Ons Erfdeel. Jaargang 16

Eigen muziek op het Festival van Vlaanderen.

Een muziekfestival met allures als het Festival van Vlaanderen kan volgens ons twee doelstellingen nastreven: het rechtstreeks in kontakt brengen van een publiek met (al dan niet reeds bekende) werken van het internationaal repertoire en het bekendmaken en verspreiden van de eigen nationale muziekkultuur. Dat tweede punt is al jaren zo stiefmoederlijk behandeld dat het een blijvende bron van ergernis is geworden voor vele muziekliefhebbers. Deze ergernis wordt niet uitsluitend veroorzaakt door het Festival, maar in het hele muziekleven in ons land, zowel wat koncerten als radiouitzendingen betreft, valt een groot gebrek aan programmatie van eigen werk op. Toch zijn er voldoende kreaties: Het Belgisch Muziekleven, een tijdschrift gepubliceerd door de Nationale Muziekraad, vermeldt in ieder nummer een hele reeks eerste uitvoeringen. Wanneer we zouden kunnen nagaan hoeveel van deze werken ooit een tweede, derde of volgende uitvoering kunnen beleven, dan zouden we ongetwijfeld moeten vaststellen dat een verrassend hoog percentage van deze partituren voorgoed verdwijnt in de la van de komponist of bij het CeBeDem (Centre Belge de Documentation Musicale) op uitvoering ligt te wachten. En zo vergaat het niet alleen nieuwe scheppingen, maar evenzeer onze rijke erfenis van vroegere generaties.

Nemen we als voorbeeld even het voorbije Festival van Vlaanderen, zogenaamd hoogtepunt van ons muziekleven. Het Festival heeft de lofwaardige gewoonte elk jaar aan enkele komponisten een opdracht te geven. Zo hoorden we dit jaar kreaties van werk van Renier Vander Velden, François Glorieux, Claude Coppens, Vic Nees en Frederik Van Rossum. Buiten deze vijf werken was het weer eens bedroevend gesteld met de aanwezigheid van eigen repertoire. Bij het doornemen van de verschillende festivalprogramma's, waarbij we Brugge dat als tema de Engelse muziek koos uitsluiten, vinden we de volgende komponisten terug: Kortrijk: Legley; Tongeren: Meulemans, Kersters, Van Nuffel, De Vocht, Peeters, Mortelmans, Gossec; Brussel-Leuven en omringende abdijen: oude polyfonie, De Fesch, De Croes, Meulemans, Van Nuffel, Peeters; Gent-Aalst: oude polyfonie, Benoit, Laporte. Daaruit blijkt dat Tongeren in de programmatie ongeveer 50% reserveert voor eigen werk, Brussel-Leuven een 10%, en dat er te Gent en vooral te Kortrijk nauwelijks aandacht aan werd verleend. De oude polyfone scholen zijn daarbij goed vertegenwoordigd en de zogenaamde duistere 18e eeuw begint langzamerhand door te breken (De Fesch, De Croes, Gossec). Uit de 19e eeuw blijkt alleen Benoit genade te vinden, de eerste helft van onze eeuw is matig vertegenwoordigd en de hedendaagse generatie komt min of meer aan haar trekken. Werken van Tinel, Waelput, Miry, Wambach, Toussaint de Sutter, Duvosel, Candael, De Jong, Van Hoof en zovele anderen blijven voor de muziekliefhebber onbekend en dus onbemind.

We willen deze aanklacht wel temperen door toe te geven dat BRT 3 enigszins is vrij te pleiten van schuld, maar wanneer we dit vergelijken met wat bijvoorbeeld een zender als France Musique doet voor de Franse muziek, dan zijn wij nog praktisch nergens. In Muziek in België (uitgave Manteau, 1967) staat een 15 bladzijdenlange diskografie met werken van Belgische komponisten uit de 20e eeuw. Zo heel veel is dat nu ook weer niet en het betreft grotendeels opnamen in mono, maar zelfs dat weinige wordt niet (voldoende) gebruikt. Het Ministerie van Kultuur helpt die diskografie verder aan te vullen. Dit is op zich een goed initiatief, maar er schort nogal wat aan de uitwerking ervan! Eén voorbeeld: in 1970 werd Lichtbericht voor mensen van Herman Roelstraete opgenomen. Nu, drie jaar later, is deze opname ergens in het ministerie beland. De persing is toegezegd voor volgend jaar... Stellen we daartegenover het initiatief van de Kultuurraad voor Vlaanderen, namelijk de platen-

