Ons Erfdeel. Jaargang 16

De Belgisch-Nederlandse kulturele betrekkingen op een keerpunt?

In de rede die de toenmalige Belgische minister Van Mechelen hield voor de Kultuurraad voor de Nederlandse Kultuurgemeenschap in zijn zitting van 11 april 1972 in Brussel zei hij o.m. over de kulturele betrekkingen met Nederland: ‘In de toekomst wens ik de samenwerking (nl. de kulturele samenwerking tussen België en Nederland) te institutionaliseren in een hoog kollege van Nederlanders en Vlamingen, een akademie, een instituut, een koninklijke raad voor Nederlandse Taal en Kultuur, hoe men het ook noemen wil, die niet alleen een wetenschappelijke maar ook een dynamische rol kan spelen in de uitbouw van het meest demokratische, het meest onverbreekbare en meest eenvoudig instrument dat elke burger ter beschikking staat, de taal. Aldus zal in vervulling gaan het advies van de gemengde kommissie voor de uitvoering van het Belgisch-Nederlands Kultureel Akkoord, dat nu bijna 10 jaar geleden werd opgesteld en tevens het geestelijk testament is geworden van wijlen Julien Kuypers’.

Inderdaad, in de konklusie die wij vinden op het einde van het ‘Advies van de gemengde kommissie ter uitvoering van het Belgisch-Nederlands Kultureel Akkoord aan de beide regeringen’ opgesteld onder de impuls van de toenmalige voorzitters van de

[p. 141]

Gemengde Kommissie, wijlen Julien Kuypers en mr. H.J. Reinink, wordt gepleit voor de oprichting van ‘een gemeenschappelijk Belgisch-Nederlands orgaan - een Hoge Raad - voor de behartiging van de innerlijke kracht van de Nederlandse beschaving, de kulturele integratie van het Nederlandse taalgebied, de uitstraling van de Nederlandse Kultuur in het buitenland en in organisaties van regionale en mondiale samenwerking. Dit orgaan zou door zijn samenstelling en zijn bevoegdheid tegelijkertijd een symbool moeten zijn van de eenheid van de Nederlandse beschaving en een uitdrukking van de wil om deze beschaving tot volle rijpheid te brengen en haar in staat te stellen een eigen bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van de menselijke beschaving in Europa en de gehele wereld. Het zou initiatieven opwekken, mogelijkheden aangeven om de kracht en de eenheid van de Nederlandse kultuur te bevorderen of zijn naam verlenen aan belangrijke instellingen, manifestaties, publikaties, e.a. die aan die kracht en eenheid uitdrukking geven.’

Men zal onmiddellijk opmerken dat wijlen Julien Kuypers heel wat meer beoogde met zijn ‘Hoge Raad’ dan minister Van Mechelen op dit ogenblik met zijn ‘Koninklijke Raad voor de Nederlandse Taal en Kultuur’. Wij hopen dat het de bedoeling was van minister Van Mechelen om eerder op een bescheiden wijze te starten teneinde dit (nog op te richten) nieuw kultuurapparaat langzaam maar zeker in beweging te brengen.

Zullen de regeringen van België en Nederland deze nieuw geschapen toestand benutten om de kulturele banden tussen Vlamingen en Nederlanders nauwer aan te halen? Dat zal afhangen van de visie die de diverse partijen hebben op het kultureel beleid in het algemeen en op de Noord-Zuid integratie in het bijzonder. Laten wij even de toestand in de beide landen op dat gebied nagaan.

De Vlaams-Belgische partijen t.o.v. het kultuurbeleid.

Om ons hierover in te lichten raadplegen wij de partijprogramma's die als platform gediend hebben van de verkiezingskampanje door de diverse partijen gevoerd ter gelegenheid van de vervroegde verkiezingen van 7 november 1971 in België.

De Christelijke Volkspartij (CVP) vermeldt in haar programma op blz. 36 het volgende:

- ‘De kulturele autonomie geeft ons de mogelijkheid om met onze eigen kulturele rijkdom, buiten eigen grenzen te treden, en ook om door samenwerking met andere kultuurgemeenschappen onze kulturele horizon te verrijken.

