Ons Erfdeel. Jaargang 12

‘Platée’ door Nederlandse Operastichting.

De dramaturgische formule voor de produktie van ‘Platée’ van Jean-Philippe Rameau, zoals de Nederlandse Operastichting die heeft laten opzetten door Bruno Maderna, Ton Lutz en de koreograaf Vittorio Biagi, is weer dezelfde als die van ‘Orfeo’ verleden jaar. Er is in praktisch geen enkel opzicht gestreefd naar een rekonstruktie van de opvoering, zoals die volgens de bronnen in de tijd van Rameau en van het teater in de Franse Barok verwezenlijkt zou zijn. De teaterbezoeker, die nieuwsgierig is naar een op de oorsprong gebaseerde voorstelling kwam derhalve bedrogen uit tijdens zijn oponthoud in het Amsterdamse Theater Carré, waar ‘Platée’ in het kader van het Holland Festival 1968 een reeks voorstellingen beleefde.

Maderna, Lutz en Biagi hebben deze voorstelling ‘met een fors knipoog naar die epoque en met het aksent op het plezier van het spelen met elkaar en het spelen met het spel’ laten ontstaan. ‘Met alle eerbied voor de Barokmuziek is het een teatergerecht geworden, geflambeerd met de ingrediënten van de Commedia dell-arte’. Het is ongetwijfeld flamboyante taal van een driemanschap, die in de praktijk van zijn samenwerking in ‘Platée’ echter maar ten dele bleek op te gaan.

De mise-en-scène van ‘Platée’ was voor het volksvermaak, dat deze onderneming in eerste instantie wilde zijn - in het programma liet de Nederlandse Operastichting meedelen ‘in elk geval ook dit keer een schouwspel te willen bieden dat voor een groot publiek toegankelijk is’ - vrijblijvend genoeg om aan de buitenkant het nodige effekt te sorteren. Maar voor lieden, die wat kieskeuriger zijn ingesteld, zal deze vertoning waarschijnlijk niet de meest effektieve toetssteen geweest zijn ter beoordeling van de vraag of Rameaus ‘Platée’ voor onze tijd, die hoge eisen aan het teater stelt, nog interessant genoeg is, in historisch dan wel aktueel perspektief. ‘Platée’ is een mytologische allegorie en daarvan gaan er wel dertien in een dozijn wanneer men de in de loop der eeuwen aangelegde voorraad aan opera's en toneelstukken raadpleegt. Vooral het teater van de Barok had er een ijzersterk genre aan. De antieke goden- en heldengalerij leverde de scheppers van de ‘comédie lyrique’ en de ‘comédie tragique’ onuitputtelijke vervreemdingsmogelijkheden op, die in hun tijd dramatisch en menselijk dankbare funkties vervulden. Maar wat er nu nog is overgebleven van dit specifieke genre uit de achttiende eeuw moet van zeer oorspronkelijken huize komen wil het nog boeien. ‘Platée’ maakt in dit opzicht niet de indruk een hoogvlieger te zijn. Het is een lyrische komedie met een overwegend gedanste figuratie. Het ballet is dus zeer belangrijk in ‘Platée’, hoewel het de handeling eerder indirekt dan rechtstreeks bepaalt. Rameaus muziek bij de ‘ballets figurés’ van ‘Platée’ behoort tot het beste van dit werk, men vindt er alle belangrijke dansvormen aan het Franse hof van die tijd in terug. Helaas niet echter in de koreografie van Vittorio Biagi, die wel beschouwd

[p. 165]

het zwakste deel van deze produktie op zijn naam heeft gebracht met een reeks spring-, huppel- en stoeipartijen, die zelfs als gebruiksballet nauwelijks interessant zijn.

Betwijfeld mag worden of Biagi's kennis van historische stijldansen diep verankerd is in zijn koreografische bekwaamheid, die zich bovendien in de ganse balletfiguratie van ‘Platée’ niet zeer geïnspireerd openbaarde. Met name de onophoudelijke aktiviteiten van het groepje saters doorkruisten de vertoning soms hinderlijk. Hoewel het Nationale Ballet - met Yvonne Vendrig, Sylva Bakker en Daniel Lambo als solisten - georganiseerder dan verleden jaar in ‘Orfeo’ optrad, bleek de discipline nog voor perfektionering vatbaar.

Discipline was trouwens een zaak, die over de hele linie van ‘Platée’ aan strakheid en akkuratesse had kunnen winnen. De verantwoordelijkheid van Ton Lutz voor het verloop van de handeling in deze produktie leek niet volstrekt evenredig aan die van Vittorio Biagi, omdat de dramatis personae zich eerder zingend dan handelend meedeelden. Of dat opzet dan wel toeval is werd niet duidelijk. De enige, die zijn rol niet alleen vokaal maar ook dramatisch presenteerde, was Michel Sénéchal, die als Platée de ster van de voorstelling werd. Hij speelde zijn travestierol met alle allure die daarbij hoort. De karakteristiek van deze figuur, die afgrijselijk lelijk is maar zich desalniettemin verbeeldt de liefde van Jupiter te kunnen wekken, buitte Sénéchal in al zijn aanstellerigheid en potsierlijkheid uit. Ook vokaal, want hij heeft er het geknipte timbre en techniek en de juiste deklamatie voor. Wat de haar omringende figuren qua aktie opbrachten hield hen ver in de schaduw van Platée. Het minst markant heeft de regie zich geopenbaard in het aandeel van het koor, dat de weg van de minste weerstand kreeg toegewezen want het bleef buiten de handeling als toeschouwer. Maar ook in die hoedanigheid had men zich een levendiger deelname aan het gebeuren kunnen voorstellen.

Tot de imposantste ervaringen van deze ‘Platée’ behoorden de kostuums van Joëlle Roustand, Armand Bernard en Thierry Bosquet. Zij maakten gedeeltelijk goed wat de scène volstrekt ontbeerde: verbeeldingskracht. Wie op het idee gekomen was de piste van Carré met grove, bruin gebeitste planken te betimmeren heeft het Barokteater elke illusie ontnomen. Zelfs de doorgaans niet zonder gevoel voor kleurwerking gekozen belichting haalde deze fantasieloze bekisting niet op.

De vondst van Bruno Maderna in deze produktie van ‘Platée’ was vooral de splitsing van het orkest in hoofdzakelijk twee eenheden. Dit oude ‘a due cori’-principe bleek het voortreffelijk te doen in Carré en het sorteerde zelfs een enigszins stereofonisch effekt. Maderna heeft de partituur waarschijnlijk volledig afgestemd op de tegenwoordige orkestbezetting en dat paste in deze niet-autentieke montering van ‘Platée’ uitnemend. Het Kunstmaandorkest leek met name op het systeem van het dubbelorkest nog niet helemaal ingespeeld. Maar ook aan precisie had zijn optreden nog kunnen winnen. De vokale kwaliteit van de première was niet altijd van hetzelfde gehalte, met uitzondering dan van het Operakoor, dat door Cor Olthuis weer prachtig bleek voorbereid. Van de solisten troffen naast Michel Sénéchal vooral Eliane Manchet als La Folie, Lode Devos als Mercure en Jean-Christophe Benoit als Momus.

Léon Schoenmakers