Ons Erfdeel. Jaargang 30

Roger Avermaete: Rik Wouters

In de wereld van de uitgeverij gebeuren soms vreemde dingen. Een kwarteeuw geleden verscheen bij Arcade de monumentale studie van de Antwerpse kunstkenner Roger Avermaete over de schilder en beeldhouwer Rik Wouters (1882-1916). In 1986, naar aanleiding van het 70ste sterfjaar van de kunstenaar, is hetzelfde boek opnieuw uitgekomen bij de uitgeverij Jacques Antoine. Zonder verwijzing naar de editie uit 1962 krijgen wij weer dezelfde tekst, dezelfde kanttekeningen, dezelfde opmaak, en bladzijde na bladzijde op dezelfde plaats dezelfde reprodukties. Alleen het formaat is van zijn oorspronkelijke 30 × 26 teruggebracht tot 23 × 21,5 cm. Ook werden de reprodukties in kleur niet meer ingeplakt maar rechtstreeks gedrukt op het editiepapier, minder intens van kwaliteit naar het ons voorkomt. De afbeeldingen van de tekeningen en van het beeldhouwwerk zijn eveneens duidelijk iets grijzer. De subtiele verkleiningsmachine heeft, verwarrend genoeg, ook de bibliografie onaangeroerd gelaten, wat de indruk kan wekken dat de studie over de Mechelse kunstenaar sinds 1962 stagneert. Wij hebben achteraan wél een klein addendum gevonden waarop twee aquarellen en acht tekeningen aan de oorspronkelijke catalogus werden toegevoegd. Van de colofon van destijds is geen spoor meer te bekennen. Aan zo'n omissie wordt blijkbaar niet zwaar getild.

Het boek van Roger Avermaete, zijn anastatische eigenaardigheden daargelaten, heeft zijn kwaliteiten behouden. De ongedwongen verhaalkunst van de auteur, die hij zelfs tot in zijn volumineuze Rubens heeft gehanteerd, doet prettig aan: vlot, haast nonchalant, en heel wat minder gewichtig dan de pedante high-brow die de beeldende kunst slechte diensten bewijst. Het boek wordt gedragen door twee kroongetuigen: enerzijds door de weduwe van de kunstenaar, Nel Wouters, met haar boek La vie de Rik Wouters à travers son oeuvre (1944) en met haar persoonlijk archief, anderzijds door de inbreng van dr. Ludo van Bogaert, wiens verzameling eigenlijk onmisbaar is voor al wie zich met het werk van Rik Wouters bezig houdt. Op

[p. 598]

Rik Wouters, ‘Strijkende Vrouw’, 107 × 123 cm, 1912, Antwerpen, Kon. Museum voor Schone Kunsten.

aansporing van deze geneesheer heeft Nel Wouters zich trouwens destijds, om therapeutische redenen, tot een geboren biografe ontpopt. Kunstkringen hebben haar enkele idealiserende vertekeningen verweten, maar men mag toch blij zijn met haar omstandige getuigenis en met Riks brieven die zij angstvallig heeft bewaard en voor onderzoek heeft vrijgegeven.

Toch kan het goed geschreven biografische essay van Roger Avermaete het artistieke raadsel van Rik Wouters niet integraal tot een oplossing brengen. Hoe zijn de polen van dat werkzame leven met elkaar to verbinden: het tragische lot van de begaafde kunstenaar, zoals het gemonumentaliseerd werd in het Zelfportret met zwart verband (1915) na de zware tweede chirurgische ingreep in een kliniek in Amsterdam, en zijn kleurendronken communie met het licht? De bloei van het oeuvre heeft amper negen jaar geduurd. Véél is dat niet. Pas in 1909 heeft hij, via reprodukties, werk van Cézanne onder ogen gekregen, en het duurde nog tot in 1912 voor hij er persoonlijk contact mee kreeg. Twee jaar later kwam de oorlog, werd hij gemobiliseerd, nam hij deel aan de veldtocht, ontkwam aan de Duitsers en werd in Nederland geïnterneerd. Begin 1915 sloeg de ziekte toe, en binnen het jaar of iets langer volgden drie operaties, die hem fataal werden. De bloemen die men naast zijn ziekbed had geplaatst, verloren hun glans, schrijft Nel Wouters. Het doet even denken aan Vincent van Gogh en aan zijn zelfportret met het geschonden oor.

Bestaat er misschien ergens in de biologie een ongeschreven wet die de intensiteit van de artistieke bloei bepaalt in functie van de levensduur? En heeft de betrokken kunstenaar daar een vermoeden van?

Gaby Gyselen

roger avermaete, Rik Wouters, uitg. Jacques Antoine, Brussel, 1986, 294 p. (Nederlandstalige en Franstalige uitgave).