Ons Erfdeel. Jaargang 16

Tweemaal Shakespeare.

Voor het eerst heeft een van de vele kamerteaters in Vlaanderen zich aan een Shakespeare-produktie gewaagd. Het is de laatste jaren wel duidelijk geworden, dat het E.W.T.-gezelschap sedert zijn vestiging als gemeentelijk teater te Deurne een gedeelte van zijn eksperimentele en vernieuwende kracht heeft moeten prijsgeven. Toch verwondert het enigszins hier een produktie van Romeo en Julia te zien die geen verrassende innovaties bevat, maar een bijna integrale en vrij traditionele versie van het stuk brengt.

Hoewel regisseur Marcel De Bie Romeo en Julia aankondigt als een ‘love story’ heeft hij het stuk beslist niet gereduceerd tot een sentimenteel verhaaltje. Natuurlijk is dit vroege werk van Shakespeare in de eerste plaats een romantische liefdesgeschiedenis waarin het toeval en het in de sterren geschreven lot een te grote rol spelen om tot een

Romeo en Julia van W. Shakespeare door het E.W.T.-kamertoneel.

waarachtige tragedie te kunnen uitgroeien. Maar naast de ideal-(istisch)e liefde van Romeo en Julia staat de op zijn minst koele verhouding tussen de Capulets, die liefde en huwelijk als een louter praktische zaak beschouwen. Er is ook de weinig verheven opvatting van de Voedster; er zijn de spottende seks-grapjes van Mercutio; er is ook de konventioneel-smachtende liefde van Romeo voor Rosalinde bij de aanvang van het stuk. Bovendien gaat het in Romeo en Julia niet alleen over de liefde, maar ook over de vernietigende haat, de familieverhoudingen in het huis der Capulets en het publieke leven in Verona. Al deze aspekten kwamen aan bod in deze E.W.T.-produktie.

Vooral het maatschappelijk kader waarin de individuele tragedie zich afspeelt, werd duidelijk voorgesteld. Twee wapenschilden aan weerszijden van het toneel beklemtoonden de tegenstelling tussen het huis der Capulets en dat der Montagues. Haast alle publieke taferelen werden vrij heftig gespeeld. Dat geldt dan in de eerste plaats voor de gevechtsscènes die niet alleen technisch verzorgd waren, maar tevens op zo'n bezielde wijze werden uitgebeeld dat zij de haat werkelijk voelbaar maakten. Prins Escalus, die in het stuk slechts drie keer optreedt, namelijk om streng te waarschuwen na de eerste rellen, om de verbanning van Romeo uit te spreken en om ten slotte bij de lijken der geliefden de twee families te verzoenen, werd als personage geschrapt: de toeschouwers hoorden enkel zijn stem. In de gegeven omstandigheden vonden wij dit geen kwade oplossing. Deze drie scènes moeten weliswaar ook visueel een grootse indruk maken maar dat was wellicht moeilijk te realise-

[p. 126]

ren op het toch enigszins beperkte plateau van het E.W.T. Prins Escalus vertegenwoordigt trouwens de stem van de orde en gezag die voor het publieke welzijn instaat.

Jan Verbist (Romeo) en Hedi Arnouts (Julia) zijn er in geslaagd hun liefde overtuigend uit te beelden. In de grote momenten uit hun geschiedenis - de ontmoeting op het feest, de balkonscène, het afscheid, hun dood - toonden zij telkens hun innerlijke bewogenheid zonder overdreven patetiek.

Hoewel Jan Verbists Romeo zichtbaar geschokt was door de dood van Mercutio en Tybalt, merkten wij nochtans geen werkelijke evolutie in zijn vertolking. In plaats van een sterkere persoonlijkheid te worden bleef Verbist iets te veel de langoureuze, melancholische figuur die hij vooral in het begin van het stuk is. Een ander bezwaar is dat deze Romeo ons niet jong genoeg leek. De nog prille leeftijd der beide geliefden moet immers hun isolement versterken en hun ekstreme hartstocht aanvaardbaar maken.

Voldoende jeugdig was alleszins Hedi Arnouts, die hier naar verluidt haar debuut maakte. Haar Julia-vertolking toonde de ontluikende en groeiende passie, evenals haar ontwikkeling naar een onafhankelijke persoonlijkheid.

