Ons Erfdeel. Jaargang 12

Jeugd en Muziek hield twaalfde nationaal kongres.

Tijdens de twintig jaar van haar bestaan heeft de Antwerpse afdeling van Jeugd en Muziek een tamelijk bewogen tijd doorgemaakt. De beginperiode van 1948 tot 1952 was schitterend. Onder leiding van Lode De Vocht, de stichter van de Antwerpse afdeling, werden oratoria van Bach en Händel, bladzijden van Beethoven, en Jeanne d'Arc au bûcher, Le roi David van Honegger verklankt voor uitverkochte zalen. Toen Lode De Vocht wegens het bereiken van de pensioensgrens aftrad als direkteur van het Antwerpse konservatorium daalde meteen de aktiviteit in de Antwerpse afdeling tot een vriespunt. Tien jaar lang probeerde men uit het slop te geraken en het zielig kleine groepje van leden uit te breiden. Na vergeefse pogingen startte men in 1962 met een nieuw initiatief: de inleidingskoncerten, waarop de jeugd de kans kreeg tijdens de lesuren een groot symfonisch orkest te beluisteren. Het werd een onverwacht sukses. Jaar na jaar moest het aantal uitvoeringen van één en hetzelfde koncert vergroot worden. Tans loopt de ruime Elizabethzaal viertot vijfmaal per trimester boordevol met een bont en jeugdig volk, dat door de Antwerpse Filharmonie o.l.v. Steven Candael vergast wordt op een afwisselend programma. Naast die inleidingskoncerten organizeert de Antwerpse afdeling met evenveel sukses nog vier jeugdpromenadekoncerten op een zaterdagnamiddag, kleinere koncerten in de scholen zelf en tal van kamermuziekrecitals in diverse kernen buiten de stad. Zo gezien behoort de Antwerpse afdeling tot de aktiefste van de nationale federatie. Haar twintigjarig bestaan mocht daarom terecht met enige luister gevierd worden. Dat gebeurde dan ook van 15 tot 17 februari 1969, en bij die gelegenheid werd het twaalfde nationaal kongres van Jeugd en Muziek in de Rubensstad gehouden.

Het programma van dat weekendkongres was rijk gevuld. De belangstelling van de leden van Jeugd en Muziek was daarentegen nogal gering. Buiten een tweehonderdtal kongressisten en enkele schaarse afvaardigingen uit het buitenland kregen de organizatoren, met de 10.000 leden in het Antwerpse alleen, de Elizabethzaal amper voor de helft gevuld.

Het kongres werd op een traditionele wijze ingezet met - nog maar eens - een uitvoering van Beethovens Negende, die omraamd werd met Psalm 150 van César Frank en Fanfares van Jan Louel. Tijdens zulke gelegenheden zou men wel meer aandacht kunnen en mogen besteden aan werken van eigen komponisten. Het was trouwens niet zo moeilijk geweest een gelijkaardig feestkoncert te stofferen uitsluitend met degelijke muziek uit onze Vlaamse, of om het evenwicht te bewaren, Belgische muziekliteratuur.

Het slotkoncert vond plaats in de KVO. Daar verzorgde de balletgroep van de opera enkele demonstraties op muziek van Louis De

[p. 147]

Meester en van A. Webern-J.S. Bach. Het tweede deel van dat programma bevatte een zeer gestileerde, scènisch volkomen geslaagde, maar ietwat lange evokatie van Een dag aan het hof van Boergondië. Het Consortium antiquum, geleid door Jean-Pierre Biesemans, begeleidde die uitbeelding met zangen en dansen uit de 15e en 16e eeuw. Hun homogeen samenspel, veredelde voordracht en wisselende bezetting maakten van sommige nummertjes uit het ietwat overdadige programma echte juweeltjes. Door het gebruik van enkele oude instrumenten als blokfluiten, gamba's, vedels, luit, kromhoorn en portatief orgeltje bracht dat ensemble iets van de oude sfeer over in de voorstelling. Historische dokumenten leren ons echter dat de Boergondische feesten en muziekuitvoeringen luisterrijker en bonter werden opgevat en dat koperen blaasinstrumenten en vooral slaginstrumenten aan die feesten vaak een uitbundig karakter gaven. Dat krijgen we dan wellicht een volgende maal voorgeschoteld.

