Ons Erfdeel. Jaargang 30

Raf Buedts: tussen onbevangenheid en conflict

In de beeldende taal nemen de meubels en/of sculpturen van Raf Buedts (^o 1946) een bijzondere plaats in. Omdat Buedts consequent opteert voor een keuze tussen ‘de genoegens van zekerheid en die van groei’ (Maslov), behoort hij, met René Heyvaert en Frank Vandenberghe, tot de kunstenaars voor wie het beeldend bezig zijn een mentale keuze is tussen ‘hebben of zijn’. Voor deze kunstenaars is niets belangrijker dan de twijfel, en niets beperkender dan de zekerheid. De twijfel bevordert het mentale, dus creatief levendige zijn, de zekerheid leidt uitsluitend tot materieel welzijn (hebben). Het beeldend werk van deze kunstenaars is het gevolg van een synthese tussen materiaal, natuur en de intuïtieve anarchie die in de beeldende kunst wonderen doet. Omdat de mentale houding via beeldende middelen wordt uitgedrukt - schilderen valt erbuiten - komt de aandacht voor hun werk té langzaam op gang. De essentie van lijn en vorm is inherent aan de beeldende taal van Raf Buedts. Eerst tekenen, schrijven, en dan tastbaar maken. Tastbaar maken duidt erop hoe belangrijk het is om met het materiaal contact te hebben. Buedts gaat er immers van uit dat de ‘kijker’ geen voeling kan hebben met een meubel, als de maker geen contact heeft gehad met het materiaal. Een goed meubel is daarom steeds (naar inhoud en vorm) het ‘totaal’-resultaat van een authentieke mentaliteit.

Buedts' meubels hebben een utilitaire functie, bovendien maakt hij meubelen om naar te kijken. Hoewel dit vanzelfsprekend lijkt, staat het in tegenstelling tot ‘design’, waar het kijken meestal in dienst staat van de anderen, van de bezoekers, van de relaties. ‘Design’ hangt te dikwijls samen met bezit en prestige. Buedts' meubels - het onconventionele ervan is duidelijk - zijn een ondubbelzinnige uitnodiging om te leven met de zaken die je omringen, i.p.v. door de zaken zelf geleefd te worden. De directheid en de eerlijkheid van het materiaalgebruik maken dat de meubels van Raf Buedts geen ‘pronkwaarde’ hebben. Met het materiaal slaat Buedts, mentaal en qua vorm, een brug tussen de natuur en zijn werk. Telkens is het betasten, het bewerken van het materiaal, een ontdekking, een nieuwe uitdaging. Zo blijft het avontuur open. ‘Ik denk’, zegt Buedts, ‘dat je al je zintuigen nodig hebt om naar een ruimtelijk voorwerp te kijken: je handen, je tong, je ogen. Bij mij is op een bepaalde manier in hout

[p. 123]

zagen eigenlijk een uitvinding. Het is dus geen systeem. Dit komt omdat de vraag hoe aan het hout een innerlijke spanning gegeven kan worden, zodat het ook van binnen naar buiten beeldend gaat werken, mij voortdurend bezighoudt’.

Kapstok 1981 is van die mentaliteit een sprekend voorbeeld. Vanuit een punt, dat in contact is met de grond, neemt de kapstok plaats in de ruimte. Hij groeit niet alleen verticaal, maar in zijn groei wordt hij naar boven toe breder, om in vier segmenten open te splijten. Bovenaan wordt hij opengehouden door een kruisvorm, waarvan het langste been in de muur vastzit, die als sokkel wordt gebruikt. De verticaal reikende kapstok wordt in de muur door de kruisvorm op zijn plaats gehouden. Het kruis verenigt (de tegengestelden) horizontaal en verticaal, maar legt als het ware ook de nadruk op de oorsprong ervan (de spanning ontstaat binnenin) door ‘voor altijd’ de vier segmenten te scheiden. Hierdoor lijkt de kapstok een ‘uitdaging aan een intense zintuiglijkheid’. Het meubel overstijgt het functionele en wordt sculptuur. De kapstok is een uitstekend voorbeeld hoe meubel en sculptuur in elkaar overvloeien. Het conflict tussen natuur en cultuur of tussen het spontane en het geciviliseerde staat bij Buedts centraal, het is trouwens altijd aanwezig in de confrontatie ‘meubelsculptuur’.

Schetstafel 1981

Omdat de kijker door het horizontale vlak (tafelblad) niet kan zien wat er onder de tafel gebeurt, wordt de tafel op een totaal andere manier dan de kapstok sculptuur. De ‘onderbouw’ of de verstrengeling van de tafelpoten duidt het nadrukkelijkst op een sculptuur. ‘Ik denk’, zegt Buedts' ‘dat ik intuïtief de verbergende functie van het tafelblad heb willen weergeven. Het is mogelijk dat daar mijn twijfel begonnen is, en ik de sculptuur zoveel mogelijk ben gaan verbergen’. Om de tafel minder te laten

Raf Buedts, ‘Kapstok’, 1981.

Raf Buedts, ‘Schetstafel’, 1981.

zweven en het contact met de grond toch licht te houden, steekt een van de ‘tafelpoten’ in een baksteen. Door het kleine baksteenvolume, dat gevoelsmatig zwaarder overkomt dan hout, krijgt de tafel opnieuw ‘contact’ met de grond. Omdat het zwevende het duidelijkst refereert aan een sculptuur, wordt hierdoor de tafel ‘opnieuw’ meubel. De vier kanten van het tafelblad zijn niet afgeplakt. Van de bovenranden van het tafelblad is de fineerlaag afgewreven, waardoor het binnenste van de meubelplaat ook in de ‘eindvorm’ zichtbaar blijft. Bewust blijft een maximale waarneembaarheid van het materiaal behouden en van een esthetische ingreep of camouflage is geen sprake. In die zin zijn Buedts' meubels nooit af. Zolang het conflict aanwezig blijft, d.w.z. meubel en sculptuur in elkaar overvloeien, is de groei en de onafhankelijkheid van zijn mentale gesteldheid gegarandeerd.

Hoewel Buedts hoofdzakelijk ruimtelijk (driedimensionaal) werkt, geven tekeningen vaak een creatieve impuls, waardoor nieuwe beeldende mogelijkheden ontstaan. Een reeks tekeningen Meubels voor een vogel, 1985, zijn daarvan een recent voorbeeld. De vijftien tekeningen vinden hun oorsprong in de ‘cultuur’ van het teken(en) en in de gelijknamige ‘houten sculpturen’, die vooral in de natuur tot hun recht komen. De minimale ingreep in het materiaal en in de constructie is bij de rudimentaire houten sculpturen opvallend. De delen rusten als het ware in en op elkaar, ze zijn niet aan elkaar vastgehecht. Deze vrijheid in de constructie wijst op een inzicht en een vindingrijkheid die het sculptuur (meubel) op het niveau van de natuur trachten te tillen. Hierdoor kan het materiaal en de vorm zo ‘ineengeklonken worden’ dat beeldend een alternatief ontstaat voor eigentijdse schoonheid: ongedwongen echtheid. Met zijn werk bevestigt Buedts dat het eigentijdse karakter van de dingen een alternatief gegeven blijft. Maar alternatief betekent hier in geen geval marginaal. Buedts staat te veel in het leven om voortdurend in de marge, en in mineur te worden behandeld.

Het werk van Raf Buedts is heel universeel en niet spectaculair. Om de vele hierboven genoemde redenen zou het jammer zijn als het te lang een ‘curiositeit’ zou blijven.

Roland Patteeuw