Toch hadden beide hoofdvertolkers, naar ons gevoel, Shakespeares verzen, hier in de vertaling van W. Courteaux, iets genuanceerder en met meer diepgang kunnen zeggen.

De figuur van Mercutio (Aimé Anthoni) leek ons een beetje te sterk in de verf gezet. Hij is natuurlijk de schertsende levensgenieter die we hier zagen, maar tevens is hij een goede en levenswijze vriend. Door al te zeer zijn oppervlakkige geestigheid te beklemtonen, klonken zijn ironische woorden en de vloek die hij over beide families uitspreekt voor hij sterft, enigszins onverwacht.

Madeleine Snijders bracht voortreffelijk een goedaardige, grappige en rondborstige Voedster ten tonele. Mary Duyvelaar onderstreepte misschien iets te nadrukkelijk het ijzige karakter van Lady Capulet. Jacques Claude speelde Broeder Lorenzo als een vastberaden persoonlijkheid die de geliefden met raad en daad wil bijstaan.

Het dekor voor deze produktie was uiterst eenvoudig. Een arkadenrij suggereerde het Renaissance-Verona en twee houten koffers als zetstukken volstonden om als zitplaats, bed, graftombe, enz. te fungeren. Mede dank zij de verzorgde kostumering (Rit Verbeelen) en de keurige koreografie (Josée Nicola) heeft het E.W.T. met deze Romeo en Julia een sfeervolle, hoewel ietwat vlakke produktie gerealiseerd.

•

Het gezelschap van de Brusselse K.V.S. presenteerde in januari een van Shakespeares verrukkelijkste blijspelen, As You Like It, in een regie van Senne Rouffaer. Dit stuk is een typische romantische komedie, doordrenkt van een poëtische, luchthartige sfeer. Het overheersende tema is de liefde in al haar verschijningsvormen. De innige, groeiende liefde van de helden, Rosalinde en Orlando, is hier immers omringd door de gemakkelijke, haast animale verhouding van de nar Toetssteen en zijn Trijn (Audrey) en van de romantisch-opgeblazen, blinde passies van Phebe en Silvius. Al deze figuren plaatste Shakespeare in het pastorale landschap van het ‘Forest of Arden’. In dit geïdealiseerd kader speelt zich dit blije sprookje over de liefde af. Tegelijkertijd echter, en dit is het typisch Shakespeariaanse in dit stuk, wordt de toeschouwer regelmatig herinnerd aan het artificiële karakter van dit Arkadisch wereldje en van de hyper-romantische liefde. Toetssteen relativeert zeer duidelijk het pastorale leven en de cynische melancholikus Jacques schijnt er enkel bij te lopen om iedereen met zijn kritiek te bedenken.

Hoewel bijna het ganse stuk zich in het woud van Arden afspeelt vormt het pastorale leven toch slechts een ‘interludium’. Het eerste bedrijf is immers nog aan het hof van de usurperende hertog Frederik gesitueerd. De verstoten hertog en zijn gevolg bevinden zich reeds in het woud. Wanneer ook Rosalinde en Celia verbannen worden, verlaten zij de wrede wereld van het hof maar al te graag om zich te gaan vermeien in het leven te midden van de natuur. Celia besluit het eerste bedrijf dan ook met de woorden ‘Schep moed, wees blij, / Want niet verbannen voel ik me, maar vrij’. Aan het slot echter, als elke ‘Jack’ zijn ‘Jill’ heeft en als de hertog in eer hersteld is, trekken allen, behalve Jacques en Frederik, terug naar het hof. Het woud is dus niet slechts een plaats waarheen men ontsnapt uit de zogenaamd beschaafde wereld, maar het heeft ook een symbolische, zuiverende funktie. Aan het hof is er geen plaats voor de liefde. Pas in Arden ontwikkelt zich de verhouding tussen Rosalinde en Orlando en verzoent deze laatste zich met zijn broer Olivier.

As You Like It is een van geestigheid en ironie sprankelende

[p. 127]

komedie, en dit niet het minst door het superieure spel van de als man vermomde Rosalinde.

