Denkend aan Nederland.
Grafikus Boudewijn Delaere heeft voor dit nieuwe boekje van Gaston Durnez een omslag getekend waar ik niet van hou. Wel is het fris genoeg, want het toont ons een aantal potten bier die schijnen te denken aan Nederland. Maar naar mijn gevoel gaat deze voorstelling niet op. Voor Nederland is alkohol niet bepaald typisch, al is er in de tekst een paar keer sprake van, en mochten er grafici zijn die dat nog geloven, voor België evenmin. Vandaag de dag drinkt de volwassen Fransman per jaar 28 liter ‘zuivere alkohol’, tegen b.v. 20 liter voor de Italiaan, en een schamele 10 liter voor de Brit en de Belg. (Lach niet op bladzijde 65, Durnez! Deze cijfers komen niet uit een Nederlandse krant, maar van het Parijse I.N.S.E.E.)
Gelukkig is de inhoud van het boekje meer ad rem dan de omslag. Naar werken met een dergelijke titel steek je anders wel voorzichtig je voelhorens uit: hoe briljant ook geschreven, portretten van de Vlaming of de Nederlander zijn ipso facto veralgemeningen die de waarheid geweld aandoen. Al zijn het natuurlijk wel begrippen die zich uitstekend lenen voor aforismen, waar je van opkijkt. Durnez zelf heeft ooit de inval (uitval?) genoteerd: ‘De Vlaming is zinnelijk, de Hollander zindelijk’. Er spatten vonken uit zo'n formulering, maar klopt ze?
Welnu, veralgemenen is beslist niet wat Gaston Durnez in Denkend aan Nederland gedaan heft. Hij verhaalt gewoon wat hij opgemerkt of beleefd heeft, en een enkele keer wat hij had kunnen beleven. Hij verhaalt over mensen, steden en toestanden, met de zonderlinge mengeling van binnenpret en weemoed die hem eigen is. Het boekje valt uiteen in drie delen. Het eerste is het vrolijkste, het tweede bevat veel ernst, het derde is het dolste.
De Geschreven cartoons doen hun naam alle eer aan, want zo maar zwart op wit zien staan dat ‘Wim Kan en zijn cabaretzonen een stukje van de jongste Vlaamse Beweging geworden zijn’ of de formulering te lezen: ‘Nooit heeft een zo precies volk (als de Noordnederlanders) een zo vaag woord zo vaak gebruikt (als het woordje: ergens)’ heeft net dezelfde heilzame werking als een kartoon... als je eerst de gedachtengang van Durnez gevolgd hebt.
Mensen van noord en zuid is helemaal anders: geen ‘kijkmoppen’ hier, maar portretten. De verhouding Van Kampen-Pallieter-Timmermans, de grijze Geyl In Diksmuide, Anton van Duinkerken improvizerend aan Vlaamse tafelen, en plotseling in algemeen-Nederlands perspektief: Jozef Deleu, die kastanjes uit het vuur haalt. Onbegonnen werk dat allemaal na te vertellen. Men moet het zelf maar lezen.
Auteursrechtelijk beschermd