- De reeds krachtig ingezette politiek om de Nederlandse kultuur onder eigen vlag in het buitenland een grotere uitstralingskracht te bezorgen, moet aktief worden voortgezet.

- Benoeming van permanente kulturele adviseurs aan onze belangrijkste ambassades in het buitenland.

- Oprichting van een “Gemeenschappelijke Akademie voor de Nederlandse Taal en Kultuur” tussen België en Nederland.

- Afsluiten van een algemeen en definitief akkoord met Nederland over de spelling van de Nederlandse taal.

- De wederzijdse ontvangstmogelijkheid van de TV-ketens van B.R.T. en Nederlandse Omroepstichting verzekeren en de samenwerking tussen de twee nationale zenders bevorderen.’

Alhoewel het volgende geen rechtstreeks verband houdt met ons onderwerp, vinden wij het toch wel passend - gezien de wisselwerking tussen ekonomie en kultuur - de volgende passage, vermeld op blz. 42 te citeren: ‘Benelux: proefbank en model.

- voortzetting van de monetaire samenwerking tussen de drie Benelux-landen als kern en proefbank voor de Europese monetaire eenmaking;

- uitbreiding van het overleg inzake havenuitbouw en grote infrastruktuur, met het oog op een grotere ekonomische integratie van de Delta-Landen.’

De Belgische Socialistische Partij (BSP) vermeldt in haar programma 1971 niets over buitenlands kultuurbeleid. Dat verwondert ons wel enigszins daar deze partij toch eminente voorstanders van de kulturele Noord-Zuid-integratie onder haar voormannen gehad heeft of nog heeft. Wij noemen wijlen Kamiel Huysmans, wijlen Julien Kuypers, Lode Craeybeckx, Leo Magits, Minister Fayat, Willy Calewaert, e.a.

In het programma van de Volksunie (VU) lezen wij onder hoofdstuk IX over ‘Vlaanderen in Europa en de wereld’ het volgende: ‘Benelux. De Volksunie wil uiteraard dat de samenwerking met Nederland verdiept en uitgebreid wordt. Vooral het zgn. Beneluxmiddengebied is daartoe een aangewezen krachtveld: daar vooral kan kulturele en ekonomische samenwerking tot stand komen. De Volksunie wil dat zo vlug mogelijk een gezamenlijke Hoge Raad voor de Nederlandse Kultuur zou komen, die o.m. aan de spellingskwestie

[p. 142]

een durende oplossing zou geven. Deze Raad zal ook de uitstraling van de Nederlandse Kultuur o.m. in Frans-Vlaanderen stimuleren.’

En in het programma van de Partij voor Vrijheid en Vooruitgang (PVV) vinden wij dit: ‘Volgens de PVV moet de Vlaamse kulturele uitstraling in het buitenland veel nadrukkelijker worden nagestreefd. Vlaanderen moet ook buiten onze grenzen kunnen breken. Want kultureel Vlaanderen heeft de wereld vele, nog ongekende rijkdommen te tonen. Het Vlaams prestige stoelt ook op geestelijke prestaties van het hoogste niveau. Maar onze diplomatieke diensten blijven dikwijls ver beneden hun taak wanneer ze hierop moeten wijzen. Dus: grotere inspraak van de Vlaamse ministers van Nationale Opvoeding en Kultuur in onze ambassades, via eigen kulturele attachés.’

Wij mogen hieruit besluiten dat de CVP, de VU en de PVV zich niet alleen tevreden stellen met het formuleren van een vage doelstelling in verband met de kulturele samenwerking tussen België en Nederland en de verspreiding van onze Nederlandse kultuur in het buitenland, maar daarbij enkele konkrete middelen opgeven die aangewend kunnen worden om dit doel te bereiken. Daarbij moeten wij echter nog vermelden dat er in deze materie ook rekening dient te worden gehouden met de intensies van het Belgisch Ministerie van Buitenlandse Zaken. Gezien de konservatieve geest die op dit ministerie heerst en het feit dat dit ministerie tot voor kort nooit in handen was van een Vlaming, is het voor de hand liggend dat er nog heel wat druk uitgeoefend zal moeten worden om de tot op heden gevoerde koers in onze richting om te buigen. De uitgesproken tendens naar regionalisering en de gedwongen modernisering van het Belgisch diplomatiek apparaat als gevolg van het bereiken van het taalevenwicht zullen hierin in niet geringe mate bijdragen.