[p. 130]

reeks Luister van de muziek in Vlaanderen, dan zien we daar in twee jaar tijd acht prachtig verzorgde L.P.'s verschijnen. Het kan alleen maar betreurd worden dat deze onderneming om financiële redenen moest worden stopgezet.

We willen eveneens toegeven dat zeer veel partituren uit de 19e en vooral uit de 18e eeuw uitsluitend in handschrift in konservatoriumbiblioteken bewaard worden, wat het uitvoeren ervan bemoeilijkt. Ter vergelijking echter dit: gefinancieerd door staatsstudiebeurzen werkt in Duitsland een ploeg jonge musikologen, die zich uitsluitend bezig houden met het onderzoek van het muziekleven in de 19e eeuw. Regelmatig geven zij musikologische werken en partituren uit als resultaat van hun opzoekingen.

Dit blijkt dus feitelijk wel mogelijk te zijn. Ten eerste bestaat er een basis-diskografie, er zijn (schaarse) initiatieven van het Ministerie, van de Kultuurraad voor Vlaanderen, van verenigingen zoals het Davidsfonds, Jeugd en Muziek en andere. Het komt er op aan dit alles verder uit te bouwen, het beschikbare te gebruiken, er mee te woekeren, om via platenindustrie en radio het publiek bekend en vertrouwd te maken met het eigen kultuurbezit.

Wanneer koncertinrichters, dirigenten en musici gaan beseffen wat voor waardevolle partituren er te vinden zijn bij CeBeDem of in de konservatoriumbiblioteken, en wanneer ze de wil en vooral de moed opbrengen er gebruik van te maken, dan kunnen zij enorm bijdragen tot deze bewustwording.

Ten derde rest er dan nog het onderzoek van ons muziekhistorisch verleden, waar nog zoveel lakunes in zitten. Er zijn musikologen genoeg die zich maar al te graag aan dat werk zouden willen wijden. Maar dan moet het wel full-time kunnen gebeuren met bijvoorbeeld de staat, een universiteit of andere instantie als betalende opdrachtgever.

Sommigen zullen zich ergeren aan wat we hier schrijven en het als engdenkend chauvinisme bestempelen. We zouden het net andersom willen stellen: is het niet ergerlijk dat er nog gepleit moet worden voor verspreiding van de eigen kultuur, terwijl het in andere landen slechts als vanzelfsprekend wordt beschouwd dat eigen kunst voorrang krijgt. We zijn er ons wel van bewust dat polemieken zoals deze bijdrage op zich niets reëel kunnen doen veranderen. Slechts onze musici zelf en mensen die het voor het zeggen hebben kunnen het roer omgooien. Daarbij bestaat er wel enige hoop: blijkens Visies op het kultuurbeleid (uitgave Kultuurraad voor Vlaanderen, 1972, p. 125) heeft deze Kultuurraad wensen geformuleerd waarin wordt aangedrongen op hogere toelagen voor uitvoering van werk van Belgische toondichters in het algemeen en voor kreaties in het bijzonder. Wanneer deze voorstellen door het Ministerie van Kultuur worden aanvaard, kunnen we hopen dat alle organisatoren, en vooral de programmators van dat grootse Festival van Vlaanderen er dankbaar gebruik zullen van maken om onze eigen muziekkultuur eindelijk eens te geven wat haar toekomt. De koncertenreeks van het Festival van Luik was dit jaar uitsluitend gewijd aan werk van Waalse toondichters. Voor wanneer zal er eens een Vlaams Festival van Vlaanderen te Gent zijn?

Hendrik Willaert