Ons Erfdeel. Jaargang 12

De kunst van Willem van Hecke.

Willem van Hecke.

Op de laatste dag van het jaar 1968 is de Blankenbergse kunstschilder Willem Van Hecke vijfenzeventig jaar geworden. Er zijn geen grote hulde-artikelen verschenen; dit zou wellicht wel in tegenstrijd zijn geweest met de figuur van de mens en met de gestalte van de kunstenaar. Hij heeft nooit de tribune gezocht; hij heeft er ook nooit aan geofferd. Hij is een autodidakt; dit is een begrip, bijna een dooddoener, waarmee men iemand in de wolken of onder de aarde kan steken. Hij heeft dit echter allemaal niet zo nodig; hij gaat zijn eigen weg, reeds een heel leven lang. Al die vele jaren heeft hij geschilderd; hij heeft nooit een akademie bezocht, heeft nooit deel uitgemaakt van een of andere groep of kliek; hij heeft alleen geleefd voor zijn kunst. Zijn kunst is zijn bezit. Wel heeft hij enkele keren tentoongesteld, te Brussel in 1945, te Knokke in 1961, te Blankenberge in 1963, te Brussel in de galerij Veranneman in 1967. Hij heeft enkele trouwe vrienden, die zijn werk kopen omdat zij ervan houden.

Willem Van Hecke weet wat hij wil. Hij kent zelf de kwaliteit van zijn werk en de vele honderden, doorgaans kleine schilderijen en paneeltjes, die hij trouw en zorgvuldig bewaart, zijn voor hem even zovele grote momenten geweest in de tocht die hij is gegaan naar een steeds vernieuwd, aldoor verantwoord en even gezegend kunstenaarschap. Er zijn inderdaad in Willem Van Heckes oeuvre een aantal momenten of periodes te onderscheiden, die echter nooit zeer afgerond, nooit geheel af zijn geweest en daarom wel erg moeilijk afzonderlijk te beschouwen zijn.

Met een zuiver figuratieve kunst begonnen, heeft hij over een vinnig gekleurd ekspressionisme dat hij uitwerkte veelal in armelijke, blokkige landschappen, eindelijk de mens ontdekt. De mens als figuur, maar ook als symbool van wat er binnenin omgaat: afgunst, geldingsdrang, ambitie, haat en alle goede en slechte eigenschappen die wij allemaal zo goed kennen. Een psychologische kunst misschien? In elk geval een soms felle, zelden vertederde konfrontatie. Maar op deze momenten heeft Van Hecke in het schilderij meer en meer het kunstwerk ontdekt, het te vullen vlak, het kleurenpotentieel, het evenwicht, de spanning. Zo kwam hij in de abstrakte kunst terecht, zonder schokken of stoten, volkomen logisch en normaal. Hij zou een jaar of drie (rond 1960) voorwerploos schilderen, vooral in donkere, aardgebonden kleuren, met brede banen tegen elkaar opbotsend. Maar ook in vele werken van kleiner formaat, waarin hij de kostbaarheden van zijn kleurgevoel in vormgave spanningen heeft neergelegd. Altijd stevig en kloek werk.

En bijna even ongemerkt heeft Van Hecke voor enkele jaren weer de abstraktie verlaten,

[p. 140]

1954 - Willem van Hecke.

1963 - Willem van Hecke.

altans ekspliciet, en hij is gaan schilderen op een wijze, die hem nu zeer vertrouwd is - een bijna grafische techniek van doorgaans zwarte lijnen tegen een kleurenvlak dat hij bijzonder gevoelig behandelt.

Het vreemde bij Van Hecke is wel dat hij deze diverse, vrij logisch uit elkaar voortvloeiende instellingen tegenover het schilderkunstig probleem niet abrupt heeft verlaten of omhelsd. Hij verandert omdat hij zich uitgeput voelt; zo geeft hij in alle eerlijkheid toe. Hij is abstrakt geworden omdat hij in de figuratie haast was uitgepraat en hij is er om dezelfde reden van teruggekeerd. Dit is de goede houding van de kunstenaar. Hij moet de kunst, zijn kunstbeleving volgen, eerder dan vooropgaan en dwingen, zo echter dat hij steeds korrigerend kan ingrijpen en niet op sleeptouw wordt genomen door een dwangidee, noch door de aantrekkelijkheid van de kunst die hij onder handen heeft. Want beide instellingen zijn even gevaarlijk; de kunstenaar koorddanst voortdurend op het scherp van de snede. Het aanzetten van een schilderij is even boeiend en gevaarlijk als het afwerken, het beëindigen ervan. Dit laatste is definitiever, moeilijker, want daar zitten de kansen en de mogelijkheden eksplicieter aan vast.