Nederland tegenover het internationaal Kultuurbeleid.

Nota van de Nederlandse regering betreffende de internationale kulturele betrekkingen.

Deze nota werd op 18 september 1970 aangeboden aan de voorzitter van de Tweede Kamer door de minister van Buitenlandse Zaken a.i., P.J.S. de Jong mede namens zijn ambtgenoten van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen en van Kultuur, Recreatie en Maatschappelijk Werk.

De nota begint met te konstateren dat de internationale kulturele samenwerking een grote vlucht genomen heeft na de Tweede Wereldoorlog. Deze ontwikkeling is niet alleen mogelijk gemaakt geworden door de sterk toegenomen welvaart, maar ook door het groeiend besef dat ‘kulturele samenwerking veel meer is dan een soort handelsverkeer van kulturele waarden of een dekoratief begeleidingsverschijnsel der buitenlandse politiek’. Dit inzicht is duidelijk neergelegd in de verklaring inzake de beginselen van internationale kulturele samenwerking, die tijdens de 14e zitting van de algemene vergadering van de Unesco op 4 november 1966 met algemene stemmen werd aanvaard. In deze verklaring wordt gesteld ‘dat alle kulturen bestaansrecht hebben; dat elk van die kulturen haar eigen waarde heeft die recht geeft op respekt en handhaving; dat alle volken het recht hebben hun eigen kultuur tot ontwikkeling te brengen; dat internationale kulturele samenwerking ten doel heeft kennis te verspreiden, kultuurverrijkend te werken, vredelievende en vriendschappelijke betrekkingen tussen de volken te bevorderen en iedereen in staat te stellen kennis te nemen en profijt te trekken van de kulturen van andere volken, kulturen die alle te zamen behoren tot het gemeenschappelijk erfdeel van het mensdom en geroepen zijn, tot de verhoging van het levensmilieu in geestelijk en materieel opzicht in alle delen van de wereld bij te dragen’. De Nederlandse regering stemt met deze principiële uitgangspunten in, wat niet wil zeggen dat voor haar, alle aktiviteiten inzake de internationale kulturele betrekkingen tot het terrein van de overheidsbemoeiing zouden behoren. De ondertekenaars van de nota zijn er van overtuigd dat het recht op handhaving van de eigen nationale kultuur en de erkenning van de waarde ervan, alsmede de inwerking van de ene nationale kultuur op de andere niet alleen kan leiden tot verrijking van de eigen kultuur en die der anderen, maar ook op het politieke vlak waardevol is voor de goede internationale verhoudingen. De Europese integratie kan uiteindelijk leiden tot het verdwijnen van de politieke en ekonomische zelfstandigheid der deelnemende landen. Indien echter door deze integratie de kulturele veelvormigheid van Europa teloor zou gaan, dan zou het Europa van de toekomst hierdoor verarmd worden. Het is een duidelijk Nederlands belang intensief deel te nemen aan het internationaal kulturele verkeer zoals dit tans door de regeringen der verschillende landen wordt bevorderd. Alhoewel de ondertekenaars het eigen Neder-

[p. 143]

lands kultureel erfgoed niet beschouwen als een nationaal bezit dat via internationale kulturele aktiviteiten zoveel mogelijk ‘eksploitabel’ moet worden gemaakt, zijn zij wel van mening dat de Nederlandse kultuur in haar oorspronkelijk-Nederlandse aspekten naar buiten verdient te worden uitgedragen. Daarbij zal een verhoging van het aanzien van de Nederlandse kultuur in andere landen, ook in het eigen land de waardering voor het Nederlandse kulturele leefklimaat en het besef van de betekenis ervan voor een waardig en waardevol menselijk bestaan bevorderen.

