Ons Erfdeel. Jaargang 30

Publikaties

Taalbelang is stoffelijk belang

Op 14 oktober 1983 werd onder auspiciën van het Vlaams Economisch Verbond (V.E.V) een studiedag gehouden over de toepassing van het decreet van 19 juli 1973. Dit decreet regelt het gebruik van de talen in sociale betrekkingen tussen werkgever en werknemer en van de door de wet en de verordeningen voorgeschreven akten en bescheiden van de ondernemingen.

Y. Peeters, die doctoreerde op de houding van jonge Brusselse Vlamingen t.o.v. Brussel, zat deze studiedag voor. Verschillende sprekers behandelden achtereenvolgens de wordingsgeschiedenis van het decreet, de juridische tekstkritiek, de controle op de toepassing, de rol van de Vaste Commissie voor Taaltoezicht (V.C.T.), de sancties, de vergelijking met de taalwetgeving in Canada, de evaluatie vanuit het standpunt van het V.E.V. en van de christelijke bediendenvakbond (L.B.C), de publieke opinie en het decreet.

In 1986 verscheen het verslagboek van deze studiedag. Uiteraard is het samenstellen van een boek over een studiedag een moeilijke opgave. De uitgever heeft zich, afgezien van een inleiding en een slotbeschouwing van Y. Peeters, beperkt tot de weergave van de verschillende uiteenzettingen. Herhalingen zijn onvermijdelijk en dat komt de leesbaarheid niet ten goede. Dit neemt niet weg dat het een belangrijk naslagwerk is geworden voor al wie op het politieke, sociale en economische vlak verantwoordelijkheid draagt.

De titel van het boek is onvoldoende toegelicht door een verwijzing naar McLeod, Lodewijk de Raet en Lieven Gevaert. Deze verdienstelijke Vlamingen hebben vroeg ingezien dat cultuur niet herleid kan worden tot ‘taal of schone kunsten’. Voor hen bestond geen tegenstelling tussen taal en cultuur en de economische en sociale promotie van Vlaanderen.

Uiteraard is het interessant te vernemen hoe R. Vandezande, die rechtstreeks bij het totstandkomen van het juli-decreet was betrokken, de ontwikkeling van deze wetgeving bekijkt. Vandezande kijkt, evenals Y. Peeters, nogal minachtend neer op de artikelen van de S.W.T. (koninklijk besluit houdende coordinatie van de wetten op het gebruik van de talen in bestuurszaken) die de vernederlandsing van het bedrijfsleven in 1963 invoerden. Naar hun mening wordt slechts 10 % van de handelingen van de ondernemingen er door getroffen en ontkrachtte het ontbreken van efficiënte sancties deze wettelijke beschikkingen. Het is onmogelijk uit hun commentaren op te ma-

[p. 464]

ken waarop deze 10 % gebaseerd is. Maar is het niet voldoende de jaarverslagen van de V.C.T., die naar alle parlementsleden worden gezonden, na te kijken, om te weten dat deze cijfers geen stand houden. Uit de adviezen van de V.C.T., uit de arresten en vonnissen van Hoven en Rechtbanken is gebleken dat alle schriftelijke en mondelinge arbeidsverhoudingen en alle door de wet opgelegde documenten in de industriële, financiële en handelsovereenkomsten in Vlaanderen, in het Nederlands gesteld moeten zijn. Zo kon toch een enorm deel van het bedrijfsleven worden vernederlandst. Zo kan de S.W.T. ook worden beschouwd ondanks de reële grondwettelijke bezwaren die er destijds bestonden als de echte doorbraak naar de vernederlandsing van het bedrijfsleven. Wat het ontbreken van efficiënte sancties betreft, heeft de ervaring geleerd dat het meestal voldoende was een inspecteur ter plaatse te zenden om aan een verkeerde toestand een einde te maken.

