Ons Erfdeel. Jaargang 30

[p. 462]

De Franse Nederlanden

De Franse Nederlanden: actualiteiten

Er zal nog heel wat water naar de zee vloeien voor de Vlaamse overheid kan bogen op een eigen en actief buitenlands beleid ten aanzien van de Franse Nederlanden. Dat was de (weliswaar door ons ontsluierde) boodschap van Paul Deprez, Gemeenschapsminister voor Externe Betrekkingen, op de openingszitting van de 13de Frans-Vlaamse Veertiendaagse (11 april - 26 april 1987) in Nieuwpoort. Van zijn toespraak over de gemeenschappelijke belangen van Vlaanderen en Noord-Frankrijk moet vooral onthouden worden, dat er nog heel wat te doen valt en dat er veel goede wil nodig is. Als verantwoordelijke voor ‘Vlaanderen in het buitenland’ gaf hij toe dat dit nabuurschap bijzondere aandacht verdient, en dat gedurende decennia vooral particuliere organisaties tot de culturele ontgrenzing hebben bijgedragen.

Aangezien tot nog toe op politiek-diplomatiek vlak van Vlaamse zijde heel weinig ondernomen werd om de externe betrekkingen met NoordFrankrijk te bevorderen, had Gemeenschapsminister Deprez op 3 december 1986 een verkennend onderhoud met Noël Joseph, voorzitter van de Regionale Raad van Nord/Pas-de-Calais. Momenteel ligt er een plan op tafel om een gemengde werkgroep van Vlaamse en Franse kabinetsleden en ambtenaren samen te stellen, die een inventaris moeten opmaken van gemeenschappelijke problemen en mogelijkheden tot samenwerking. Op grond daarvan zal een selectie gemaakt worden voor concrete samenwerkingsprojecten.

Het is evident dat dit plan - hoe vaag ook - verwachtingen oproept, zelfs al is het slechts een schaduw van wat de Waalse deelregering op het terrein van grensoverschrijdende samenwerking met de regio Nord/Pas-de-Calais al op touw gezet heeft (cfr. Ons Erfdeel, 1987, nr. 2, p. 300). Binnen het Belgische bestel bestaan er dus ook twee snelheden voor buitenlands beleid.

Tijdens dezelfde openingszitting in Nieuwpoort somde burgemeester-senator Georges Mommerency op, wat redelijkerwijs van de overheid verwacht kan worden. Traditiegetrouw vroeg hij in zijn toespraak aandacht voor initiatieven om het nabuurtoerisme en het watersporttoerisme in Frans-Vlaanderen te bevorderen. Ook wees hij op de nood aan overheidsimpulsen voor het Nederlandse (en Vlaamse) onderwijs in de Noordfranse regio. Economisch gezien verdienen het behoud van de spoorwegverbinding Duinkerke-Adinkerke en het doortrekken van de snelweg Jabbeke-Nieuwpoort-Veurne over de grens prioriteit.

Nieuwpoort, dat in de loop der jaren het symbool geworden is van de verbroedering met Frans-Vlaanderen, had dit jaar gekozen voor Armentiers, een stad in het Rijselse van ongeveer 25.000 inwoners. Vermeldenswaard is, dat het Lyceum Paul Hazard van Armentiers één van de weinige scholen in Noord-Frankrijk is waar van staatswege officiële cursussen Nederlands gegeven worden.

De actieve werkgroep rond schepen Willy Vermote en Etienne Desaever zorgde, evenals voorafgaande jaren, voor een omvangrijk en gevarieerd programma aan beide zijden van de grens: sportieve ontmoetingen, excursies, concerten, volksfestiviteiten, tentoonstellingen, voordrachten en een optreden van ‘Flor Barbry's Volkstoneel voor Frans-Vlaanderen’. De aanpak van deze ontmoetingsdagen verdient respect en de nawerking zal ongetwijfeld groot zijn. Burgemeester Haesebroeck van Armentiers moest op de openingszitting bekennen, dat zijn stad al jaren verbroedert met een Engelse en een Duitse stad, maar dat de naaste buren over de grens nauwelijks bekend zijn.

[p. 463]

Publikaties:

Wie op de autosnelweg tussen Kortrijk en de Franse grens rijdt, ziet ter hoogte van Aalbeke een monument in stervorm. Het herinnert aan de tientallen duizenden Vlaamse seizoenarbeiders, die gedurende anderhalve eeuw, generatie na generatie, over de grens trokken om in Noord-Frankrijk of verder het harde ‘labeur’ te doen, o.a. in de bietenteelt en de cichoreidrogerijen.

Aan het fenomeen van de Vlaamse seizoenarbeid werden al enkele monografieën gewijd. Een synthese daarvan werd geschreven door Luc Schepens in zijn wetenschappelijke studie Van Vlaskutser tot Franschman. Bijdrage tot de geschiedenis van de Westvlaamse plattelandsbevolking in de negentiende eeuw, verschenen in 1973. Daarin staat een hoofdstuk over de Vlaamse seizoenarbeid in de 19de en het begin van de 20ste eeuw. Onlangs verscheen Asten, bieten en... mensen van Leon Bruggeman. Het vormt een bijdrage tot de sociale geschiedenis van ‘Arm Vlaanderen’ in Frankrijk in de 20ste eeuw. Het boek van Bruggenvan is geen wetenschappelijke studie en in de inleiding wordt ook duidelijk gesteld dat dat ook niet beoogd wordt. Veeleer is het een persoonlijke getuigenis, een bundeling memoires van de auteur, die meer dan 35 jaar propagandist was bij de katholieke arbeidersorganisatie ACV en verantwoordelijk was voor de syndicale werkwijze ten aanzien van de Westvlaamse seizoenarbeiders. Zo werd hij van dichtbij geconfronteerd met hun arbeidsen levensomstandigheden. Hij is zonder twijfel een bevoorrecht getuige van het lot van de Westvlamingen, die vooral na de oorlog het sterkst vertegenwoordigd waren in de bietenteelt en in de asten.

Het is opvallend dat de auteur zich enigszins distantieert van de ver-beeld-ing van Stijn Streuvels en Hugo Claus, die de seizoenarbeid tot onderwerp van de literatuur gemaakt hebben. Wel is hij vol lof over de media, die de laatste dertig jaar in boeiende en objectieve reportages geregeld de aandacht vestigden op het langzamerhand verdwijnende fenomeen van de seizoenarbeid.

Het boek brengt het verhaal van de hulpverlening aan de seizoenarbeiders en begint bij pastoor Edmond Denys, die in 1902 van de Westvlaamse geestelijke overheid de opdracht kreeg om zorg te dragen voor de morele en materiële bijstand en de zielszorg van de Vlamingen in Frankrijk. De katholieke arbeidersorganisatie zette vanaf 1925 het werk van deze pionier voort en slaagde erin om verschillende concrete sociale voorzieningen te verwezenlijken ten voordele van de seizoenarbeiders. Daarnaast geeft het boek een boeiend beeld van het leven en het werk van deze Vlamingen in Frankrijk. Feiten en anekdotes zijn gekruid met veel ‘couleur locale’. Asten, bieten en... mensen is een boek waaraan best leesplezier te beleven valt, al zullen taalpuristen tijdens de lectuur wel eens de wenkbrauwen fronsen. Maar als ‘document humain’ en als een unieke bron over de Vlaamse seizoenarbeid in de 20ste eeuw is dit werk van Leon Bruggeman heel waardevol.

Dirk Verbeke

l. bruggeman, Asten, bieten en ...mensen, Vichte, 1986, 489 p.