Ons Erfdeel. Jaargang 16

Het vijfde Colloquium Neerlandicum in het Congrescentrum De Leeuwenhorst te Noordwijkerhout.

Wat een vereniging als de IVN is en bedoelt te zijn, staat ongetwijfeld duidelijk beschreven in haar statuten. Hoe ze bovendien werkt, kan blijken uit haar halfjaarlijkse kontaktblad Neerlandica extra muros, waaraan het bestuur de grootste zorg besteedt. Wie echter met het leven van de Internationale Vereniging voor Nederlandistiek kennis wil maken, heeft daartoe een uitstekende, zij het dan beslist niet de enige, gelegenheid tijdens een samenkomst van haar leden. Uit

[p. 141]

de aktiviteiten die een goede zeventig docenten Nederlands uit vele landen tijdens zo'n colloquium ontplooien, en uit hun reakties op de verscheidene programmapunten kan elk open en tegelijk ook kritisch waarnemer zich makkelijk een beeld vormen van wat vaak noodgedwongen te algemeen Neerlandistiek in het buitenland moet heten.

Al in de eerste regels van zijn Ten geleide bij het programma van dit Vijfde Colloquium Neerlandicum (augustus 1973) getuigt de voorzitter van de IVN, professor dr. Walter Thys (Rijsel) van een scherp inzicht daaromtrent: de hoogleraren, lektoren en andere docenten in de neerlandistiek komen volgens hem samen om zich te bezinnen over het onderwijs van onze taal, literatuur en (beschavings-)geschiedenis buiten onze landsgrenzen. Dit is een belangrijke optie, waarin het woord onderwijs geen wezenlijker belang hoeft te hebben dan het feit dat het er staat: de leden van de vereniging houden zich in het buitenland in de eerste plaats bezig met het onderwijs van onze taal, letterkunde, enz. Als ik dit toelicht met de stelling dat, behalve een aantal professoren en docenten, velen onder die leden geen neerlandici in engere zin, dus geen, of enkel in bescheiden mate, beoefenaren van de wetenschap der Nederlandse taal- en letterkunde zijn, dan houdt dit geen waardeoordeel in, evenmin als de vaststelling dat een Colloquium Neerlandicum geen wetenschappelijk kongres is, tijdens hetwelk specialisten binnen streng afgebakende disciplines hun laatste onderzoeksbevindingen aan elkaars kritischmetodisch denken komen toetsen. Ook veroorzaakt het samenzijn van vakspecialisten en onderwijsmensen binnen dezelfde kring helemaal geen dubbelzinnigheid: wetenschap en onderwijs vullen elkaar niet alleen aan, ze hebben elkaar ook nodig. Hoe kan een buitenlander immers tot de neerlandistiek in engere zin komen, indien hij in een voorafgaande fase geen goed onderwijs van de praktische-taaldocent heeft genoten? En waar staat de didaktikus als hij geen gebruik kan maken van de inzichten die de taalkundige hem moet verschaffen?

Bovendien is het een eenvoudige waarheid, dat er op vele plaatsen in de wereld mensen te vinden zijn die weliswaar belangstelling hebben voor de Nederlandse taal, literatuur en kultuur, deze echter veeleer als gebruiksinstrumenten of als hulpwetenschappen beschouwen dan als strikte studieobjekten. Het zou op zijn minst van een gebrek aan realiteitszin blijk geven als men met dit grootste gedeelte van het publiek geen rekening hield, hoewel dit van de andere kant ook weer niet hoeft te betekenen dat de (echte) studie van de Nederlandse taal- en letterkunde door buitenlanders en in het buitenland niet in ruime mate gestimuleerd en gesteund zou moeten worden. Tot misverstanden zou het enkel komen indien men het laatste in vergelijking met het eerste zou gaan overwaarderen, indien de conditio sine qua non verwaarloosd zou worden in funktie van een op illusorische gronden te hoog gesteld doel.

Op gevaar af dat ik ervan verdacht word de organisatoren in het gevlei te willen komen, geef ik nu meteen mijn mening over dit programma van het vijfde colloquium te kennen: de beschikbare tijd werd op biezonder evenwichtige wijze verdeeld tussen de neerlandistiek in engere zin, de taal en letterkunde, waaraan telkens twee lezingen werden gewijd, de meest verscheiden aspekten van de didaktiek, waarvoor een hele dag was uitgetrokken, en de ruimere inhoud van de ekstramurale opdracht, een omschrijving die ik weer aan het reeds genoemde Ten geleide van voorzitter professor dr. Thys ontleen.

