Ons Erfdeel. Jaargang 30

Holland Festival Oude Muziek Utrecht 1987

Jean Philippe Rameau debuteerde als operacomponist op 50-jarige leeftijd, maar vanaf dat moment toonde hij een ongekende produktie. Drie grote theaterstukken per jaar was geen uitzondering, voeg daarbij circa 2 000 bladzijden theoretische verhandelingen! De schuwe Rameau, die een bezoeker ook al had hij deze nog maar kort geleden ontmoet, niet wist te herkennen, schijnt - aldus een getuigenis van zijn echtgenote - nooit over de eerste veertig jaren van zijn leven te hebben gesproken. Hij twijfelde aan zijn talent. Diezelfde Rameau was de spil op het Holland Festival Oude Muziek te Utrecht, waarvan het hoofdthema luidde: Franse barokmuziek.

Werk van Jean-Baptiste Lully (driehonderd jaar geleden gestorven) ging vervelen, werd monotoon zonder het visuele complement, maar de geniale Rameau bleef ook in de concertuitvoeringen van zijn theaterwerk (Hyppolyte et Arici en Pygmalion) glansrijk overeind. La Petite Bande musiceerde behoorlijk, maar toch ook wat routineus. London Baroque (Lully's La Grotte de Versailles) klonk sprankelender en overtuigde nog meer in een masque van John Blow (Venus and Adonis), waarmee werd gepreludieërd op het thema in 1988: Engelse muziek uit de tijd van Blow en Purcell.

Nog steeds zijn de Engelse ensembles superieur (The Consort of Musicke, The Hilliard Ensemble, The Tallis Scholars), maar het is frappant hoe dicht het Franse Les Arts Florissants deze modellen weet te benaderen. Er wordt slordiger gezongen, feller, minder afgewogen, er zijn uitschieters, maar het klinkt wèl zo spannend!

Uit de eerste lichting zijn inmiddels figuren als Dominique Visse, Agnès Mellon en Jill Feldman ‘uitgevlogen’ in solocarrières, maar dirigent William Christie had een nieuwe groep jongeren weten te verzamelen die nauwelijks voor genoemde sterren onderdeed, de vierde generatie inmiddels. Je vraagt je af waar hij ze vandaan haalt... Zó lang is het niet geleden dat Frankrijk op het gebied van de authentieke uitvoeringspraktijk vrijwel niets wist bij te dragen.

Les Arts Florissants vond ik nog het meest overtuigend in madrigalen van Carlo Gesualdo da Venosa, het tweede thema op het festival. Al die nerveuze wisselingen in stemmingen, een volstrekt onvoorspelbare muziek, ontstonden als het ware op het moment zelf. Ongelofelijk spannend.

Ensembles als Fiori Musicali en Hortus Musicus Tallin deden zich voor het eerst horen. Fiori Musicali is me in een Buxtehudeprogramma (alweer een jubilaris) niet helemaal meegevallen. De samenwerking met Concerto Palatino en het monstrueus groot bezette jongenskoor uit Hannover leidde tot een wat log geheel, kwam niet echt van de grond.

Voor de eerste keer kwam een ensemble uit Oost-Europa over en deze (jonge)musici uit Estland, Hortus Musicus Tallin musiceerden alles behalve saai, bijna uitdagend vrij. Maar wat een authentieke uitvoeringspraktijk betreft, moesten er nogal wat puntjes op de i gezet worden. Het is ook een heel probleem om in die contreïen aan het benodigde materiaal te geraken.

Een bijzondere gebeurtenis vormde de reconstructie door Frits Noske van Monteverdi's Johannes Vespers, met Monte-

[p. 775]

verdi's verzameling Selva morale e spirituale als basis. Heel boeiend en met grote inzet uitgevoerd door het Nederlands Kamerkoor en een Festival Ensemble onder leiding van Gustav Leonhardt. Helaas zonder vloeiende lijnen, in een stokkendhoekige beweging met veel (kleine) accenten. In sommige stukken werkte dat opwindend, in andere miste ik de zuidelijke gloed van het pré-bel canto.

Vooral zaterdag 5 september 1987 vond ik voorts een memorabele avond: eerst musiceerden in het Muziekcentrum Vredenburg het Chiaroscuro Madrigal Ensemble en Chiaroscuro Players, voorgegaan door Nigel Rogers, en rond middernacht trad op De Academie onder leiding van Frans Bruggen.

Rogers' vocalisten en instrumentalisten musiceerden in perfect gedoseerde, naadloze overgangen, in een volstrekte éénheid, maar tegelijkertijd in een vrije plastiek: adembenemend! En ook De Academie, een project van het Koninklijk Conservatorium Den Haag, dwong bewondering af, hier werd Mozart's Symfonie in C KV 338 in een Mahleriaanse bezetting ten gehore gebracht. Wel degelijk authentiek naar blijkt uit een brief van 11 april 1781, - zo wilde Mozart het inderdaad...

Curiositeiten vormden bijdragen van conservatoriumleerlingen uit Malmti in een barokopera van Johann Meder (Die beständige Argenia), niet bijster persoonlijk, maar wel fris van de lever gebracht, spontaan en direct, en een reconstructie van dansen uit de tijd van de Zonnekoning, gepresenteerd door La Compagnie L'Éventail uit Nantes, verre van spontaan, juist heel gestyleerd en op den duur nogal monotoon.

Kwalitatief was dit zesde festival één van de sterksten, het aantal bezoekers het grootst, de belangstelling uit het buitenland steeds groeiende. Tien festivaldagen, die niet meer weg te denken zijn uit het internationale panorama van de oude muziekpraktijk. Maatstaf gevend.

Ernst Vermeulen