Voor de tenuitvoerlegging van een internationaal kultureel beleid zijn meer middelen noodzakelijk dan deze die tot nu toe aangewend werden. In de afgelopen vier jaren immers hebben Regering en volksvertegenwoordiging hun goedkeuring gehecht aan het afsluiten van een groot aantal nieuwe bilaterale kulturele verdragen die moeten nageleefd worden. Daarbij dient gewezen op de door de ondertekenaars ‘aanvaarde ruime interpretatie van het begrip kultuur en van de terreinen, die binnen de aktiviteiten van een kultureel uitwisselingsprogramma kunnen worden betreden. Genoemd mogen worden de jeugduitwisseling, waarvan de deelnemers aan de topkonferentie der E.E.G.-landen in december 1969 zo grote betekenis hebben toegekend voor de vraagstukken van de opbouw der toekomst van Europa, alsook moderne samenleving, maatschappij-welzijnsaspekten en andere ter zake, waarvoor in een aantal partnerlanden grote belangstelling blijkt te bestaan’.

De ondertekenaars wensen dan ook een ruimere interpretatie te geven aan het begrip kultuur dan wellicht nog pas enkele jaren geleden gebruikelijk was. Ten aanzien van de internationale kulturele betrekkingen wil het beleid zich gaan richten op een kultuurbegrip dat de beschaving in haar totaliteit omvat. Dat betekent dat ‘naast kunsten en wetenschappen, ook objekten als het volksontwikkelingswerk, de samenlevingsopbouw, het jeugdwerk, de openluchtrekreatie en de sport, en de massakommunikatiemiddelen een sterkere funktie dan voorheen kunnen gaan vervullen bij dit beleid’.

Gezien recente ontwikkelingen, wordt Nederland verplicht zijn kultureel beleid over nieuwe terreinen uit te strekken en na te gaan waar, in de reeds bestreken gebieden, nieuwe behoeften optreden. Zo zal de kennis en de verspreiding van de Nederlandse taal, als uitdrukkingsmiddel bij uitstek en tevens produkt van de Nederlandse kultuur, aktief bevorderd worden. Deze aktiviteit komt tegemoet aan een toenemende belangstelling in het buitenland, vooral in Indonesië, de Duitse Bondsrepubliek en de Verenigde Staten. Andere landen hebben de wens tot intensivering van de kontakten met Nederland op het gebied van jongerenuitwisseling tot uitdrukking gebracht, met name België, Frankrijk, Groot-Brittannië, Polen en Noorwegen. Verder is er groot belang te hechten aan de Nederlandse kulturele instituten in het buitenland. De bijzonder gelukkige ervaringen opgedaan met het ‘Institut neerlandais’ te Parijs tonen dit maar al te duidelijk aan. De ondertekenaars menen dan ook de mogelijkheid te moeten overwegen tot oprichting van een beperkt aantal instituten o.a. in België, de Duitse Bondsrepubliek, Indonesië en het Verenigd Koninkrijk. Dit niettegenstaande de grote investeringen die het oprichten van dergelijke instituten vergt.

Kulturele voorlichting (éénrichtingsverkeer) en kulturele bilaterale betrekkingen (tweerichtingsverkeer) kunnen elkaar over en weer ondersteunen en aanvullen. In vele gevallen zullen hun doelstellingen samen kunnen vallen. Ondergetekenden streven dan ook een effektieve koördinatie na van de onder hen ressorterende en met de uitvoering van deze programma's belaste diensten.

De middelen waarover de Nederlandse Regering beschikt bij de uitvoering van een internationaal kultureel beleid zijn:

1) de bilaterale verdragen en het lidmaatschap van intergouvernementele organisaties die zich de bevordering der kulturele samenwerking tussen de landen in multilateraal verband ten doel stellen;

2) op Nederlands-nationaal plan: het beschikbare potentieel aan intellektuele en kulturele mankracht en aan materiaal; de budgetaire middelen op de begrotingen van Buitenlandse Zaken, O.K.W. en C.R.M.; het ambtelijk apparaat dat de Regering bij de konseptie en uitvoering van het te voeren beleid ter beschikking staat.

