Ons Erfdeel. Jaargang 12

D.J. Opperman - Voëlvry.

Die dagboek van Louis Trigardt is in baie opsigte 'n waardevolle werk in die Afrikaanse literatuur. Die manuskrip van die dagboek word in die Staatsargief in Pretoria bewaar. Dit is ook uitgegee met verklarings en aantekeninge, twee keer deur Dr. Gustav Preller in 1917 en 1938 en in 1964 weer deur Prof. T.H. le Roux. Hierdie dagboek is, behalwe vir sy historiese waarde, ook 'n boeiende boek om te lees. 'n Mens kan verwag dat 'n man wat die onbekende intrek, duisende myle deur 'n barbaarse en woeste wêreld, 'n dapper man moet wees. Maar Trigardt was nie, nie net dit nie, hy was 'n humane mens met 'n besondere humorsin. Daarby het hy, hoewel 'n ongeleerde boer, 'n sekere aanleg vir skryf besit.

En so is Trigardt se dagboek 'n onvergelyklike boek, 'n verslag van 'n harde, lewens-

[p. 121]

gevaarlike trek, van swaarkry, moeite, verdriet, dood. Maar soos in 'n goeie roman lewe die mense, raak die leser ontroer, verontwaardig en dikwels lag hy ook.

Ek noem die voortreflike eienskappe van Trigardt se dagboek om aan te toon watter gevare daar bestaan vir die skrywer wat weer eens van hierdie stof literatuur wil maak. Die skywer loop die baie wesenlike gevaar om swakker werk as die oorspronklike te lewer.

Miskien is dit net 'n groot digter soos D.J. Opperman wat dit kan en sal waag. Sy drama Voëlvry, kroniekspel van 'n voortrek is in 1967 opgevoer en in 1968 vir die eerste keer gepubliseer. Die stuk is opgebou uit 'n voorspel en twee dele. Dit is 'n drama oor die trek van Trigardt, 'n groep mense met uiteenlopende geaardhede en van verskillende rasse wat moeilik maar noodgedwonge moet saamtrek.

‘Ons volk is in die wêreld voëlvry verklaar -
kyk hoeveel gewere is daar

om ons heen,

ook die Here se onsienlike

krygstuig’.

Dis woorde van gister en vandag. Die vryheid is lewensgevaarlik; die vry man is voelvry verklaar.

Opperman gebruik 'n interessante stylvorm in ‘Voëlvry’, 'n baie beweeglike en ritmiese versvorm wat tog ook na aan die gewone spreektaal kom. Soos altyd in Opperman se werk, is die vernuftige woordspel weer daar, dikwels ingespan om ook te toon dat die drama vir verskillende tye en plekke geld.

Soos D.J. Opperman se ander versdrama, ‘Periandros van Korinthe’ en ‘Vergelegen’, is ‘Voëlvry’ 'n werk van kwaliteit en betekenis.

D.M. Greeff

D.J. Opperman: ‘Voëlvry; kroniekspel van 'n voortrek’. Kaapstad. Human en Rousseau, 1968.