Ons Erfdeel. Jaargang 12

Albijn Van den Abeele.

Albijn Van den Abeele voor zijn schildersezel.

In het laatste jaar van de eerste wereldoorlog overleed Albijn Van den Abeele, die ook wel Binus Van den Abeele werd genoemd. Hij was 83 jaar oud, was burgemeester en gemeentesekretaris geweest van zijn geboortedorp Sint-Martens-Latem. Daar werd nu tijdens de maand juli 1968 een tentoonstelling gehouden, n.a. ook van de vijftigste verjaardag van dit afsterven. In het Latemse gemeentehuis waren een groot aantal werken en kuriosa van Binus Van den Abeele samengebracht: 53 schilderijen, een vijftiental tekeningen en dan een massa herinneringen: schildersgerief, brieven, kranteknipsels en ook de boeken die deze veelzijdige, eenvoudige landelijke kunstenaar had gepubliceerd.

Opdat met deze tentoonstelling de figuur van Binus niet voorgoed zou verdwijnen, hebben Jan D'Haese en Raf van den Abeele ook een fraai verzorgde monografie gepubliceerd over deze figuur. Het voortreffelijk uitgegeven boek, dat verlucht is met talrijke reprodukties in zwart-wit en in kleur bevat een voorwoord van George Chabot, een situering Binus vandaag door Jan D'Haese, beschouwingen over het werk van deze kunstenaar van de hand van Karel van de Woestijne, Emile Langui, Hubert Devoghelaere (die in 1935 de eerste en de standaardpublikatie over deze kunstenaar in het licht gaf), voorts van Paul Haesaerts, Paul Fierens, Georges Marlier, en André De Ridder. Jan D'Haese schrijft nog een bijdrage over de invloed van Binus terwijl ten slotte Raf Van den Abeele een pittige schets heeft neergeschreven over de mens en over het leven van deze kunstenaar.

[p. 145]

Binus' vader was zaadhandelaar en bebouwde enkele akkers. De jongeman volgde de lagere school te Latem en verzeilde later in het pensionat de Gentbrugge waar hij tot zijn 18e jaar studeerde. Weer thuis hielp hij zijn vader in het bedrijf, maar hij was amper 24 toen hij reeds zijn eerste novellen schreef. Pas in 1874, veertig jaar oud, begon hij te schilderen en te tekenen. Intussen bleef toch zijn pen niet stil, hij schreef o.a. een Geschiedenis van Sint-Martens-Latem, ook een Geschiedenis van Deinze, en voorts, in de geest en het genre van Conscience zedeschetsen en romans zoals Karel en Theresia (1867), Het jaar zestien (1869), Het hof ter Beken (1873), De dorpsbeschaver (1874). Later werden enkele van deze werken, op aandringen o.a. van Maurits Sabbe, Lodewijk Scharpé en Maria Doolaghe weer uitgegeven o.m. in de bekende Duimpjesuitgaven van De Lille. Zijn eerste schilderijtje was een sneeuwlandschap en het waren vooral Binus' vrienden, Eugène van Oye, Karel van de Woestijne e.a. die hem, op grond van dit eerste werkje, aanzetten verder door te werken. Hij was als schilder een volslagen autodidakt en hij schilderde ook slechts als hij er zin in had. Hij moet alles samen een 170 doeken hebben geschilderd, waarvan er 150 bewaard zijn gebleven. Op het eerste gezicht loopt Binus Van den Abeele als schilder steevast in het spoor van het impressionisme dat alhier door iemand als Emiel Claus degelijk en groots werd verdedigd, maar anderzijds moeten wij hier toch aan toevoegen dat deze zeer eenvoudige en hulplievende kunstenaar zeker zelf niet een of ander etiket voor zijn werk zou hebben uitgedacht. Men heeft het, min of meer terecht, ondergebracht (altans voor een aantal werken van zijn oeuvre) bij de zogenaamde naïeve kunst, de kunst van de zondagschilders, de peintres du Sacré Coeur. En inderdaad, het kwam er voor deze kunstenaar enkel op aan weer te geven wat hij zag, vlak, mat en duidelijk impressionistisch, met een bijzonder zorg voor het licht van de diverse seizoenen, de lichtinval op het landschap, de bomen, de huizen. Maar toch vinden wij hier en daar een stellig wat persoonlijker toets; het zijn de momenten waarop nogal bevreemdende tema's zijn werken bevolken - wij denken aan het zeilbootje op de Leie - of waarop hij, als het ware gehoor gevend aan een innerlijke impuls met de kleuren ging spelen en zelfs eksperimenteren. De Zonsondergang (1890) is hiervan een voorbeeld, wellicht het enige voorbeeld. Zo kwam het dan dat werk van Van den Abeele, dat pas in 1921, drie jaar ná zijn dood, voor het eerst werd geeksposeerd te Brussel en daarna nog een

Afgesloten bos (1894) door A. Van den Abeele.

Het kerkje van Sint-Martens-Latem (vóór 1898) door A. Van den Abeele.

keer of zes, tenslotte ook ondergebracht werd in een ekspositie als die van de naieve schilderkunst in 1958 te Knokke en zelfs zoals Jan D'Haese citeert in de monografie, in de tentoonstelling Les sources du XXe siècle te Parijs in 1960. Wij missen hem echter in het fameuze werk van Otto Bihalji-Merin Das naive Bild der Welt dat wél andere Belgische naīeven kent zoals Louis Delattre, Leon Greffe, Camille Van Hyfte,

[p. 146]

Micheline Boyadjian en zowaar Edgar Tytgat. Komt het er wel op aan alle kunstenaars in een hokje onder te brengen? In ieder geval ontsnapt Van den Abeele wel degelijk aan elke opzettelijke katalogering; wellicht heeft men hem onder de naïeven gerangschikt omdat hij blijkbaar op zeer serene wijze zijn eigen artiestenbestaan heeft beleefd. Zijn betekenis ligt ook in het feit dat hij de artiesten van vooral de zogenaamde eerste Latemse groep, Gustave Van de Woestijne, George Minne, Valerius de Sadeleer e.a. heeft geholpen... Daarom was het goed en toe te juichen dat de gedachtenis van deze vreemde verschijning in onze recente kunstgeschiedenis met een puike monografie werd geëerd. Zijn artistieke belangrijkheid is waarschijnlijk niet zo groot als zijn kultuurhistorische betekenis; de tentoonstelling te Sint-Martens-Latem heeft zijn betekenis onderstreept en tegelijk het relatieve karakter van zijn artistieke belangrijkheid.

Fernand Bonneure

* De monografle ‘Albijn Van den Abeele’, samengesteld door Jan D'Haese en Raf Van den Abeele, werd uitgegeven door de Latemse Kunstkring, 1968, 64 blz., Illustraties in kleuren en zwart-wit, 50 BF.