Tenslotte wordt de mening uitgedrukt dat op het huidige ogenblik en onder de huidige omstandigheden Indonesië aandacht verdient op het gebied van onderwijs in de Nederlandse taal en de verspreiding van Nederlandse boeken en tijdschriften, Oost-Europa aandacht verdient in het kader van het streven naar ontspanning, terwijl tenslotte de landen waar veel Nederlandsta-

[p. 144]

lige emigranten of Nederlandstaligen verblijven niet voorbijgezien mogen worden.

Tot daar de inhoud van bedoelde nota. Wij stonden er langer bij stil omdat het hier een officieel stuk van een Nederlandse regering van recente datum betreft. De inhoud ervan is zeker niet indrukwekkend te noemen. Het is een staatsnationaal dokument waarvan de inhoud en de toon overwegend blijk geven van een afwachtende houding. Desondanks menen wij dat er aanknopingspunten in voorkomen voor een vruchtbaar gesprek tussen Belgische en Nederlandse bewindslieden, rekening houdend met de door de grondwetsherziening veranderde toestand in België.

De Nederlandse partijen tegenover het internationaal Kultuurbeleid.

Wat de verscheidene Nederlandse partijen (en er zijn er heel wat!) van plan zijn te doen voor de kulturele integratie Nederland-Vlaanderen alsmede voor de bevordering van de Nederlandse kultuur in de wereld staat vermeld in hun programma's waarmede zij de Nederlandse kiezer tegemoet getreden zijn bij gelegenheid van de verkiezingen van 29 november 1972.

De drie konfessionele partijen (de Katholieke Volkspartij, de Anti-Revolutionaire Partij en de Christelijk-Historische Unie) hebben voor deze verkiezingen een ‘Schets van beleid’ opgesteld die bestemd is als handleiding voor hun respektievelijke Kamerfrakties bij het te voeren beleid in 1973 en volgende jaren. In het hoofdstuk ‘Buitenlandse Zaken’ lezen wij op blz. 6 het volgende onder de kop ‘Internationaal kultureel beleid’.

‘Bevordering van een aktief internationaal kultureel beleid. Voorrang voor een verdergaande kulturele samenwerking tussen België en Nederland, onder meer door:

- Instelling van een Nederlands-Belgische raad voor de Nederlandse taal en letteren, met een vast sekretariaat;

- verdergaande kulturele integratie met het Nederlands-talige deel van België, en nauwe samenwerking op het terrein van de internationale kulturele betrekkingen;

- spoedige oprichting van een Nederlands kultureel instituut in Brussel, in samenwerking met de bevoegde Belgische autoriteiten;

- wederzijdse erkenning van onderwijsdiploma's.

Intensivering van de kulturele samenwerking met Indonesië.’

De progressieve drie (de Partij van de Arbeid, D'66 en de Politieke Partij Radikalen) hebben een regeerakkoord van de Progressieve Drie uitgegeven waarin wij echter tevergeefs gezocht hebben naar een stellingname inzake internationaal kultureel beleid. Dit verwondert ons te meer omdat D'66 in haar eigen programma het volgende vermeldt:

‘Het Benelux-Verdrag biedt de mogelijkheid de kulturele banden van Nederland en het Nederlandstalige gedeelte van België te verstevigen. Hieraan zou meer konkrete vorm kunnen worden gegeven door een Raad voor de Nederlandse kultuur in te stellen.’

Blijkbaar is D'66 er niet in geslaagd deze paragraaf in het Gemeenschappelijk Manifest in te lassen.

Wel lezen wij op blz. 36 van dit regeerakkoord dat er met kracht zal gestreefd worden naar akkoorden met buurlanden (om te beginnen in Benelux-verband) met het doel te voorkomen dat sterk verontreinigende industrieën het milieu zouden vervuilen. Tussen haakjes worden dan genoemd: Shell-Moerdijk, Progil-Kallo, Kempense zinkmaatschappij, Raffinaderij Ternaaien.

