Ons Erfdeel. Jaargang 30

[p. 744]

Hans Warren ‘Geheim Dagboek 1956-1957’

Het 6e deel reeds van het ‘journal intime’ van de in 1921 geboren Hans Warren. Als hij de bladzijden vanaf deel I doorgenummerd had, zou deze aflevering ons al dicht in de buurt van de 1 500 pagina's brengen! En nog steeds verveelt dit Dagboek nauwelijks één moment!

Voor wie er nog nooit van gehoord mocht hebben - bestaat er nog zo iemand? -: Warren geeft in de vorm van een onregelmatig bijgehouden ‘levenskroniek’ een nu eens ontroerend, dan weer een onthutsend beeld van de ontwikkeling die een man vanaf zijn adolescentiejaren doormaakt, zowel geestelijk als lichamelijk. Zijn geestelijke ontwikkeling als schrijver, dichter en liefhebber van beeldende kunst en muziek wordt zowel geremd als tot de hoogste bloei gebracht door de ‘minder-platonische’ aspecten van het bestaan: speciaal de problemen die zijn homosexuele gerichtheid hem opleveren komen uitgebreid ter sprake. Van min of meer wereldvreemde Zeeuwse dorpspuber ontwikkelt hij zich tot intimus in het Parijse tulejongensmilieu, en in diezelfde tijd raakt hij ook nog verzeild in een huwelijk met een Engelse lerares die hem twee dochtertjes ‘schenkt’. Aan het eind van dit deel 6 zijn ‘Mabel met de kinderen’ er nog steeds, hoewel met vakantie bij haar ouders in Engeland. Een mooi moment om je af te vragen hoe het ná die vakantie (eind 1957) verder zal gaan...

Taboe's

2 jan. - De angst die me wel eens bespringt een onverhoedse maar funeste handeling te verrichten. Een pan kokend water quasi per ongeluk over Mabel te storten terwijl ze niets vermoedend voor de oven knielt om de lamsbout te bedruipen, of om haar van de rand van het trottoir in de verkeersstroom te duwen, van een brug, of van die duizelingwekkende overhangende kliffen in Engeland.

Hans Warren (^o1921).

Zó begint dit deel 1956-1957, en zo'n eerste zin brengt ons direct (weer) bij Warren thuis, zowel in zijn huiselijke woning als in zijn ‘unheimische’ innerlijk waar hij - in beide gevallen - herkenningspunten geeft. Vermoedelijk kent iedereen deze huiver (...) er werd een taboe doorbroken.

Dit taboe - door Warren verweven met de ‘acte gratuit’ in de literatuur - zien we ook doorbroken bij de door HW genoemde voorbeelden: iemand die je niet kent uit een rijdende trein duwen, zomaar. Spelen met de mogelijkheid onverwachts iets fataals te doen.

Maar daarna komt het openbarende vervolg: dergelijke taboe-doorbrekende gedachten zijn er wél ten aanzien van Mabel en - eventueel - een schattig poesje, maar (nog) niet ten aanzien van (het dochtertje) Amanda...: Misschien is zij gevrijwaard omdat er nog nooit een ambilent gevoel jegens haar bij mij opwelde.

Iedere lezer wéét op dat moment dat er in feite dus helemaal niet over de ‘acte gratuit’ gesproken wordt: ten aanzien van Mabel bestaan er namelijk wèl ambilente gevoelens. Warren doorbreekt een ander taboe: de moordlust die er (soms) in hem schuilt jegens de zo zeer vrijheidsbelemmerende Mabel is in één zin ondubbelzinnig verwoord met alle daarbij behorende symptomen. Waar Zola, met Thérèse Raquin, een heel boek voor nodig heeft, de beschrijving van angst en huiver omdat de moord géén ‘acte gratuit’

[p. 745]

betreft, wordt door Warren op minder dan één blz. op 2 jan. 1956 vastgesteld, met als slot: Deze angst, deze gedachten kunnen worden geregistreerd door de ander en dat verhoogt de onbehaaglijke spanning en het gevaar.

Spanning en gevaar

Ondanks het spannend-gevaarlijke begin van dit deel 6 lijkt het alsof de jaren 1956-1957 minder sensationeel geweest zijn dan de voorafgaande jaren. Parijs en zijn omgeving worden weer verwisseld voor het Zeeuwse land, en hoewel daar af en toe nog ‘schim men uit het verleden’ op bezoek komen, noteert de auteur op 3 okt. 1957, 's morgens om 9.15 u.: Terugkeren naar het land van je jeugd brengt haast vanzelfspre kend met zich mee datje vaak aan die jeugd terugdenkt. Mogelijk dat geuren, geluiden, stemmingen een bepaalde sfeer oproepen. Stellig dat het her-beleven met je eigen kinderen herinneringen wekt. In deze geest zal deel 6 mij bijblijven, volkomen tegengesteld aan het niet in Ons Erfdeel besproken deel 5 (1954-1955) waarvan sommige passages zó ontluisterend waren dat ik de bepreking van dit deel zo lang uitstelde tot er afstel van kwam. Maar ook dát deel zal men dienen te lezen, daar helpt geen moedertjelief aan. Misschien dat juist de ontluistering uit het vorige deel dit Geheime Dagboek nóg luister-rijker maakt.

Waar je het ook openslaat, en dat heb ik voortdurend gedaan tijdens de voorbereidingen van deze bespreking, steeds vind je herinneringen, gekleurd, nee, tot hun essentie teruggebracht: melk, brood, een beeldje, een goochelaar, Frankrijk, Wemeldinge... Af en toe is het buiten te donker om te lezen, er vliegt een vogel, er praat een jongen...

Mogelijk dat geuren, geluiden, stemmingen een bepaalde sfeer oproepen... Ja. In dit deel van HW's Geheim Dagboek wordt dat zonder meer duidelijk.

Aldert Walrecht

hans warren, Geheim Dagboek 1956-1957, Uitgeverij Bert Bakker, Amsterdam, 1987, 227 p.