Ons Erfdeel. Jaargang 30

‘Wegwijs Cultuur’, handleiding voor de ideale Vlaming?

‘Zelfbesef is zelfbehoud’, schrijft Wim Zaal in zijn recente boekje Vlakbij Vlaanderen, vanuit de overweging: ‘Nu de grenzen wegvallen, de wegen zich als eindeloze lopers uitrollen, merk je dat de waarde van 't vertrouwde niet in de veelheid ten onder gaat, eer integendeel’ (blz. 108). Iets dergelijks stond waarschijnlijk ook de samenstellers voor ogen van Wegwijs Cultuur, een bij het Davidsfonds verschenen compendium.

Dit ‘boek voor de moderne Vlaming over levenskunst en cultuur in ruime zin’ (omslagtekst) is het derde in een reeks, waarvan de titels, Wegwijs Recht en Wegwijs Gezondheid al succesvol waren. Het boek wil een staalkaart bieden van wat er zich in Vlaanderen eind jaren tachtig aan cultuur manifesteert. Deze inventaris omvat cultuuruitingen in de (genoemde) ruimste zin van het woord. Het boek is eveneens bedoeld als een status quaestionis van wat in Vlaanderen door de toegenomen maatschappelijke, intellectuele en politieke emancipatie tot stand werd gebracht. Deze opvatting beantwoordt aan Van Dales definitie van cultuur: ‘beschaving, verfijning van het geestelijk en zedelijk leven, resp. het daarin bereikte peil, beschavingstoestand’.

Samenstellers Reginald de Schryver en Roger Dillemans stonden aan het hoofd van een indrukwekkende reeks medewerkers van naam en hadden de supervisie over een redactiecomité en enkele eindredacteurs. Het resultaat is een vrij compact gedrukte tekst van maar liefst 871 pagina's, een lijvig boek waar men met enig ontzag tegenaan kijkt. Een weloverwogen indeling in dertien grote themata, opgesplitst in 107 hoofdstukjes, geeft onmiddellijk een kijk op de volgende gebieden: levenskunst, omgaan met mensen, taalgebruik, godsdienst, kunst, onze wereld, moderne wetenschappen over de mens, machten in de samenleving, milieus, sociaal-cultureel leven, kinder- en jeugdcultuur, culturele infrastructuur, Vlamingen en andere Belgen.

In een Woord vooraf zegt samensteller Roger Dillemans: ‘Even heterogeen als het begrip cultuur zelf, is ook de keuze van de auteurs. De teksten weerspiegelen dan ook hun eigen visie op het onderwerp. Samen vormen ze het cultuurmozaïek in al zijn rijke schakeringen’. De samenstellers dienden - bijgestaan door taalkundigen - de bijdragen te verwerken van 136 met name genoemde medewerkers en een anonieme inzending van ‘v.z.w. Grootoosten van België’.

De filosofie achter dit boek èn achter de hele reeks - een Wegwijs

[p. 627]

Wetenschap staat op stapel - is volgens Dillemans, dat het gaat om een ‘sociaal project’. Het is een ‘hefboom’ om de doorsnee Vlaamse lezer tot meer zelfbewustzijn aan te zetten, omdat ook de ‘sociaal-economische emancipatie en opstanding loopt langs het pad van de cultuur, de vorming en het onderwijs’. Het streven van de cultuurflaminganten eind 19de eeuw werkten hier nog inspirerend. Het Vlaamse volk moet zich volgens Dillemans ‘de Europese cultuur volledig eigen maken en daarin eigen accenten blijven leggen’. Dit project lijkt wel een late uitloper van de destijds flamingantisch-gekleurde beweging tot zelfopvoeding, waarvan het boek van Jan Boon, De Vlaamse gentleman in de school der wereld (1948), een specimen is. Toch is Wegwijs Cultuur geen tendentieus en oubolligbelerend boek; het doelbewust gekozen gamma aan onderwerpen komt objectief over. Men schetst geen ideaalbeeld van hoe het in Vlaanderen op basis van vooropgezette ideeën zou moeten zijn, maar de informatie blijft op actueel-informatief niveau.

Dit boek zal zeker zijn weg vinden naar een breed lezerspubliek.

Marc Somers

reginald de schryver en roger dillemans, Wegwijs Cultuur, Davidsfonds, Leuven, 1986, 871 p.