Ons Erfdeel. Jaargang 30

Pieter de Bruyne

Alvorens dieper in te gaan op het artistieke oeuvre van de begin 1987 overleden Pieter de Bruyne is het misschien goed even kort de situatie van de toegepaste kunsten in Vlaanderen te schetsen. Een situatie die én erg verheugend én droevig is.

Verheugend omdat onze kunstenaars internationaal bijzonder hoog aangeschreven staan. Ik denk daarbij aan keramisten zoals Octave Landuyt, Carmen Dionyse, Achiel Pauwels, Piet Stockmans en de groep jonge keramisten zoals Rik Vandewege, Georges Blom en Frank Steyaert die bij internationale confrontaties, als b.v. in Faënza, voortdurend in de prijzen vallen. Creaties uit de textielwereld van Veerle Dupont, Tapta en Edith van Driessche behoren (in navolging van onze wandtapijten uit de Middeleeuwen en de Renaissance) tot de rijkst gedecoreerde interieurs. En meubelontwerpers als Pieter de Bruyne en Emiel Veranneman staan praktisch elke maand in één of ander buitenlands gespecialiseerd tijdschrift vermeld met hun creaties. Uit de geschetste situatie kunnen we alvast concluderen dat alle zoëven genoemde kunstenaars erg individueel werken, d.w.z. ze behoren niet tot een school of groep en, wat eigenlijk dramatisch genoemd kan worden, dat hun werk nauwelijks aandacht krijgt van de industrie.

In de catalogus, uitgegeven door het Museum voor Sierkunst naar aanleiding van Pieter de Bruynes tentoonstelling 25 jaar meubels, werd zijn werk onderverdeeld in vijf periodes: 1955 tot 1959, 1959 tot 1969, 1970 tot 1976, 1976 tot 1979 en 1979 tot 1980. Een verdeling die terecht gebaseerd was op technische hoogtepunten en inhoudelijke variaties.

Sinds de overzichtstentoonstelling te Gent in 1980 kan daar gerust een zesde periode aan toegevoegd worden: die van 1980 tot aan zijn dood begin 1987.

Na zijn studie voor binnenhuisarchitect leek Pieter de Bruyne bijna voorbestemd om het bedrijf van vader Emiel, de meestermeubelmaker, voort te zetten en er met vrucht en veel geldgewin neo-Louis-stijlen te ontwerpen. Maar nee, Pieter de Bruyne verraste iedereen door tegen de heersende modetrends in, geheel nieuwe en revolutionaire meubels te creëren: nieuwe materialen (zoals kersehout, wengé, palissander en aluminium), worden door hem in een zuivere vormgeving gegoten, waarvan de splitsing tussen draagstructuur en opvullende delen het meest in het oog springende kenmerk is. In dezelfde periode kan ook de samenwerking tussen ontwerper Pieter de Bruyne en de meubelindustrie gesitueerd worden. Een samenwerking die na 1960 volledig zou verdwijnen omdat de

[p. 766]

Pieter de Bruyne, Drie kasten met symbolen.

industrie nu eenmaal enkel oog heeft voor maximale winsten en derhalve de ontwerpen van Pieter de Bruyne ging aanpassen aan de zgn. marktsituatie.

De tweede periode, van 1959 tot 1969, wordt overwegend gekenmerkt door een verregaande technische stoutmoedigheid, mogelijk gemaakt door de innovatie van nieuwe knooppunten. In diezelfde tijd geeft Pieter de Bruyne reeds de aanzet tot een nieuwe inhoud en waarde van zijn meubilair, karakteristiek voor wat in de jaren zeventig volledig zal doorbreken. En naarmate de jaren zestig voortschrijden zien we ook de nieuwe interieur-benadering bij Pieter de Bruyne naar voren treden: de meubels komen meer en meer los te staan van de omringende muren en leven een functioneel bestaan midden in de interieurruimte.

De derde periode, van 1970 tot 1976, is volgens mij één van de boeiendste uit Pieter de Bruynes carrière, omdat daarin heel sterk de invloed van de architectuur in zijn meubilair tot uiting komt. Door zijn meubels een specifieke architecturale ruimte mee te geven, knoopt Pieter de Bruyne aan bij vroegere benaderingswijzen van de meubelkunst. Dit zoeken naar traditie en oudere culturen culmineert bij De Bruyne ontegenzeggelijk op een sublieme manier in zijn Chantilly-kast uit 1975, waarin de bezitter, gebruiker en toeschouwer op een indringende manier uitgenodigd worden om na te denken over stijl en hedendaagse vormgeving.

Maar daarmee zitten we al in een volgende periode, waarin hij een nieuw type meubels ontwerpt, helemaal niet gebonden aan enige vaste regel. Ook hier is de architecturale verwijzing voortdurend aanwezig door de eigen architecturale ruimte die elk meubel haast permanent manifesteert en ook door de architecturale elementen waarmee diverse meubels zijn opgebouwd. In een volgend stadium worden de innoverende elementen nog verder gesynthetiseerd en kenmerkt Pieter de Bruynes oeuvre zich door een indringende symboliek en door een sublieme schaalverandering en hevige contrastwerking in volumes en kleuren. Eén van de meest schitterende voorbeelden uit die periode is ongetwijfeld de Benaresbergkast uit 1978, waarin De Bruynes indrukken van de Indische dodenstad Benares verwerkt werden. Op een bijzonder frappante manier doet dit meubel de grenzen tussen het klassieke, statische gebruiksvoorwerp en het plastische beeldhouwwerk vervagen. Dit werk biedt mij bovendien de mogelijkheid om op een elegante manier over te stappen naar de produktie uit de jaren tachtig. Alvorens dat te doen, moet me iets van het hart: ik heb nog nooit een kunstenaar zo gepassioneerd bezig gezien met zijn werk als Pieter de Bruyne.

[p. 767]

Dagen en vooral lange nachten heeft hij zitten schetsen, ontwerpen en uittekenen. En telkens als ik even bij hem langskwam, overdonderde hij mij met nieuwe creaties alsof er een ontwerpteam van wel honderd man bedrijvig was geweest.

Zijn laatste werk is zonder twijfel nog symbolischer geladen dan vroeger. Pieter de Bruynes passie voor de antieke culturen, en in het bijzonder voor de oud-Egyptische kunst en cultuur, is daar zeker niet vreemd aan, zonder daarbij zijn bewondering voor de Italiaanse Renaissance en Barok te vergeten. Terloops zou ik er nog op willen wijzen dat hij er door zijn belangwekkende studie over de oud-Egyptische meubelkunst als eerste ter wereld in geslaagd is om het Egyptisch canon te ontdekken.

Zijn vormgeving wordt m.i. gekenmerkt door een intens zoeken naar essentie en zuiverheid, waarbij door vormcontrasten en kleurcontrasten een extra accent op de symboliek komt te liggen.

Lieven Daenens