Ons Erfdeel. Jaargang 12

toneel

‘Hier X-town’ door Jan D'Haese.

Het is beslist overbodig in dit tijdschrift Jan D'Haese voor te stellen. De lezers kennen immers deze medewerker als een zeer vinnig kritikus die zonder omslachtige tierelantijnen zijn mening neerschrijft over allerlei gebeurtenissen in het Vlaams kultureel leven.

Weliswaar ben ik het niet altijd eens met de manier waarop hij onbewimpeld - lees ongenuanceerd - zijn zienswijze te kennen geeft, maar ik geef grif toe dat hij steeds getuigt van moed en een oprechte bezorgdheid voor de standing van onze kultuur. Zijn temperament en voortvarendheid spelen hem soms parten, maar dat heeft uiteindelijk niet zoveel betekenis.

Ook als scheppend kunstenaar heeft Jan D'Haese heel wat op zijn aktief: kollages, schilderijen zelfs, maar vooral waardevolle gedichten. De jongste jaren heeft hij zich eveneens gewaagd aan het toneel en het is verheugend dat één van zijn stukken werd bekroond met de Paul de Mont-prijs van de Provincie Oost-Vlaanderen.

In Hier X-town manifesteert Jan D'Haese zich als een kunstenaar die niet enkel bezorgd is om artistieke - maar ook om zuiver humanitaire waarden.

Ik zal mij niet laten verleiden tot een getrouwe weergave van de boeiende intrige. Dat alles doet minder ter zake. Veel belangrijker lijkt mij het engagement van de auteur, zijn onstuimigheid en zijn geloof, zijn talent.

Hier X-town is een overtuigende aanklacht tegen geweld, machtsmisbruik en oorlog, vergelding en wraak, een pleidooi voor menselijkheid, liefde en gerechtigheid.

In dit stuk geeft D'Haese blijk van feeling voor dramatische kunst, zin voor toneelmatige effekten en scherpe karaktertekening. Bovendien is dit werk geschreven met een krachtige vaart en in een voortreffelijke taal, die sterk poëtisch geladen werd.

Is het nu en dan enigszins te litterair dan vergeeft men deze tekortkoming graag terwille van de zo verheffende boodschap en

[p. 170]

de zo innemende geestdrift van een schrijver die via het toneel het publiek tot luisteren, nadenken en reaktie dwingen wil.

In amper één week werd het in Vlaanderen tweemaal opgevoerd: te Antwerpen en te Gent.

Ik zag slechts de laatstgenoemde opvoering door de Koninklijke Maatschappij en Aloude Rederijkerskamer Mariakring - Mariën Theeren en aarzel niet deze produktie zonder meer voorbeeldig te noemen.

In een schitterende regie van Juliaan Crommelinck kwamen alle facetten van het werk tot hun recht. Opvallend waren de soberheid, de trefzekere en schrandere zegging, de degelijke profilering van de personages, de stemmige en funktionele muziek, het suggestief dekor, de sfeerscheppende projekties, het levendig samenspel. Slechts enkele schaduwvlekjes ontsierden de hoogstaande vertolking: een paar versprekingen, het af en toe moeilijk verstaanbaar debiet, het jammerlijk mislukken van een aangrijpend hoogtepunt.

Dat alles heeft echter de globale indruk niet wezenlijk aangetast. De opvoering werd immers gedragen door een stevige onderlaag en door drie uitmuntende typeringen: de kommandant (Marc Coppenholle), sergeant Beck (Karel Smets) en luitenant John (Frans Van Lancker), vertolkingen die stuk voor stuk blijk gaven van toewijding, overgave en talent.

Jan D'Haese werd dus uitstekend gediend door de Rederijkerskamer Mariën Theeren en ik ben heel blij dat dit zinrijk stuk zo goed over het voetlicht werd gebracht.

D'Haese wil voor alles goed toneel schrijven en in het teater de toeschouwers verrijken en de mens dwingen zich op de meest essentiële morele principes te bezinnen.

Ik hoop dat dit stuk door vele kringen zal opgevoerd worden en dat Jan D'Haese, aangemoedigd door het sukses, zal volharden als toneelschrijver. Zijn debuut laat de meest optimistische verwachtingen toe.

Rik Lanckrock