Ons Erfdeel. Jaargang 16

vlaamse beweging

Brusselaria 3.
Het Nederlandstalig onderwijs in Brussel en de verfransing.

In onze vorige bijdrage beloofden wij even stil te staan bij het nu reeds sinds enkele weken verschenen dossier van de Vereniging Vlaamse Leerkrachten (VVL): Dossier van het Nederlandstalig onderwijs in Brussel samengesteld door Jan Vanhaelen. Het uitstekende dossier bevat naast een korte geschiedenis van de taalwetten over het onderwijs ruim 30 bladzijden feitenmateriaal over alle bestaande onderwijstakken, van peutertuinen tot middelbaar en paraskolair onderwijs. Daarna volgen nog algemene vaststellingen en belangrijke besluiten en tenslotte voorstellen en eisen vanuit de VVL i.v.m. de in het dossier behandelde informatie.

Het dossier werd samengesteld omdat de VVL meent dat de verfransing in Brussel niet te wijten is aan natuurlijke oorzaken (migratie, geboorte-overschot, enz.) of aan een louter historische verfransing maar wel aan een moedwillig doorgedreven machtsmisbruik, het overtreden van de wet en het verdrukken van vele duizenden. De VVL wil de feiten aanklagen, openbaar maken, ontleden en de verantwoordelijken wijzen op de mogelijke oplossingen.

Aan de basis ligt de vaststelling dat de leidende klasse van industriëlen, direkteuren van instellingen enz. een bedrijfszetel in Brussel hebben en hoofdzakelijk Franstaligen zijn (of waren). Groot-industriëlen en magistratuur zijn erin geslaagd in 100 jaar tijd het aantal leden van een taalgroep tot een derde te herleiden en dit vooral door het kapitaal dat in handen was van Franstaligen, wat hen ook vaak politieke macht verschafte en de middelen om een sterke publiciteit te voeren. Het onderwijs was echter het sterkste wapen van de verfransers. De wantoestanden vooral in die sektor wil de VVL aanklagen. Pikant is het detail dat de opstellers van het dossier na diverse verzoeken geen cijfermateriaal konden krijgen o.a. van het Katholiek Opvoedingswezen en Cultuur Brussel (KOCB), de Vereniging van Belgische Steden en Gemeenten, Het Nationaal Instituut voor de Statistiek (NIS), het Vlaams Onderwijscentrum Brussel (VOC)... Wel gaf het Ministère de l'Education Nationale de meest interessante gegevens; Nationale Opvoeding bleef grotendeels in gebreke.

De taalwetten op het onderwijs worden nu nog met de voeten getreden, in het verleden was dit ook vaak het geval. Onder zijn ministerschap slaagde een nochtans doortrapte politikus als Kamiel Huysmans er niet in de wet Poullet (1914) op de taalverklaring en het toezicht te doen naleven. De in 1930 aangekondigde verbetering voor de Vlamingen in Brussel, met de zogenoemde transmutatieklassen en de tweetalige klassen, werd ook een flop. De Brusselse gemeentebesturen maakten Franse klassen van de transmutatieklassen en in 1939 was het aantal Nederlandstalige klassen in Brussel geslonken tot 19% van het geheel tegenover 24% in 1932. De tweetalige klassen waren eveneens eentalig Frans. Onder de oorlogsjaren liep de verhouding terug tot 50/50 maar na de oorlog maakten de Franstaligen gebruik van de politieke sfeer om eigen misdaden te vergeten en alleen die van Vlamingen aan te klagen. Resultaat: in 1950 was het Nederlandstalig onderwijs in Brussel gezakt tot 20%. Na reakties in het Vlaamse land, werd de wet beter omschreven en de kontrole degelijker (1963). Uitvoeringsbesluiten op deze wet verschenen echter slechts op 30 november 1966 en weer werd de wet op alle mogelijke manieren gesaboteerd. Zo toont o.a. het rapport van G. Kint (V.U.B.), gemaakt in opdracht van de toenmalige minister Grootjans, aan dat 50% der Brusselse Nederlandstalige kinderen in het Franse taalstelsel zaten en dat meer dan de helft van de schoolgebouwen van Nederlandstaligen in Brussel verouderd was. Wij durven er op onze eigen verantwoordelijkheid aan toe voegen dat deze bevindingen nu nog voor een groot deel onveranderd zijn. In 1970 blijkt dat de kredieten voor taalwetstichtingen voor de helft niet werden gebruikt en dat een derde van de gelden bestemd voor de Nederlandstalige scholen in Brussel besteed werden aan Franstalige scholen... er zijn dan nog 15% Nederlandstalige kinderen in Brusselse scholen, ten minste in de Nederlandstalige! In 1971 werd de liberté du père de famille ingevoerd in ruil voor dotaties aan Nederlandstalige peutertuinen:

[p. 146]

twee jaar later was er nog geen frank ter beschikking...

