Ons Erfdeel. Jaargang 30

Jaarboek ‘De Franse Nederlanden’ 1987

Het tweetalige jaarboek De Franse Nederlanden - Les PaysBas Français, een initiatief van de ‘Stichting Ons Erfdeel’, is reeds aan zijn twaalfde editie toe. De formule bleef inhoudelijk en formeel dezelfde als bij de eerste uitgave in 1976. Dat men in al die jaren fundamenteel niet aan de opzet diende te sleutelen, komt door de dosering van het materiaal, dat diverse interesse-en vakgebieden bestrijkt. ‘Voor elk wat wils’ betekent niet dat de redactie afbreuk doet aan de kwaliteit: leesbaarheid en innoverende inzichten gaan hier hand in hand.

Nog even in herinnering brengen dat de artikelen alternerend in het Frans en het Nederlands worden afgedrukt, telkens in de moedertaal van de auteur, met een korte inhoud in de andere taal. In totaal beslaan in de nieuwe uitgave dertien bijdragen en twee vaste, substantiële rubrieken 256 pagina's. De materiële ‘opmaak’ van het boek is zoals steeds professioneel verzorgd.

De jaarlijks weerkerende arbeid van de redactie lijkt een vanzelfsprekendheid, zeker als zich hier langzamerhand een traditie vestigt. Men is er zich als buitenstaander niet voldoende van bewust dat het aantrekken van een uitgelezen schare specialisten het resultaat is van een alert optreden op uiteenlopende terreinen. Het kanaliseren van al dit intellectuele potentieel tot een gepolijst artikel vergt onophoudelijk aandacht. Het geheim - als er een bestaat - van de succesformule zit grotendeels in de evenwichtige spreiding van themata over het jaarboek. Tevens valt het op dat men zelfs na 12 nummers nog lang niet toe is aan het opwarmen van oude kost of dat men ondermaatse medewerkers vrij spel geeft.

[p. 789]

Na 30 jaar stimulans inzake Frans-Vlaanderen staat de Stichting Ons Erfdeel nog altijd mee vooraan bij het bekendmaken van deze complexe problematiek.

Het openingsartikel is meteen actueel. P.J. Thumerelle beschrijft La fécondité dans le Nord-Pas-de-Calais: de familles nombreuses d'hier aux petites families de demain. Na de hoge nataliteit in de 19de en 20ste eeuw in deze streek is het geboortecijfer na 1965 gedaald, maar blijft 18% hoger dan het Franse nationale gemiddelde. De auteur betrekt hierbij ook mentale en sociale verklaringen.

Rudolf van de Perre, auteur van een bijzondere gewaardeerde monografie over André Demedts brengt Frans Vlaanderen in het werk van André Demedts, de man die meer dan 30 jaar geleden aan de basis lag van de heroplevende belangstelling voor dit gebied en mee aan de wieg stond van Ons Erfdeel. Sociale, historische en nationale elementen in het oeuvre van Demedts worden door Van de Perre met preciesheid geduid. F. Loyer, met Lille 1900: Art Nouveau et classes moyennes, speelt in op de brede belangstelling voor dit cultuurfenomeen. We zien hoe ook deze stijl, daar en in die periode, het produkt was van een (klein)burgerlijk streven.

Johan van de Wiele belicht kritisch en genuanceerd Het optreden van inquisiteur Pieter Titelmans en zijn inquisitierechtbank in het Westkwartier en Waals-Vlaanderen tussen 1545 en 1566. In La région Nord-Pas-deCalais, une collectivité territoriale avant la lettre behandelen M. Breuillard-Pollet en M. Cliquennois de problemen van de Franse staatsordening tussen deconcentratie en decentralisatie. Prof. G. van Dievoet brengt in De ‘Somme rural’ van Johan Bouttillier en het Vlaamse recht een boeiend stuk geschiedenis van het oude gewoonterecht in het Doornikse en de kasselrij Rijsel. Een tweede brok rechtsgeschiedenis brengt D. Clauzel met Lille-1373: ‘les libertés en question’. Het is een juridisch interessante betwisting tussen de vrijheden van de poorterij en de kerkelijke overheid. Een taalsociologisch onderzoek met nieuwe analyses brengen H. Ryckeboer en F. Maeckelberghe in Dialect en standaardtaal aan weerszijden van de rijksgrens in de Westhoek. Le M.R.P. dans le Nord-Pas-de-Calais van B. Bethouart beschrijft de centrumpartij Mouvement Républicain Populaire vanaf de stichting tijdens Wereldoorlog II tot in de jaren zestig. In West-Vlaanderen als toeristische en economismche aantrekkingspool voor Frans-Vlamingen reikt N. Vanhove een cijfermatige analyse aan van dit fenomeen. Het toerisme komt eveneens aan bod in Régionalisme, tourisme et NordPas-de-Calais entre les deux guerres van Robert Vandenbussche.

Michiel Nuyttens bezorgt het tweede deel van De Franse Nederlanden in Nederlandstalige periodieken (tot 1918), een historisch overzicht van de meestal sporadische aandacht voor Frans-Vlaanderen in de pers. Het zwaartepunt ligt bij de activiteiten van het Algemeen Nederlands Verbond en bij de Flandria irredenta-idee tijdens Wereldoorlog I.

La femme à Dunkerque à la fin du Moyen Age van S. Curveiller beschrijft de sociale positie van de vrouw uit de burgerij en van die uit het gewone volk. Reeds voor de twaalfde maal verzorgt C. Moeyaert zijn rubriek (met lexicon) De schrijftaal van de Westhoek in Frankrijk; ditmaal over de Nederlandse teksten van Alexander van de Walle, Wormhout, achttiende eeuw. De jaarlijkse ‘bibliografie’ van de hand van Michiel Nuyttens en Dirk Verbeke sluit met een aantal korte recensies het boek af.

Marc Somers

De Franse Nederlanden / Les Pays-Bas Français. 12e Jaarboek. 1987, Stichting Ons Erfdeel vzw, Rekkem, 1987, 256 p.