Uiteraard kan zowel op elk van deze drie grote rubrieken als op de daarin ondergebrachte programmapunten kritiek worden uitgebracht. Maar wie bijvoorbeeld meer over letterkunde en/of taalkunde had willen horen, zou veel beter op een filologenkongres aan zijn trekken zijn kunnen komen. En wie zich afvraagt waarom het bij de aktuele vraagstukken nu o.m. over De ontwikkelingen van het geestelijk leven in Nederland, met name binnen de Rooms-Katolieke Kerk, in de laatste tien jaar moest gaan, kan alleen maar hopen dat een volgende keer een andere stem aan het woord mag komen. De diskussie die na deze lezing van professor dr. Haarsma ontstond en die in de wandelgangen nog werd voortgezet, wees in elk geval op een levendige belangstelling vanwege een groot aantal deelnemers. Niemand zal betwisten dat een dergelijke voordracht op een kongres van neerlandici in engere zin niet zou thuishoren; dat ze hier als een vorm van informatie over geestelijk-sociale stromingen die buiten Nederland allerlei reakties uitlokken en dus internationale weerklank hebben, wel op haar plaats was, onderstreept eens te meer het eigen karakter van de IVN.

Meer dan de helft van de aan het eind van het colloquium geformuleerde resoluties zijn ontstaan naar aanleiding van de diskussie over leer- en hulpmidde-

[p. 142]

len. Hieruit blijkt heel duidelijk een belangrijke behoefte van de meeste docenten Nederlands in het buitenland: informatie over de manier waarop en over het materiaal waarmee zij hun onderwijs kunnen stofferen. Men kan dit interpreteren als een gebrek aan kreativiteit, maar evengoed als een bekommernis voor de eigen taak, die niet zelden in moeilijke omstandigheden moet worden uitgeoefend: van een lektor die op zijn post zowel taal- en letterkunde als de kennis van land en volk in de meest ruime zin moot doceren, mag niet verwacht worden dat hij op elk van die gebieden onderzoekswerk verricht en voortdurend zelf gekoncipieerd en/of verzameld materiaal presenteert. Dat de IVN deze noden in de vorm van resoluties wil bekendmaken, is voor hen die in bepaalde leemten kunnen en willen voorzien, een duidelijke uitnodiging.

In de loop van het colloquium heeft de vereniging ook een ledenvergadering gehouden, een vrij lange vergadering in twee delen zelfs, want 's ochtends kwam men nauwelijks klaar met de voorgestelde statutenwijziging, zodat de overige punten van de dagorde, o.m. de aanstelling van een nieuw bestuur, na thuiskomst van de ekskursie naar Rotterdam in een supplementaire nachtzitting afgehandeld moesten worden. In een ondeugend ogenblik heb ik zitten denken dat de IVN daarmee in het slechte spoor liep van sommige Europese en andere internationale instellingen. Op de keper beschouwd lag het echter alleen maar aan het grote plichtsbewustzijn van enkele leden, die ten aanzien van procedurekwesties nogal kritisch waren.

De top van het bestuur blijft aan. Niet omdat Professor dr. Thys als voorzitter, dr. De Rooij als sekretaris en drs. Thomassen als penningmeester de IVN willen monopoliseren, doch gewoon omdat er zich geen andere kandidaten hadden gemeld. Indien er aan de top dus geen wijzigingen zijn, dan is er toch een aanvulling: de IVN krijgt in de persoon van professor dr. Meijer (Londen) nu ook een ondervoorzitter.

Vanuit het kongrescentrum De Leeuwenhorst (een vrij afgelegen kompleks dat als seminarie voor de opleiding van r.-k. priesters werd gebouwd, daarvoor echter nooit is gebruikt) is er maar weinig mogelijkheid tot verkenning van de omgeving. De ekskursie naar Rotterdam voorzag echter in de eventuele toeristische behoefte van die deelnemers, die liever niet wilden spijbelen tijdens een of ander punt van het gevulde programma. In het Rotterdamse Bouwcentrum hield drs. Den Dunnen een uiterst levendige uiteenzetting over de problematiek van het Rijnmondgebied, waaruit o.m. te onthouden viel dat je het best kunt werken in Rotterdam, wonen in Den Haag, en uitgaan in Amsterdam. Bovendien hoorden enkele van ver gekomen docenten uit zijn mond voor het eerst woordvormigen als snuffelpaal en stanklijn. Dit laatste begrip werd tijdens de havenrondvaart trouwens prompt op guitig-wetenschappelijke wijze met het jurkje essoglosse opnieuw aangekleed. Wel achtte men de kans gering om een dergelijk neologisme vrij vlug in het Woordenboek der Nederlandse Taal te laten opnemen. De avond tevoren had men in Leiden immers met dit gigantische werk kennis gemaakt, vol bewondering, doch ook met een stel vragen en twijfels in het achterhoofd. Hoe dan ook, aan het eind van het colloquium werd aan het WNT een resolutie gewijd.

Om de verbondenheid van de buitenlandse neerlandistiek met die in het moederland te beklemtonen was de openingszitting al in de aula van de Rijksuniversiteit te Leiden gehouden. In hetzelfde historische auditorium werd het colloquium eveneens gesloten, o.m. met een lezing van professor dr. Coppé, die in het belang van het Nederlands in Europa en in de wereld voor samenwerking met organisaties als de British Council en de Alliance Française pleitte. Meertaligheid vond hij verder een noodzakelijke voorwaarde voor het welslagen van de EEG. De tolk en vertaaldiensten kosten wel veel, doch uit ervaring is gebleken dat de vrees van de kleinere volken pas verdwijnt als de ekonomische integratie hun kulturele autonomie niet aantast.