Tot daar een kort overzicht van de geschiedenis van de taalwetten in het onderwijs, of moeten we zeggen van de geschiedenis van het overtreden van en het manoeuvreren met de taalwetten over het onderwijs? Het feitenmateriaal illustreert hoe de Franstaligen erin geslaagd zijn de wet tussen twee haakjes te plaatsen en hun eigen zin te doen. Het feitendossier behandelt problemen in alle sektoren: van kinderdagverblijven tot naschoolse opleiding. Wij kunnen hier niet ingaan op alle feiten die het dossier aanhaalt. Trouwens, er zijn belangrijke en minder belangrijke, sommigen spreken zelfs van onbenullige dingen. Maar wij menen dat het de bedoeling is geweest van de VVL zo volledig mogelijk te zijn, zodat men de aangeklaagde feiten als een geheel dient te zien. Hier volgen enkele voorbeelden.

Wat de peutertuinen betreft haalt het dossier allereerst aan dat Franstalige instellingen reeds dergelijke krèches hadden, z.g. tweetalig, maar met eentalig Frans personeel, nog voor er sprake was van de liberté du père de famille. Bij deze wet werden o.a. 1150 miljoen B. Fr. beloofd voor Nederlandstalige peutertuinen! Na 1 november 1971 deed, op Brussel stad na, geen enkele gemeente een inspanning om peutertuinen te openen alhoewel zij zelf geen financiële inspanningen daarvoor dienden te leveren. Nu echter zijn er van de 1150 miljoen B. Fr. slechts 205 of 18% besteed en dat in 2 jaar tijd... Kan men dan spreken van een speciale inspanning? Daartegenover staat dan dat van Franstalige zijde zeer veel moeite gegeven wordt om in Nederlandstalige gemeenten ieder jaar met een nieuwe Franstalige peutertuin te starten. Voorbeeld: Evere (1972) met een krèche voor 60 kinderen, kostprijs 18 miljoen waarvan 60% gesubsidieerd door de staat; daar zorgde indertijd Minister Namèche voor (26 november 1971). Op vele plaatsen worden Franstalige peutertuinen opgericht onmiddellijk na de opening van een Nederlandstalige. Zo werd bijvoorbeeld om duistere redenen in Karreveld na de bouw van een Franstalige peutertuin het aantal kinderen in de Nederlandstalige peutertuin gewoonweg gehalveerd... Franstalige kinderen werden zelfs ondergebracht in lokalen van de Nederlandstalige instelling! Let wel, een instelling betaald van de 1150 miljoen die ten laste vielen van de Nederlandstalige gemeenschap. Andere feiten: op het grondgebied van sommige verfransingsgezinde gemeenten komt het gemeentebestuur tussen in de dagprijzen van de peutertuinen. In 1972 was er een peutertuin met officieel 14 ingeschreven peuters maar... er bleek geen lokaal voorhanden te zijn.

