Ons Erfdeel. Jaargang 12

film

‘Onze Lieve Vrouw der Visschen’.

De Lierse kineast Frans Verstreken kreeg de biezondere prijs van het Franse kommissariaat-generaal voor toerisme. De bekroning werd toegekend voor zijn film Onze Lieve Vrouw der Visschen, gedraaid in opdracht van de BRT naar het gelijknamige verhaal van Felix Timmermans.

Bij Sanderus te Oudenaarde verscheen na de uitzending van de film door de Vlaamse televisie een rijk geïllustreerd boek waarin niet alleen de oorspronkelijke vertelling maar ook ‘het verhaal van de film’ werd opgenomen. Verstreken vat daarin de bedoeling van zijn prent als volgt samen: ‘Timmermans boeit buiten de grenzen van tijd of plaats. Zijn meeslepende, blijgeestige vertelkunst voldoet aan de menselijke drang naar goedheid en schoonheid. Zijn ongeschonden levensvreugde draagt zich bij de lezer over in een broos geluksgevoel. De Lierse schrijver is een belijder van het leven dat waard is geleefd te worden. En hij laat Adriaan Brouwer zeggen: Kunst moet iemand gelukkig kunnen maken. Met mijn film “Onze Lieve Vrouw der Visschen” hoop ik de toeschouwer met een glimp van deze Timmermansiaanse blijdschap te verrijken.’

Het boek is overvloedig geïllustreerd met film- en werkfoto's en keurig uitgegeven. Een onthullende tekst vertelt over de inspiratiebronnen van de schrijver, terwijl een ‘beeldverhaal’ de film samenvat. Pentekeningen van Timmermans zelf en van de fijnzinnige Limburgse kartoonist Steven Wilsens verluchten verder de uitgave, die door Maria Rosseels wordt ingeleid.

Verstreken, die naam maakte als een ‘dokumentarist’, hoefde niet lang te twijfelen toen de BRT hem vroeg, een korte fiktiefilm te realizeren naar het werk van een Vlaamse schrijver: ‘Sedert mijn jeugd bewonder ik Felix Timmermans en als Lierenaar ben ik vertrouwd met het milieu waar het grootste deel van zijn werk is gesitueerd. Het behoort tot de edukatieve taak van de televisie, ons eigen literair patrimonium in brede lagen te verspreiden.’

‘Een van de belangrijkste karakteristieken van Timmermans, aldus Verstreken, is de zinnelijke uitbeeldingskracht van zijn taal. Zijn spontane en biezondere plastische woordekspressie gaat natuurlijk in film verloren. Er diende dus gezocht naar een verhaal waar de originele beeldspraak niet te sterk op de voorgrond treedt en waar de “dichter” zich toch duidelijk manifesteert. In de eerste plaats moest het zich lenen tot filmbewerking.’

De kineast deinsde terug voor de grote werken van de auteur. In België zouden films naar ‘Pallieter’ of ‘Boerenpsalm’ moeilijk te realizeren en... te betalen zijn. Daarom greep Verstreken naar een van die kortere verhalen van Timmermans die vaak veronachtzaamd werden. Deze kleine vertellingen zijn vrij van breedvoerige beschrijvingen,

[p. 164]

Frans Verstreken.

Jos Henderyckx als Teen in O.L. Vrouw der Visschen, filmproduktie Frans Verstreken.

ontdaan van literaire franjes. De keuze viel uiteindelijk op een minder bekend verhaal dat cinematografische en budgetaire kansen bood.

Onze Lieve Vrouw de Visschen (met de vissen in oude spelling... omdat zij, net als de andere ‘personages’ in de jaren twintig worden geportretteerd...) is een ‘doorzichtig verhaal, helder als pompwater’. Zoals de lezer van het boek zal merken, werd het door de kineast nog wat vereenvoudigd. Het groeide tot een eenvoudig en geestig mirakelspelletje. Verstreken verfilmde het in die geest: sober, beheerst, met een kronologische struktuur en veel aandacht voor het landschap en het dekor. Hij meende dat een modernistische kamera de sfeer zou verraden. Zo heeft hij ook niet de klemtoon willen leggen op het drama dat zich bij de visser voltrekt. Het gevaar dat het een ‘trage film’ zou worden, nam hij dan maar op de koop toe.

De prent werd gedraaid in het milieu waar Timmermans zijn ongekunstelde vertelling heeft gedacht. ‘Meteen werden de inspiratiebronnen vastgelegd, nu ze nog bijna gaaf terug te vinden zijn, wat wellicht enig literair-historisch belang heeft’. Op die wijze werd de film voor Lier ook een interessant toeristisch dokument. Het stadje, waar verleden zomer een Timmermans-museum werd geopend, heeft het tot zijn profijt mogen ondervinden. En het Franse kommissariaatgeneraal heeft dat goed begrepen.

In het boek vertelt Verstreken met veel humor over de talrijke moeilijkheden die bij de produktie overwonnen moesten worden. Alle tegenslag die een kineast zich maar kan voorstellen, heeft hij ontmoet. Zo werd op een bepaald ogenblik, toen de film al ver gevorderd was, de hoofdrolspeler erg ziek. De Lierse arbeider Jos Henderyckx stond voor het eerst van zijn leven voor een kamera. Hij speelde de figuur van ‘Teen’ niet zomaar, hij belééfde ze. Zonder hem moest de prent herbegonnen worden. Gelukkig voor hem en de film genas hij.

Verstreken geeft tenslotte uitvoerig informatie over ‘De Moedige Bootvissers’ en hun unieke ‘vloot’, informatie die de volkskundigen ten zeerste zal interesseren.

Het boek telt 192 blz., 21×26 cm, 50 foto's, talrijke pentekeningen. Vollinnen band met goudstempel. Het kost 450 fr en kan verkregen worden bij de uitgeverij Sanderus, Oudenaarde, of bij de auteur: Frans Verstreken, Kan. Davidlaan 22, Lier.

Gaston Durnez