Ons Erfdeel. Jaargang 16

[p. 131]

muziek

Lodewijk de Vocht: 85 jaar!

‘Onschatbaar is de gave van het leven, en de zich altijd vernieuwende schoonheid ervan bewust te mogen beleven, stemt tot eindeloze dankbaarheid’; dat waren de blijde woorden die Lode de Vocht op 22 december II. tijdens een huldebetoon in het Osterriethhuis te Antwerpen aan zijn bewonderaars toestuurde. Zijn vriend en medewerker las de boodschap voor, omdat de vijfentachtigjarige dirigent-komponist wegens ziekte de viering en het koncert te zijner ere niet kon bijwonen. Bert Peleman deelde toen officieel mee dat aan de jubilaris twee duurzame geschenken werden aangeboden: de oprichting van het Lodewijk de Vocht-fonds en de uitgave van een hulde-album.

Het Lodewijk de Vocht-fonds werd gesticht met het doel de figuur van deze Vlaamse prominent levendig te houden en zijn komposities te doen kennen en verspreiden door middel van uitgaven, fono-opnamen en koncerten. Daar Lode de Vocht zich steeds heeft ingezet om het koorwezen te stimuleren en te bevorderen wil het fonds een driejaarlijkse koorwedstrijd organizeren, waaraan de naam van de dirigent van de Chorale Caecilia verbonden blijft. Zowel buitenlandse als eigen koren mogen daaraan deelnemen. Dat een dergelijk groots opzet ruime financiële middelen vergt, zal iedereen licht begrijpen. De leden van het fonds hopen daarvoor te mogen rekenen op de spreekwoordelijk geworden generositeit van het Vlaamse mecenaat, te meer omdat de vérstrekkende muzikale en algemeen kulturele betekenis van zulke manifestatie een dergelijke inspanning ruimschoots waard is.

Het hulde-album, het tweede geschenk, kwam zo pas van de pers (Hulde-album Lodewijk de Vocht in de reeks Flandria nostra, J.E. Buschmann, Antwerpen, 450 fr.). In een vrij luksueuze prezentatie worden leven en werk van Lodewijk de Vocht voorgesteld. Na vijf huldetelegrammen speciaal voor deze gelegenheid geschreven door vooraanstaande politici publiceerde Bert Peleman enkele interessante geschriften die Lodewijk de Vocht van andere kunstenaars mocht ontvangen: o.m. Stijn Streuvels, Antoon Van De Velde, Paul Claudel en Arthur Honegger, die in 1955 getuigde: ‘II a créé toutes mes oeuvres chorales en Belgique et chaque fois ce fut pour moi un événement. En lui j'ai trouvé compréhension, sensibilité, intelligence de l'oeuvre à laquelle il se dévoue avec une entière abnégation’. Ook vele prominenten uit de Vlaamse muziekwereld hebben in de loop van de jaren hun dank en bewondering uitgesproken tegenover deze ‘ongenadig veeleisende en meer dan eens moeilijke man die bij het vertolken van het werk van anderen of het scheppen van eigen werk, ontbrand in in het vlammende spoor van Peter Benoit, voor alles zichzelf wou zijn en blijven’ (uit het voorwoord): René Bernier, Leon Jongen, Daniël Sternefeld, Leonce Gras, Renaat Van Zundert, Paul Tinel, René Bernard Lenaerts, Jacques Stehman, Marcel Poot, Paul Collaer, Charles Van den Borren e.a. Een dertigtal foto's roepen herinneringen op uit het familieleven, de vriendenkring en de drukke artistieke karrière.

Een korte biografie, een overzicht van de belangrijkste werken van de toondichter en een vroegere bijdrage van Ignace De Sutter over de kerkmusikus geven aan dit huldeboek ook een zekere muziekhistorische waarde. Doch naar onze smaak heeft men precies op dat domein een kans laten ontglippen. Hoe boeiend verzorgd en vaak origineel de fotodokumentatie ook is, en hoe aangenaam-vleiend al die dank- en huldewoorden ook klinken, toch hadden wij graag daarnaast enkele substantiële bijdragen gelezen over de belangrijke historische waarde van De Vocht als dirigent van de ‘Nieuwe Koncerten’ of van zovele Belgische kreaties en wereldpremières tussen de twee wereldoorlogen. En waarom niet meer aandacht besteed aan het specifieke kompositorischewerk? Enkele stijlkritische kommentaren over de vele orkestwerken, de profane koormuziek, het liedoeuvre, de oratorium- en kantateliteratuur hadden o.i. niet mogen ontbreken.

