bekwaam uit te spelen. Het resultaat zijn verhalen waarin de personages (uiteindelijk) met mededogen met elkaar omgaan, of naar elkaar kijken. Datzelfde mededogen (en dus geen medelijden, want dan zouden haar middelen wel heel direct op de sentimenten hebben gewerkt) is op dat moment bij de lezers opgewekt. Precieze weemoed - op haar beste momenten doet Rascha Peper nog het meest denken aan het subtiele en weerbarstige werk van de verhalengrootmeester F.B.Hotz, maar haar stijlvermogen is aanzienlijk beperkter.

Een paar voorbeelden uit deze verhalenbundel, die goed is gecomponeerd en gelukkig niet bestaat uit een paar voorgepubliceerde stories, waaruit haar werkwijze mag blijken. In ‘De ballonvaart’ ontmoet de inmiddels volwassen Ruth Max, ‘de onbetwiste leider van de vijfde klas’. Wat hij beval, gebeurde, wat hij zei werd door zijn kornuiten uitgevoerd. Het leven heeft hem weinig rust gegund, dat wordt Ruth zonneklaar duidelijk en Max, die haar vroeger gretig als zijn slachtoffer gebruikte, is aangenaam getroffen door de ontmoeting. Hij

[p. 118]

Rascha Peper (^o1949).

flirt wat met haar, zij voelt afkeer, maar ook vertedering. Ze drinken wat, ze praten wat en dan wordt hun aandacht getrokken door een marktventer, die twee kaarten voor een ballonvaart per opbod verkoopt. Ze laat hem van haar geld bieden, de kaarten vallen hen ten deel en de luchttocht zal binnen enkele uren plaatsvinden. Die tocht zal ze uiteindelijk met haar dochter maken en niet met Max, want die laat met al zijn bravoure verstek gaan. De lezer weet dan inmiddels al dat Ruth op subtiele manier wraak heeft genomen voor de pesterijen en vernederingen uit haar jeugd. Max mocht dan wel veel praatjes hebben, hij had, zo herinnerde zij zich van een schoolreisje, ook extreme hoogtevrees. In ruil voor haar lichaam biedt ze hem nu, jaren later, een tochtje door de lucht aan. Maar Max blijkt geen hoogvlieger te zijn, in niets. Nergens gaat dit verhaal over de schreef, de verrassing van de ontmoeting, de broeierige uitwisseling van levensfeiten, de herinneringen aan vroeger schuiven als doorzichtige papieren over elkaar. Het is ook niet dat de vrouw haar actie om de etterbak uit haar verleden te straffen zorgvuldig in scène zet, nee, de gebeurtenissen doen zich zo aan haar voor, onafwendbaar, onontkoombaar. Voor de lezers is er geen duidelijke kwade pier; hij van vroeger is dat allang niet meer, zij heeft de tegenwoordigheid van een milde geest. Een mooi, haast elegisch verhaal.

Hoofdpersoon in ‘Van het vuil op het hemd van een Montanari’ is een oude misantroop, Duvivier, die werkzaam is op de administratie van een antiquariaat, maar die alleen leeft voor zijn verzameling oude poppen, waar hij alles, tot op de rand van het waanzinnige voor over heeft. Rascha Peper portretteert deze zonderling op onnadrukkelijk psychologische wijze, zorgvuldig toewerkend naar de climax van het verhaal: de verzameling poppen, en speciaal een oude Montanari, die nog in het bezit zijn van een oude, heerszuchtige vrouw. ‘Duvivier leed. Hij leed zo hevig dat er geen onderscheid tussen lichamelijke en geestelijke pijn te maken viel’. De dramatische afloop wordt steeds duidelijker. In dit verhaal vermengt Peper het stoffige décor, die brokstukken van weleer met het haast inhalige verlangen van de wereldvreemde hoofdpersoon. Nergens gaat de lezer té ver met het verhaal mee, waardoor het larmoyante omtrekken zou krijgen, ze houdt de zaken helder en precies, maar dat de wereld aan het afbrokkelen is, is onmiskenbaar.

Het laatste verhaal ‘Een sjerp van rode zijde’ lijkt het meest voorspelbaar en is dat ook. Een verlegen puberjongen komt na een verhuizing aarzelend in contact met een mooi en zelfbewust buurmeisje. Haar charmes laten de vader van de jongen ook niet koud, en inderdaad aan het eind van het verhaal, als hij op zoek is naar een weggelopen kat, ontdekt hij in een auto twee gestalten. ‘De mannenstem die vloekt, raakt hem niet meer. De meisjesstem, in een zangerige verbaasde uitroep, evenmin, hoewel die vele malen resoneert in het donkere, lege gebouw waarin hij nu ligt. Ze lijken uit een andere werkelijkheid te komen, die ver en vreemd is en onbereikbaar’. De broze realiteit van een puber tegenover die van de volwassenen, het is niet bepaald een nieuw thema, maar Peper weet deze tegenstelling toch treffend en niet afgesleten te verbeelden.

Niet alle verhalen zijn zo goed. Soms, zoals in het titelverhaal De Waterdame weet ze niet goed raad met de dosering van de verhaal-informatie en wordt alles nodeloos ingewikkeld, en daardoor oninteressant. Dan is haar stijl ook wel erg flauw opstelachtig, maar in grote lijnen is het debuut van Rascha Peper een aantrekkelijk geheel van inzicht en vertoon. Een fluisterende manier om de problemen van het leven te verslaan.

Daan Gartens

rascha peper. De Waterdame, Veen, Utrecht, 1990, 160 p.