In kleuter- en lager onderwijs heersen analoge toestanden. Op 1 december 1970 schreef Descamps (PVV-PLP), na de wet op de vrijheid van het gezinshoofd: ‘De Vlamingen zullen hun kinderen naar Franstalige scholen sturen, waar het perfekt tweetaligen worden, maar de kinderen van die tweetaligen zullen uitsluitend Frans spreken’. De VVL haalt nog een hele reeks wantoestanden aan i.v.m. gebouwen, verwarming en materiële infrastruktuur in het algemeen in de Nederlandstalige inrichtingen. Niettegenstaande inspanningen van schooldirekties, ouderkomitees, enz. reageert de overheid niet. In de gemeenten Etterbeek, Elsene, Ukkel en Sint-Gillis werd 235 miljoen B. Fr. besteed aan het Franstalige gemeentelijk onderwijs, geen frank aan het Nederlandstalig gemeentelijk onderwijs! Ook vroeger werd er reeds flink gegoocheld met de taalverklaringen. Overtredingen van Nederlandstaligen werden oogluikend toegestaan als ze maar naar Franstalige scholen gingen! Ook liepen sommige Nederlandstalige kinderen school in deze instelling waar de direkteur van de vader van het kind het wou... er zijn bekende gevallen. Al die onregelmatigheden moesten in feite worden bestraft met boetes tot 40.000 Fr.! Na september 1971 gaat het zeker niet beter. Schaarbeek heeft weer bijna 200 miljoen op de gemeentelijke begroting uitgetrokken voor het Franstalig gemeentelijk onderwijs, niets voor de Nederlandstalige sektor. Hetzelfde geldt ook voor Ukkel in 1972! In hetzelfde Schaarbeek worden de Nederlandstalige ouders zonder meer aangezet hun kinderen naar Franstalige scholen te sturen en ze deelachtig te laten worden aan de Franse kultuur, en dit dan nog door een officiële brief van de Heer Burgemeester. In Molenbeek werden vier handelaars van Vlaamse afkomst geboycot en konden ze hun zaakje opdoeken na een harde aktie van de FDF omdat de handelaars in kwestie na de afschaffing van de taalverklaring hun kinderen naar een Nederlandstalige school bleven sturen.

Ook in het middelbaar en technisch onderwijs, humaniora en VSO evenals voor het hoger onderwijs, paraskolaire aktiviteiten en onderwijs voor sociale promotie vindt men dergelijk feitenmateriaal. Het is ons uiteraard onmogelijk in detail alles te behandelen en een duidelijk beeld

[p. 147]

te geven van de situatie. Het aangegeven feitenmateriaal is zeer divers en rijk en het is moeilijk zoniet onmogelijk een syntese te geven. Met een korte bloemlezing van enkele feiten menen wij een sfeerbeeld te hebben geschapen van het dossier. Het feitenpakket zelf wordt nog afgerond met cijfermateriaal o.a. met geboortecijfers die uiteraard invloed hebben op de schoolbevolking. Ook vindt men er uitgebreide vergelijkende tabellen van de Nederlandstalige en Franstalige schoolbevolking in Brussel. De konklusies van de VVL zijn duidelijk. De verfransing wordt in de laatste jaren afgeremd, ondanks het slechte klimaat en de moeilijke materiële en psychologische omstandigheden. Franstaligen zetten hun kampagne in het Brusselse voort door aan het Nederlandstalig onderwijs aldaar slechts halve tegenprestaties te leveren zoals de niet-bestaande vertegenwoordiging in de agglomeratieraad, een slecht uitgebalanceerd peuterplan dat naderhand nog wordt gekounterd, het tegenwerken van de Nederlandse Commissie voor Cultuur van de Brusselse agglomeratieraad. Daarbij komt dan nog het oppervlakkig beleid van de Nederlandstalige minister van Nationale opvoeding voor Brussel en de slechte wil van vele Brusselse gemeentebesturen.