Willem Van Hecke weet dit vanzelfsprekend maar al te goed, na zovele jaren vakmanschap. Hij kan met tevreden bewondering wijzen op een goed geslaagde kleur en men kan het hem aanzien dat hij ernaar gezocht heeft. Want de achtergronden van zijn huidige schilderijen lijken bijzonder belangwekkend. Wellicht geven zij vooral een stemming, een indruk weer, dragen zij een diepe symboliek uit. Men kan denken, en dit zal zo zijn, dat deze basis, deze background het schilderij niet alleen schraagt, maar eigenlijk maakt. Daar leeft de artiest zich volop uit in een doorgaans magere (wat de matière betreft), maar daarentegen bijzonder trillende, zachte en rijke omgang met de kleur. De gelen, de rozen, de blauwen op Van Heckes schilderijen zijn véél meer dan alleen maar achtergronden; zij zijn zelfs méér dan kleur. Zij determineren het schilderij in zijn geheel, want zij vormen een bijzonder geslaagd uit-gangs- of eindpunt voor het grillige geschrift van de kunstenaar, dat wij er bovenop waarnemen.

Het vlakwerk is uit Van Heckes schilderkunst tans bijna verdwenen. Het schilderij wordt opgebouwd, behoudens de achtergronden, uit een op het eerste gezicht vrij losse, vlotte, dartele dwarreling van lijnen en punten, die een gelaat, een lichaam, een kop, een dier, een figuur voorstellen.

Dit zijn de tekens van Van Hecke. Het teken

[p. 141]

1964 - Willem van Hecke.

1965 - Willem van Hecke.

heeft in de geschiedenis van de menselijke beelding oude adelbrieven. Met vele ups en downs duikt het in de historie van de schilderkunst steeds weer op. Mathieu, Soulages, Miro, Hartungen Baumeister hebben, naast zovele anderen, het teken, dat primitief en initiaal, duidend en beduidend is, met vlag en wimpel binnengehaald en in vele gevallen versoberd tot één trek, één stoot, één streep, één schreeuw. Bij Van Hecke vinden wij het teken slechts zelden in een abrupte vorm. En toch is de schriftuur van deze kunstenaar veel meer dan anekdotisch. De scherpe, bitsige, of vergoelijkende wijze waarop hij vroeger de menselijke figuur en vooral het gelaat in zijn werk betrok, vinden wij tans terug in de tekening bovenop de doorgaans symboolrijke kleurenpartijen. Met deze lijnen, onaf, vaak onduidelijk, ietwat primitief, tekent hij op een even scherpe, zo niet nog pregnantere wijze de mens in velerlei posities, houdingen, benaderingen, ontmoetingen. De kop trekt de kunstenaar aan: de ogen en de mond zeggen al genoeg; zij krijgen daarom veelal de nadruk. Doch ook de vorm boeit hem. Het zijn geen afbeeldingen die hij brengt, geen veristische portretten, maar wel een aantal momentopnamen van het menselijk gelaat, indrukken die hij uitdrukt, tekens die spreken.

Moeder en kind, een tema dat in lengte van jaren al in Van Heckes oeuvre steeds terugkeert, vinden wij tans ook nog op een mooie, vaak zeer schrijnende wijze terug in de grafiek van zijn schilderijen. Deze vaak harde, soms onderbroken en onvaste lijnen, met uitstrijkingen en uitspattingen er naast - een echt geschrift - vormen het stramien van het werk en trillen in eenheid met de onderliggende kleurenpartijen. Met deze elementen grijpt de kunstenaar zijn vlak vast om het op een verantwoorde wijze te verdelen, met zinnige inhoud te vullen en tot een spanning op te voeren die vaak bewonderenswaardig gaaf en trillend is. Met lijn en kleur is Willem Van Hecke een tovenaar, een alchemist.

Fernand Bonneure