De revelatie in het koncertprogramma was ongetwijfeld het optreden van het Ensemble musiques nouvelles uit Brussel onder leiding van Pierre Bartholomée. Het Antwerpse publiek heeft nog niet dikwijls de gelegenheid, wij kunnen zeggen het geluk gehad een koncert van hedendaagse, avantgardistische muziek te beluisteren. Het was dan ook niet te verwonderen dat vele toehoorders onbegrijpend, vrij skeptisch en sommige zelfs weigerachtig stonden tegenover de geprogrammeerde komposities. Alleen een herhaalde omgang en een voortdurende konfrontatie met de nieuwste verschijnselen in de hedendaagse muziek kunnen begrip, waardering en zelfs bewondering opwekken. Zo ver is men te Antwerpen nog niet. Er stonden drie werken op het programma. In zijn Sonance voor twee piano's vergast de Brusselse toondichter, Philippe Boesmans, de geïnteresseerde luisteraar op de oneindige gamma van klanksonoriteiten die uit het klavier gehaald kunnen worden. Différences van Luciano Berio vergt virtuoos, soms wel wat gezocht solistenwerk. De Echoi van Lukas Foss zitten vol ongewone klankeffekten, kleurvondsten en prachtig echoreliëf, waarbij de vertolkers de gelegenheid krijgen hun persoonlijkheid te demonstreren in kollektieve improvizaties. Het opus is echter te lang om te blijven boeien. En het wordt potsierlijk wanneer op het einde de vertolkers zelf het werk schijnbaar willen ridikulizeren.

Het principiële doel van Jeugd en Muziek is: het jonge publiek door middel van koncertbezoek in kontakt brengen met de goede muziek. Antwerpen heeft daarnaast de aktieve muziekbeoefening niet over het hoofd gezien, want sedert 1962 bezit die afdeling ook een eigen jeugdorkest dat onder leiding van Ernest van der Eyken verdienstelijk en vormend werk levert. Dat ensemble van jonge en entoesiaste muzikanten verklankte het prachtige Concerto for strings van Ralph Vaughan Williams, mikte echter iets te hoog met het Pianoconcerto nr. 23 in A (K.V. 488) van Wolfgang Amadeus Mozart. Het gaf bovendien een zeer precieze vertolking van het andante uit de Symfonie voor strijkorkest van Ernest van der Eyken zelf: een stevig gekonstruktueerde bladzijde, rijk aan polyfone passages en lyrisch ekspressionisme.

Buiten enkele kleinere, maar beslist interessante koncerten in de Antwerpse katedraal (Stanislas Deriemaeker), het Vleeshuis (Collegium musicum van Antwerpen) en het Rubenshuis (Suzanne Boom) stond er eveneens een gespreksforum op het programma. Het werd ingeleid door lic. Kamiel Cooremans, wetenschappelijk bibiliotekaris van het Gentse konservatorium. Hij betoogde dat het in deze tijd van technische vooruitgang en moderne beschaving toch nog zin heeft aan kunst te doen en het kunstleven te stimuleren. Ook in deze tijd blijft de totale mens een syntese van gevoel en verstand, van geest en hart. Het eenzijdig ontwikkelen van één van die elementen moet, aldus de spreker, noodzakelijkerwijze nadelig inwerken op de totale harmonie. ‘Een uur waarachtig kunstbeleven is voor een vermoeide geest wat een bad is voor een vermoeid lichaam: het neemt niet alleen alle vermoeienis weg, maar het wekt op tot vitaliteit. De kunst kan de geest niet alleen ontspannen, maar tevens tot grotere aktiviteit uitrusten.’ Na die konstatering vroeg hij om de kunst opnieuw een volwaardige plaats te geven in het algemeen onderwijs, ze niet langer te beschouwen als een lukse of naschoolse aktiviteit. ‘Het apart stellen van de kulturele opvoeding is eerder een discriminatie dan een eer. Het zal echter nog wel geruime tijd duren eer we op het hoogste vlak door kultuurminnende ambtenaren zullen verdedigd worden. Wanneer zullen we bovendien voldoende politici hebben die de moed opbrengen een kultuurbeleid te ontwikkelen waarvan de volgende generaties de vruchten zullen plukken?’

Hugo Heughebaert