De voorstellen en eisen om de huidige omstandigheden te veranderen zijn deels onmiddellijk haalbaar deels op langere termijn. Allereerst dient een grondige studie te worden gemaakt van de situatie waaraan de overheden en betrokken instanties moeten meewerken om voor degelijk en onvervalst cijfermateriaal te zorgen. Een betere koordinatie dient tot stand gebracht te worden tussen alle instellingen betrokken bij het Nederlandstalig onderwijs in Brussel met duidelijke afbakening der taken. Ook de socio-kulturele raden dienen werk te maken van het lokale onderwijsbeleid in de vorm van een goed uitgebouwde, aktieve en waakzame werkgroep onderwijs. Ook de publiciteit voor het Nederlandstalig onderwijs dient beter verzorgd te worden en er moet een juridisch onderzoek ingesteld worden om de rechtmatigheid van de beslissingen omtrent het onderwijs in Brussel na te gaan. Dringend zijn o.a. het oprichten van het net van kinderdagverblijven en het uitvoeren van het peuterplan met een officiële regeling van de dagprijzen en van de betaling van het personeel, verder nog het verlagen van de splitsingsnormen voor kleuteren middelbaar onderwijs, het splitsen van de inrichtende machten in tweetalige scholen, het evenredig en demokratisch aanwenden van de gemeentesubsidies voor het gemeentelijk onderwijs van de twee taalsektoren, het sanktioneren van gemeentebesturen die hun verplichtingen inzake onderwijs niet naleven en een regeling van het onderwijs in de randgemeenten. Ekstra financiële inspanningen zijn voor deze maatregelen niet vereist, omdat men kan putten uit het geakkumuleerd krediet van 1,3 miljard voor taalstichtingen dat nog niet werd opgebruikt. Ook een deel van de drie miljoen, in het regeerakkoord voorzien voor het rijksonderwijs, kan aangewend worden voor de sektor Brussel. Ten slotte dient N.O. uit zijn budget van bijna 100 miljard gelden ter beschikking te stellen van de instellingen die begaan zijn met het Nederlandstalig onderwijs in Brussel. Al deze voorstellen kunnen, steeds volgens de VVL ingelast worden in een Brussels luik van het schoolpakt met als hoofdbeginselen dat de oude gebouwen dienen te worden vervangen of verbouwd in alle scholen; dat het beschikken en gebruiken van die gebouwen wordt geregeld door afgevaardigden van ouders en leerlingen, leerkrachten en direkties; dat de inspektie in Brussel dient te gebeuren door een lid van het vrij en een lid van het rijksonderwijs die gezamelijk verslag uitbrengen; dat de normen en subsidies in Brussel dienen gelijk te zijn voor elk net en dat de invoering van de subnationaliteit in Brussel voor de taalkeuze van het onderwijs in Brussel alle gevolgen vandien moet hebben.

Niettegenstaande het feit dat bepaalde elementen uit het feitendossier wel eens onbenullig of achterhaald lijken, is het geheel naar onze mening een duidelijke stap voorwaarts om er de betrokken instanties met konkreet feitenmateriaal op te wijzen welke de wantoestanden in werkelijkheid zijn in Brussel. Wij menen te mogen besluiten, na lektuur van het dossier, dat het samenbundelen van de krachten in Brussel en de juridische en politieke kontrole op de beslissingen inzake onderwijs van zeer groot belang zijn om te proberen de situatie recht te zetten... om rechten te geven aan iedereen. Daarvoor is de hulp nodig van alle Nederlandstaligen in en buiten Brussel.

Het gaat hier niet om de vrijwaring van de Nederlandstalige kultuur tegenover de Franstalige kultuur in België, in geen geval. De koëksistentie van twee kulturen is een verrijking voor elk van beide; wij bedoelen werkelijk koëksistentie en niet verdrukking van de ene door de andere. Waar het hem wel om gaat is het vrijwaren van de vrijhe-

[p. 148]

den, politieke, sociale, ekonomische en ook wel religieuze van alle Vlamingen in Brussel die met vaak illegale maatregelen worden beknot. Waar komt men met fanatisme in de toekomstige hoofdstad van een makroregio als Europa? Als men op de landkaart grenzen tussen twee haakjes wil plaatsen en zware inspanningen wil doen om een ekonomische afstemmingspolitiek te leveren moet men eerst de algehele vrijheid van de burger waarborgen. En deze is in Brussel niet gewaarborgd: er wordt daar gezondigd tegen de meest elementaire demokratische principes van vrijheid en van gelijkheid. En wanneer het gaat om onderwijs dan menen wij te mogen zeggen dat het ook gaat om de toekomst van een kultuur.

Dit alles zou op een administratief-politieke niet-omslachtige wijze geregeld dienen te worden met gezond verstand. Daarbij denken wij ook aan de Kultuurraad voor de Nederlandstalige Kultuurgemeenschap via welke de Vlaamse gemeenschap in haar geheel kan ijveren voor het bouwen van een werkelijke hoofdstad, van een federalistisch België of niet, aan de hoofdstad waar men op het einde van de XXe eeuw geen vergelijkingen meer kan maken met antidemokratische principes van het Ancien Régime en waar de jeugd die de wereld van het jaar 2000 zal moeten leiden, een wereld met wellicht zwaardere problemen dan deze van een staatshervorming, gelijke kansen krijgt voor haar ontplooiing in een leefbare maatschappij.

Drs. Alex Vanneste

Het dossier van de VVL kan worden besteld op het Sekretariaat van de VVL, Anjelierenlaan 25,8400 Oostende, telefoon 059/804.28, postrek. 8965.94 voor de prijs van 60 F voor niet-leden en 45 F voor leden van de VVL.