Lodewijk de Vocht (Antwerpen, 21 september 1887) heeft zich op diverse terreinen verdienstelijk gemaakt: als dirigent, als komponist, als direkteur van het Ko-

[p. 132]

ninklijk Vlaams Muziekkonservatorium (1944-1952), als stichter van verschillende koncertverenigingen, als geestdriftig pionier, die vele nieuwe partituren van Arthur Honegger, Darius Milhaud, Igor Stravinski, Zoltan Kodaly, e.a. voor het eerst in België interpreteerde, als oprecht bezield kunstenaar die de schoonheid van de muziek met gans zijn hart en voelen op de luisteraars wilde overdragen. Daarover is reeds heel wat geschiedenis te schrijven.

De vijfentachtigjarige De Vocht heeft dat vuur en entoesiasme nog steeds niet geblust. Toen wij hem onlangs konden interviewen over zijn leven en werk sprak hij met dezelfde bezieling als voorheen over de intense schoonheidsontroering die hij uit de muziek van grote meesters putte, want ‘als ge muziek beluistert en ge zijt er echt van doordrongen, dan zult ge u altijd als verheven voelen, en die verhevenheid, dat verheffen van uw hart, dat is een vorm van bidden’. Vooral met zijn befaamde Chorale Caecilia heeft hij vele van die begenadigde momenten kunnen smaken: ‘dat waren hoogtepunten in mijn leven. Daar heb ik kunnen werken met een element als de Caecilia, dat zo plooibaar was, zo ontvankelijk dat ik er kon van gedaan krijgen wat ik wilde voor wat de uitvoering en de interpretatie betreft. Ik dacht altijd, dat er een soort van tover in het spel was. En die tover ging niet uit van mij, maar van het werk dat we zongen, dat ik belichtte en waarover ik sprak, en waar zij zo in opgingen’.

Het is voor die Chorale Caecilia dat Lodewijk de Vocht vele van zijn werken heeft geschreven, speciaal voor de mogelijkheden en in de geest van dat ensemble. Niettegenstaande Lodewijk de Vocht vele orkestwerken heeft gekomponeerd en hij in een vroeger interview (Harop, 1968, nr. 2) uitdrukkelijk zei dat hij liever voor instrumenten schrijft, omdat alleen dan loutere muziek ontstaat, toch heeft het woord een centrale plaats gekregen in zijn oeuvre; de tientallen liederen en koorbladzijden, de vele grote koorpartituren met orkest bewijzen dat overtuigend. Als komponist van vokale muziek heeft hij het altijd als een heilige plicht gezien het woord - ‘dat wonder als belichaming van de geest’, zoals hij het zelf formuleerde - met zijn volle gedachteninhoud en rijke gevoelswereld zo beeldend en persoonlijk mogelijk in muziek om te zetten. Helemaal in die geest lag ook zijn ‘romantische’ interpretatie van Bachs Matthäus-Passion, een vertolking die er vooral op gericht was de diepere inhoud van de tekst, zoals hij zelf die zeer oprecht en innig aanvoelde, op zijn toehoorders over te dragen.

Er is in het oeuvre dat de komponist tot op heden samenstelde één aspekt dat ons steeds heeft verwonderd. Lodewijk de Vocht is destijds als geen ander toondichter in direkt en hecht kontakt getreden met de nieuwste muziek van zijn tijd. Als dirigent heeft hij bladzijden van Arthur Honegger, Darius Milhaud, Igor Stravinsky, e.a. tot op de draad ingestudeerd; als een revolutionair in het traditionele muziekleven heeft hij ze met de ganse inzet van zijn dynamische persoonlijkheid geïnterpreteerd en overal uitgedragen. En eigenaardig genoeg, van die vernieuwde stijl en eigentijdse uitdrukking is weinig of geen neerslag terechtgekomen in zijn eigen scheppingen. Want in de grond is Lodewijk de Vocht steeds een zuivere romantische ziel gebleven. Naar konceptie en stijl heeft hij zo goed als niets van zijn geliefde tijdgenoten overgenomen. Voor hem moet de muziek op de allereerste plaats zingen; de melodie is het hoofdbestanddeel van zijn schepping. En die lyrische vlucht wordt dan a.h.w. ingebed in een orkestratie die de aangepaste atmosfeer en het juiste klimaat schept. Die houding kan ons op dit ogenblik vreemd voorkomen; één zaak staat echter buiten kijf: Lodewijk de Vocht is altijd zichzelf gebleven. ‘Mijn werk is absoluut niet modern, omdat ik er andere gedachten op nahoud dan bijv. Honegger met al zijn grote en goddelijke genialiteit. Ik heb me laten leiden in al wat ik deed door te willen echt zijn d.w.z. uit te drukken wat ik aanvoel, wat van de tekst uitgaat.’

Hugo Heughebaert