En na de ernst van de gastspreker mocht de jeugd onder de deelnemers de aktiviteiten en de sfeer van het colloquium in een paar indrukken samenvatten. Lektor Rigelsford uit Liverpool deed dat op een spirituele manier: hij vond dit colloquium het meest vermoeiende van de voorbije vijf, stelde dat er eigenlijk te weinig tijdverlies was geweest, maar dat dit geenszins de vlotte kennismaking tussen jongeren en habitués had gehinderd.

Dat er in de loop van vijf dagen Leeuwenhorstafzondering hard is gewerkt, zal ook niemand in twijfel trekken. De realisatie van wat de IVN zich in Leiden heeft voorgenomen, zal het Nederlands extra muros bovendien een stuk verder brengen. En wat dat allemaal is, moge blijken uit een aantal van de hierna afgedrukte resoluties.

Jos Wilmots, Hasselt

Resoluties 5e Colloquium Neerlandicum - 1973.

1. Het Colloquium heeft met verbijstering kennis genomen van

[p. 143]

het feit, dat het onvervangbare en onschatbaar waardevolle materiaal van het W.N.T. in zijn geheel in één gebouw bewaard wordt, en acht het voor de Nederlandistiek in zijn volle omvang van groot belang dat er een gesprek begonnen wordt over de mogelijkheid, minstens één kopie op mikrofilm van dit materiaal te maken om elders onder te brengen.

2. Het Colloquium verzoekt het Bestuur van de I.V.N. er bij de uitgevers van woordenboeken op aan te dringen dat bij hun uitgaven gelet wordt op de bruikbaarheid voor niet-Nederlandstaligen.

3. Het Colloquium konstateert de behoefte aan een Nederlands-Roemeens / Roemeens-Nederlands woordenboek en een vernieuwd Ned.-Italiaans / Italiaans-Nederlands woordenboek. Een onderzoek naar de wegen ter realisatie daarvan is wenselijk.

4. Het Colloquium heeft met instemming kennis genomen van de bestaande plannen voor de samenstelling van een Algemene Nederlandse Spraakkunst en spreekt de wens uit dat de uitvoering van deze plannen spoedig ter hand wordt genomen.

5. Het Colloquium spreekt zijn dank uit aan het instituut van prof. Van Es te Groningen voor de regelmatige toezending van de publikaties van dit instituut aan de docenten neerlandistiek in het buitenland. Het Colloquium vestigt de aandacht van de neerlandistische instituten in België en Nederland op de geïsoleerde positie van de docenten extra muros, die daarom graag in aanmerking komen voor toezending van publikaties op het gebied van de neerlandistiek, van welke aard dan ook.

6. Het Colloquium verzoekt het Bestuur van de I.V.N. te bevorderen dat er een losbladige uitgave wordt samengesteld waarin alle voor de Nederlandse docent extra muros bruikbare materiaal kan worden opgenomen, materiaal dat periodiek aan de docent wordt toegezonden. De belangrijkste aspekten van dit materiaal moeten zijn: aktualiteit, onmiddellijke bruikbaarheid in het onderwijs en vervangbaarheid bij veroudering.

7. Het Colloquium verzoekt het Bestuur van de I.V.N. te bevorderen dat er een evaluatie tot stand komt van de bestaande audio-linguale kursussen.

8. Het Colloquium geeft het Bestuur der I.V.N. ter overweging de nodige stappen te ondernemen om een objektieve vaardigheidstoets Nederlands voor buitenlanders te verwezenlijken.

9. Het plan te komen tot een officieel erkend eksamen Nederlands voor anderstaligen, met daaraan verbonden getuigschrift wordt door het Colloquium volledig ondersteund.

10. Het Colloquium stelt vast, dat er behoefte bestaat aan een eenvoudig, niet te uitgebreid en niet te duur, in het Nederlands geschreven leerboek voor de kennis van land en volk (betrekking hebbend op België en Nederland) en dringt er bij het Bestuur van de I.V.N. op aan het tot stand komen hiervan te bevorderen.

11. Nu het voortbestaan van het tijdschrift Delta bedreigd lijkt te worden, dringt het Colloquium - gezien het grote belang van deze publikatie voor de bevordering van de neerlandistiek in het buitenland - erop aan, dat de betrokken Belgische en Nederlandse ministeries de nodige stappen nemen om dit voortbestaan te waarborgen.

12. Het is in het belang van de Nederlandistiek in het buitenland dat aan de Docentschappen, meer dan tot nu toe het geval was, informatiemateriaal wordt verstrekt betreffende vakatures en betrekkingen, die geschikt zouden kunnen zijn voor afgestudeerde buitenlandse nederlandisten.

13. Het Colloquium spreekt zijn dank uit aan het Bestuur van de I.V.N. voor de organisatie van het Colloquium en aan de Belgische en Nederlandse ministeries voor hun subsidies, en materiële en morele steun.