Wel is algemeen bekend dat de grote vakbondsorganisaties, behalve de L.B.C., geen belangstelling hadden voor dit taalkundig stoffelijk belang van hun leden, zelfs niet nadat de decreetgever hun nadrukkelijk bepaalde taken had opgedragen. Maar er kan ook worden vastgesteld dat noch het parlement noch de regering de nodige maatregelen hebben willen of kunnen treffen om deze eerste belangrijke stap naar de vernederlandsing van het bedrijfsleven te steunen of te doen uitvoeren. Misschien is het een klassiek voorbeeld van politieke onvolwassenheid dat de Vlamingen na een belangrijk succes, zoals het goedkeuren van de wetten van 8 november 1962 en van 1 augustus 1963, dermate tevreden zijn over hun eigen moed dat ze ofwel in een diepe slaap lijken te vallen ofwel zodanig schrikken van bepaalde domme Franstalige agitatie, dat slechts bij uitzondering parlements- of regeringsleden na 1963 nog over de toepassing van de taalwetten durven te spreken. Is het niet onvoorstelbaar dat de verslagen van de V.C.T. nooit, net zo min van de regering als van het parlement, enig antwoord hebben gekregen?

Belangrijk zijn de beschouwingen van Van Achter, Boes en vooral van Naeyaert. Zij onder zoeken de juridische aspecten betreffende de toepasselijkheid van het decreet op de werkgevers met een exploitatiezetel in Vlaanderen en op de werkgevers die werknemers tewerkstellen in hetzelfde gebied. Deze moeilijkheid wordt nog scherper gesteld door de publikatie van het decreet van 30 juni 1982 van de Franstalige gemeenschap. Daarin wordt ondermeer bepaald, dat alle ondernemingen die personeel tewerkstellen dat zich in het Frans uitdrukt of die in het Franstalig gebied gevestigd zijn, alleen de Franse taal mogen gebruiken. Dit decreet is duidelijk bedoeld om verwarring te stichten over de toepassing van het Vlaamse decreet.

Een tweede probleem betreft de toepassing van dit laatste decreet op de arbeidsverhoudingen en op de akten en documenten van de onderneming. Het ene toepassingsgebied behoort tot het arbeidsrecht en het andere tot het vennootschapsrecht. De gevolgen van een absolute nietigheid zijn natuurlijk totaal verschillend al naar het gaat om arbeidsverhoudingen, dan wel om akten en documenten van N.V.'s bijvoorbeeld. De derde moeilijkheid is die van de absolute nietigheid voorzien in het decreet. Maar die absolute nietigheid lijkt dan toch niet zo absoluut, aangezien ze geen nadeel mag berokkenen aan de werknemers. De praktische gevallen uit de jurisprudentie leren, hoe moeilijk de juiste afbakening van het nadeel van de werknemer is.

De vergelijking die Naeyaert verder maakt met de taalwetgeving in Québec (Canada) is bijzonder interessant. De manier waarop de Franstaligen in Québec hun taal en cultuur verdedigen t.o.v. de Engelse cultuur is

[p. 465]

instructief. Zij beschermen niet alleen hun eigen taal, maar voeren een systematische verfransing door. In Québec is men goed op de hoogte van de Belgische taalwetgeving. Zij inspireerden zich op ons voorbeeld en leerden van onze successen en nederlagen.

Tenslotte wordt de rol van de V.C.T. uitstekend geschetst door Tiremol, en onderzoeken De Feyter en Stragier de betekenis van het taaldecreet vanuit het standpunt van het V.E.V. en van de L.B.C., terwijl Wieme, die zich sinds jaren op een efficiënte wijze inzet voor de vernederlandsing van het bedrijfsleven, de rol van de publieke opinie belicht.

In een bijlage zijn de teksten opgenomen van de S.W.T., van het decreet van 19 juli 1973, van het decreet van de Franstalige gemeenschap van 30 juni 1982 en van de wet van 26 augustus 1977 betreffende ‘La Charte de la langue francaise’ in Québec en tenslotte van de wet van 31 december 1975 over het gebruik van de Franse taal in Frankrijk. Ze maken van dit boek een voortreffelijk naslagwerk, ondanks enkele storende beoordelingsfouten.

Raf Renard

dr. ivo j.d. peeters (red.), Taalbelang is stoffelijk belang. Het Taalgebruik in de arbeidsverhoudingen in Vlaanderen, De Nederlanden, Antwerpen, 155 p.