Ons Erfdeel. Jaargang 16

beeldende kunst

René De Coninck.

René De Coninck (foto Paule Pia, Antwerpen).

De etser René De Coninck werd geboren te Bredene, bij Oostende, op 24 januari 1907. Zijn 65e verjaardag heeft aanleiding gegeven tot de publikatie van een kunstalbum dat terecht de kenmerken van de hulde draagt: fraai formaat, veel woorden van lof, uitgebreide illustraties.

De inleiding van Karel Jonckheere heet Groet bij 65. Hij onderzoekt ‘wie en wat de grote spiegelogen van René De Coninck hebben leren zien’. Hij noemt allereerst de zee: ‘Bij laag tij is zij een verre en lage reusachtige zinken plaat waarop elks verbeelding het etsen vrij krijgt’. Ook andere faktoren hebben meegespeeld: het fantastische van Ensor en Spilliaert, het diabolische van Ensor, mogelijk ook invloed van Bosch en Breughel. Maar ook iets Spaans, vermoedt Jonckheere: een spanning tussen getormenteerd mysticisme en negatief cynisme, die

[p. 121]

op bepaalde bladen terug te vinden is.

De biografische noot van samensteller Albert Dusar en de lijst van bijna veertig tentoonstellingen in binnen- en buitenland, verschaffen essentiële gegevens om de artiest te kunnen benaderen binnen zijn eigen tijdsbeeld: de kinder- en jeugdjaren te Oostende, zijn familiale omstandigheden, de akademische studies in Bornemouth, later in Brussel en in Antwerpen waar hij ook is blijven wonen. Terwijl de Oostendenaar Jonckheere met enige voorkeur De Coninck ziet in zijn relatie tot de zee en de haven, beschrijft Dusar hem vooral te Antwerpen waar hij als leraar aan de akademie jarenlang het erfgoed van Jules De Bruycker en Louis Peeters doorgeeft aan een generatie van volledig tegenover hem onafhankelijke etsers.

Op dat inleidend tweeluik volgen appreciërende opstellen in het Engels van Guy Van Hoof, in het Frans van Jacques Sojcher, en in het Duits van Wolfgang Frieben, ook een drietal uitspraken van De Coninck zelf waaruit o.m. melancholie opklinkt. Hij zegt het naïeve beeld niet te schuwen omdat hij gewoon realist wil zijn. Zijn karikaturen zijn niet bedoeld om de mensen te bespotten. Het einde van de dingen die hij gekend heeft, jaagt hem vrees aan, waarop hij etsend reageert. Hij bekent veel te dromen en te lijden aan hoogtevrees. Diepte-psychologen kunnen daarin misschien een verklaring zoeken voor de soms beklemmende perspektieven waarin zijn figuratie zich voortbeweegt. Enkele foto's uit het atelier sluiten bij deze teksten goed aan.

Op bladzijde 23 staat de eerste ets afgedrukt. In totaal gebeurt dit met 70 ervan, alle rechtstreeks

Ets van René De Coninck (1965).

gereproduceerd van het origineel. Zij worden afgewisseld met een kunstkritische bloemlezing van uiteraard ongelijk gehalte, waarbij de auteurs onvermijdelijk in herhaling vallen. Op bladzijde 33 wordt zelfs een reeks perskritieken uit de jaren tussen 1942 en 1969 ingelast, die door haar vaagheid overbodig lijkt.

Wij weten dat René De Coninck slechts in zeldzame gevallen zijn bladen van een titel voorziet. Om de lezer niettemin te helpen bij een identifikatie binnen het oeuvre is achteraan in het boek een lijst opgenomen waarin, naast de verwijzing naar de betrokken bladzijde, ook de afmetingen en het jaar van herkomst worden vermeld.

Over de struktuur van het boek zijn er wel een paar vragen te stellen. Het is namelijk niet duidelijk of en eventueel hoe de afgedrukte teksten samengaan met de gereproduceerde etsen. Tegenover bijvoorbeeld twee werken uit 1969 staat o.a. een tekst uit 1966, zodat men daaruit kan konkluderen dat de relatie meestal niet strak is aangehouden. Of de prenten ook op grond van tematische verwantschap gegroepeerd werden, staat evenmin vast. Wij vinden de onzekerheid die daaruit voortspruit jammer, omdat zij de persoonlijkheid van de artiest enigszins vertekent of altans de indruk wekt dit te doen. Het samengaan van tekst en platen zou integendeel meer diepgang hebben verschaft. Ons belangrijkste bezwaar komt voort uit het voorgaande. Hoewel men op grond van estetische motieven en een subjektieve voorkeur een bepaalde groepering zou kunnen aanvaarden (al zou deze in het boek moeten worden toegelicht), kan men niet gelukkig zijn met deze selektie die o.i. kronologisch aanzienlijke leemten vertoont. Een overzichtelijk lijstje van de afbeeldingen

[p. 122]

brengt aan het licht dat er van de 70 werken 62 gedateerd zijn na 1964, en dat de overige acht ontstaan zijn in 1935 (1), 1940 (1), 1955 (1), 1957 (1), 1960 (2), 1961 (1) en 1963 (1). Dit lijkt een eigenaardige spreiding die nader verklaard zou moeten worden. Zelfs wanneer de voorkeur uitgaat naar meer recent werk, lijkt de huidige verhouding binnen het oeuvre van een 65-jarige toch niet zo gelukkig. Men verwacht, na de hooggestemde inleidingen, een retrospektieve tentoonstelling-in-albumvorm waarin men de groei en de verdere ontwikkeling van de kunstenaar zou kunnen terugvinden, en nu laat men de lezer achter met het gevoel dat er vóór 1965 nauwelijks iets belangrijks zou zijn gebeurd. Voor de periode vóór 1945 kan de duidelijke leemte ten dele verklaard worden door de bombardementsschade die René De Coninck te Antwerpen geleden heeft, maar daarna gapen er toch ruim twintig jaren, een nergens gemotiveerd en overigens ook moeilijk te motiveren vakuüm.

Waarom heeft men deze mooie gelegenheid en voortreffelijke technische middelen niet aangegrepen om voor en over de jarige kunstenaar een degelijk opgebouwd boek op de markt te brengen dat als kritisch kataloog zijn gehele werk en persoonlijkheid in kaart zou hebben gebracht? Wij hadden bijvoorbeeld meer willen vernemen over de stilistische ontwikkeling van dit oeuvre, over de integratie van motieven, gevleugelde en andere, die geregeld in de loop der jaren terugkeren, over het samenbrengen van droom en realiteit, over zijn relatie tot andere artiesten, voorgangers en tijdgenoten, een Leon Spilliaert bijvoorbeeld van wie de verlaten zeedijk De Coninck op grond van gelijkaardige plastische argumenten fascineerde enz. Maar blijkbaar moet de kunstkritiek zich in dit geval neerleggen bij de dooddoener op de ekspositiefolder uit 1969: ‘It is impossible to capture the result into words and the hidden terror is purely plastic’.

Gaby Gyselen, Brugge

Samenstelling: Albert Dusar. Teksten: Jonckheere, Wolfgang Frieben, Jacques Sojcher, Guy Van Hoof, Willem Doevenspeck, Remi De Cnodder e.a. Foto's: Paule Pia, Piet Sterks en Paul van den Abeele. Lay-out: Urbain Mulkers. Uitg. Lannoo, Tielt-Utrecht, 1972, 27×23, 88 blz., 80 ill.