De K.V.S. - produktie van S. Rouffaer heeft in de eerste plaats deze speelse sfeer trachten te grijpen. Zelfs de openingsscènes aan het hof worden met een opzettelijke overdrijving en als ‘spel’ voorgesteld. Het speelse karakter moest wellicht ook blijken uit de boom - eigenlijk een grote paraplu - die de takken liet neerhangen bij sombere momenten en ze weer de hoogte instak als de liefde zegeviert. Het dekor (Mimi Peetermans) bestond verder nog uit een aantal pastelkleurige panelen. Een ietwat lager liggend cirkelvormig vlak, vooraan links, diende natuurlijk als ‘ring’ voor de worstelscènes in het eerste bedrijf. Ook de kostumering - de meeste personages werden in een tamelijk hip plunje gestoken - en vele soms vernuftige details moeten bijdragen tot een luchtige, dartele sfeer. De traditionele pastorale inkleding werd dus enigszins uit de weg gegaan om het geheel een moderner uitzicht te geven. Wat hierbij echter ontbrak was een geldig, eenheid gevend ekwivalent. In zijn beroemde Midsummer Night's Dream wist Peter Brook de toverelementen konsekwent om te zetten in elementen ontleend aan het cirkus, en dit zowel in dekor, rekwisieten als in de kostumering. Heeft Rouffaer aan deze Brook-produktie gedacht toen hij in het begin van het stuk Rosalinde en Celia op een stel schommels plaatste (het gebruik van trapezen in Midsummer Night's Dream!) en toen hij de uitgehongerde Orlando, zwierend aan een touw, bij het gezelschap van de verbannen hertog liet belanden? Het antwoord hierop heeft natuurlijk geen belang, maar in deze As You Like It maakten deze elementen, hoewel het gebruik van de schommels wel mooi was, geen deel uit van een bepaalde visie. En dit geldt eigenlijk voor de ganse produktie: ze getuigde wel van vindingrijkheid maar miste de nodige eenheid.

Het kontrast tussen het hof en Arden hadden wij graag scherper gezien dan hier het geval was. Shakespeare zelf houdt het kontrast levendig door ook na het eerste bedrijf enkele korte scènes aan het hof in te lassen. Bij elk van deze taferelen laat S. Rouffaer het even onweren, wat ons een enigszins gezocht middel leek.

Rosalinde is de dominerende figuur in dit stuk. Intelligente humor en vrouwelijkheid kenmerken haar persoonlijkheid. Haar vermomming als man stelt haar in staat het suprème spelletje met Orlando te spelen waarin zij diens liefde op de proef stelt en doet groeien. Achter hetzelfde masker verborgen kan zij zelfs de romantische liefde in een ironisch licht plaatsen. Chris Lomme was wel een charmante en vlotte Rosalinde. In de drie kruciale scènes met Orlando over-akteerde zij echter in haar man-zijn. Haar vrouwelijk karakter en haar intense verliefdheid die achter haar vermomming schuil gaan, waren vaak niet voelbaar. Van de subtiele ironie in haar vaak wijze woorden ging veel verloren. Rik Andries' interpretatie van Orlando miste intensiteit en Gerda Marchand wist Celia maar weinig persoonlijkheid te geven. De nar Toetssteen die zowel het pastorale leven als de romantische liefde relativeert werd niet echt als nar voorgesteld zodat Karel Branckaerts het personage moeilijk kon uitwerken. Het is immers juist in zijn funktie van nar dat hij kritiek kan uitbrengen. Bij Jacques daarentegen is de kritische houding louter pose. Jan Pauwels speelde dit personage dan ook al te ernstig. De toeschouwers namen hem zowaar au sérieux! Jan Reusens' Corin was een overtuigende, oude, levenswijze herder.

De liedjes (muziek van Willy de Maesschalck) werden keurig en vlot gebracht.

Na de pauze, wanneer de mallemolen der liefde op volle toeren begint te draaien, kwam er wel meer vaart in deze produktie. De slotscène waarin elk hij-tje het het passende zij-tje krijgt, was fijn geregisseerd. Het geheel echter, hoewel niet zonder aardige vondsten en vakmanschap, miste doordachtheid en subtiliteit.

Jozef De Vos