De Volkspartij voor Vrijheid en Demokratie (VVD) zet in haar brosjure ‘Liberalen op nieuwe wegen’ haar programma uiteen. Op blz. 15 lezen wij in het hoofdstuk over kultuur dat de VVD is voor:

‘Het bevorderen van de verbreiding van de Nederlandse kultuur in het buitenland. Bekendheid met de kultuur van een land vergemakkelijkt alle kontakten op elk niveau en over elk onderwerp.’

En op blz. 32 vernemen wij dat de VVD zal ijveren voor:

‘Uit de weg ruimen van alle nog bestaande formaliteiten aan de Benelux-binnengrenzen en initiatieven voor samenwerkingsvormen op terreinen die buiten het verdrag van de Ekonomische Unie vallen. Dit wordt te noodzakelijker omdat de Ekonomische Unie zijn voltooiing nadert. Een ander terrein van samenwerking is bijvoorbeeld het kulturele. Hierbij is een intensivering van kontakten tussen Franstalige en Nederlandstalige kultuur van grote betekenis.’

Wij menen hieruit te mogen konkluderen dat de VVD in het kader van Benelux zich zal inzetten voor een kulturele samenwerking tussen Nederland en Vlaanderen en ook tussen Nederland en Wallonië. Dat zij de ‘intensivering van kontakten tussen Franstalige en Nederlandstalige kultuur’ benadrukt is haar

[p. 145]

goed recht. Wij hadden echter liever een meer konkrete uitwerking gezien van de kulturele samenwerking met de Nederlandstalige Belgen.

De kleine partijen interesseren zich blijkbaar niet veel voor het buitenlands kultureel beleid. Hun programma's immers vermelden daarover niets. Behalve dan één uitzondering, namelijk het Gereformeerd Politiek Verbond. In het verkiezingsmanifest van deze partij lezen wij op blz. 12 het volgende onder de titel ‘De Nederlandse Taal en Kultuur’:

‘De verbreiding van de kennis en bekendheid van de Nederlandse Taal en Kultuur in de wereld verdient meer aandacht - ook in financiële zin - van de Nederlandse overheid dan tot dusverre het geval is. Middelen hiertoe zijn het bevorderen van de oprichting van meer leerstoelen Neerlandistiek aan buitenlandse universiteiten en de vestiging van kulturele instituten. De oprichting van een Nederlands Instituut in Rijsel (Frans-Vlaanderen) zou van groot belang zijn voor de bewaring van de laatste resten van de Nederlandse kultuur in dat gebied.

Onze kultuurpolitiek dient zich met name te richten op de landen van de Europese Gemeenschappen. Dat zal ertoe bijdragen dat de Nederlandse taal in de praktijk van de Europese samenwerking niet wordt achtergesteld bij het Frans of het Duits. Daarom verdient de vestiging van een Nederlands Kultureel Instituut te Brussel steun, terwijl bij vestiging van een Nederlands Instituut in de Duitse Bondsrepubliek een noordelijke vestigingsplaats (Hamburg of Frederiksstad) de voorkeur verdient. Daar kunnen banden worden gelegd met streektalen, die met het Nederlands meer verwant zijn dan het Hoogduits. In zo'n instituut kunnen ook de relaties met het Noordfries worden behartigd. Daarnaast verdienen landen als Indonesië en Zuid-Afrika, waar voor onze taal een meer dan gewone belangstelling aanwezig is, bijzondere aandacht. Kulturele verbroedering met staten waar de kultuur ondergeschikt is aan een totalitaire staatsideologie, dient achterwege te blijven.

Tot wijziging van de spelling van de Nederlandse taal moet tans niet worden overgegaan. Deze derde spellingswijziging sedert 1945 zou niet alleen veel ekstra kosten aan herdrukken van boeken en kulturele verwijdering tussen de generaties meebrengen, maar ook de positie van van onze taal binnen de EEG verzwakken. In Frankrijk, Engeland en Duitsland wordt ook niet na elke twintig jaar aan de spelling gesleuteld.’

Het wekt wel enigszins verwondering dat met geen woord gerept wordt over de kulturele samenwerking met de Vlamingen, die toch 60% van de Belgische bevolking uitmaken.

Volledigheidshalve vermelden wij nog dat de Pacifistisch Socialistische Partij (PSP) van oordeel is dat de taaltegenstellingen in België een klassekarakter hebben (blz. 58 van hun programma).

De toestand.

Het bewustzijn te behoren tot de ene Nederlandse kultuurgemeenschap is zeker nog niet doorgedrongen in al de lagen van de bevolking zowel van Nederland als van Vlaams-België. Zoals bekend heeft het officiële Nederland de Vlaamse opstanding steeds met terughoudendheid benaderd, of helemaal niet benaderd. De reden hiervan ligt in het feit dat Nederland zich in het geheel niet wilde bemoeien met een Belgische binnenlandse aangelegenheid en op deze manier de betrekkingen tussen de twee staten mogelijk te benadelen. Voor de Nederlandse regering vormde België één geheel en het schrok terug voor initiatieven - hoe goed bedoeld deze ook waren - die slechts op een deel van de Belgische bevolking (de Vlamingen) betrekking hadden. Dat kon het begin zijn van politiek-diplomatieke moeilijkheden en deze wilde ze te allen prijze vermijden. De Vlamingen hadden nu gehoopt door de grondwetsherziening een volwaardige kulturele autonomie te verkrijgen zodat het hen mogelijk zou zijn als een kulturele gemeenschap, een volk, een regio naar buiten te treden en aldus zelf hun kultureel beleid te kunnen bepalen. Dit was niet alleen van groot belang met het oog op de vorming van het groeiend Europa, maar aldus zouden ook de bezwaren van de Nederlandse regering inzake kulturele integratie wegvallen en zou de samenwerking tussen de gescheiden Volken van de Lage Landen bijzonder vruchtbaar kunnen worden. Dat is echter niet zo. Senator Willy Calewaert schrijft het duidelijk in nr. 5 van Ons Erfdeel, 1972: ‘De bedoeling was de Kultuurraden bevoegdheid toe te kennen om internationale verdragen af te sluiten. Maar we stellen vast dat het nieuwe Grondwetsartikel 59bis, par. 2, 3^o, uitsluitend een goedkeuringsbevoegdheid voorziet. De ‘treaty making power’ berust bij de Koning. Juridisch bestaat de mogelijkheid dus nog niet voor de Kultuurraad om eigen verdragen met een staat af te sluiten... Deze afzwakking van de beloof-

[p. 146]

frans-vlaanderen de Kultuurautonomie zal voor vele Vlamingen een teleurstelling zijn, alhoewel dezelfde senator Calewaert in hetzelfde artikel een aantal suggesties naar voren brengt waarin de mogelijkheid ligt om dit tekort te kompenseren.

Uit het bovenstaande blijkt echter dat er niet alleen bij de partijen in Vlaanderen een ruime belangstelling bestaat voor een meer intensieve kulturele samenwerking met Nederland maar dat ook in Nederland de interesse voor een Noord-Zuid toenadering groeit. Waar vóór een tiental jaren bij onze Noorderburen nauwelijks hiervan sprake was, stellen wij tans vast dat de drie konfessionele partijen, de VVD, de D'66 alsmede het GPV de Nederlands-Belgische kulturele samenwerking in hun programma hebben geschreven. Dit is des te merkwaardiger omdat het opnemen van een buitenlands kultureel beleid in een verkiezingsprogramma niet zo onmiddellijk elektoraal renderend lijkt. De man van de straat wordt er zeker niet zo erg door aangesproken. De partijen die dan toch dit punt in hun verkiezingsprogramma opnemen, getuigen m.i. hierdoor zich bewust te zijn van het gevaar dat onze Nederlandse taal en kultuur lopen in het Europa van morgen maar ook van de kansen die ons hier eventueel geboden worden. Wij menen dat de tijden rijp worden voor een intensieve aktie ten voordele van de kulturele Noord-Zuid samenwerking en integratie. Dat men hierbij uit de Belgische grondwetsherziening hale wat er uit te halen valt en aan diverse partijen uit Noord en Zuid de gelegenheid geve om een van hun programmapunten te verwezenlijken. Dat lijkt ons een goede basis!

P.G. Ruysschaert