Ons Erfdeel. Jaargang 11

Verwarring bij vertalingen.

In twee Duitse bloemlezingen van poëzie uit de gehele Westerse wereld (toevallig in mekaars nabijheid aangetroffen op de boekenmolentjes waar ik aan het ‘verkennen’ was) heb ik eerst nieuwsgierig nagekeken of we vertegenwoordigd waren. Ik kon tevreden zijn: zowel in ‘Lyrik des Abendlandes’ als in ‘Religiöse Lyrik’ was een opvallend aantal Nederlandse gedichten in vertaling opgenomen. En daarbij maakte ik de bedenking dat zulks in een Engelse of Franse bloemlezing wel niet het geval zou zijn geweest.

Maar mijn tevredenheid bleef niet lang onverdeeld: toen ik wat dieper op de zaak inging, kwam ik tot de vaststelling dat Gezelle in de ene pocket broederlijk naast Maeterlinck onder ‘Belgien’ prijkte (zonder de minste vermelding van de oorspronkelijke taal) en dat hij in de andere, samen met o.a. Karel Van de Woestijne, te vinden was ander ‘Holland’!

Is het heus zo moeilijk in het Duits een duidelijke en korrekte titel te vinden om er de Noord- en Zuidnederlandse dichters, zoals het behoort, samen onder te groeperen? Ik ben er overigens niet zo zeker van dat de tans in die pockets gebruikte indeling niet gewoon het gevolg is van onwetendheid. Wanneer men weet dat de ‘Boerenpsalm’ van Timmermans nog in 1959 in het Spaans verscheen ‘La Ilamada del campo’, Dinor, San Sebastian) met de vermelding ‘traducido del alemán’ (vertaald uit het Duits!), maak je je nog maar weinig illusies omtrent de bekendheid van onze letterkunde in het buitenland; de vertaler zal in de praktijk beslist wel een Duitse uitgave gebruikt hebben, daar gaat het niet over, maar hij wist blijkbaar niet dat die Duitse tekst óók reeds een vertaling was.

En toch is de onwetendheid van het buitenland waarschijnlijk in de eerste plaats te wijten aan het feit dat wij zelf zo weinig oog hebben voor zulke details die wij onbelangrijk achten. Wij hebben ongelijk. Kijk maar eens naar de pijnlijke nauwgezetheid waarmee Franse vertalers uitentreuren aanstippen ‘en français dans le texte’, desnoods tot tienmaal toe voor één pagina. Ik herinner me in dit verband een boekenmarkt waar het Davidsfonds, overigens helemaal terecht, pronkte met een serie werken, uit dat

[p. 194]

fonds vertaald in de voornaamste Europese talen. Maar waarin meestal niet eens de oorspronkelijke taal vermeld stond; om niet te spreken van een boek van Mgr. Philips, waarin de ‘oorspronkelijke’ titel zwart op wit in het Frans opgegeven werd.

Het is niet de eerste maal dat op dergelijke ongerijmdheden gewezen wordt: in 1962 publiceerde Prof. Dr. R.F. Lissens bijv. de resultaten van een onderzoek dat hij wijdde aan de benamingen van onze letterkunde in encyklopedieën en literaire leksikons in binnen- en buitenland. De ‘Standaard der Letteren’ noemde deze resultaten ‘betreurenswaardig, ja beschamend’. Sedertdien hebben wij de toestand niet weten te veranderen, daar moge de volgende, kleine bloemlezing, rechtstreeks uit de boeken overgeschreven, het bewijs van brengen:

-	Jérôme et Benjamin, Ernest Claes, Ed. Wellprint, Bruxelles, 1966. Traduit du néerlandais par Paul De Win. - De uitgever vermeldt ondermeer: ‘... et vous vous souvenez encore de la place de choix qu'il occupe dans les anthologies de littérature belge’.
-	L'homme au crâne rasé, Johan Daisne, Ed. Albin Michel, Paris, 1965. Traduit du néerlandais par Maddy Buysse. - ‘Voici une révélation d'un domaine pratiquement inconnu en France, celui de la littérature belge d'expression néerlandaise...’ Zeer goed! Maar waartoe dient het volgende: ‘...ce personnage écorché vit... nous le fait sentir dans ce roman, l'un des rares chefs-d'oeuvre de la littérature flamande contemporaine’.
-	Les dentelles de Montmirail, Johan Daisne, Ed. Wellprint, Bruxelles, 1966. Zonder enige aanduiding van vertaler of oorspronkelijke titel. Dit verzuim bracht de Rijselse kritikus Yves Millet (die de roman noemt: ‘un livre vrai et envoûtant comme un poème’) er al onmiddellijk toe te denken dat Johan Daisne dit werk rechtstreeks in het Frans geschreven had: ‘Est-ce l'effet du génie de notre langue - Les Dentelles sont en effet écrites en français -?...’
-	Houtekiet, Gerard Walschap, Ed. Wellprint, Bruxelles, 1966. Traduction de Roger Verheyen. Zonder vermelding van de oorspronkelijke taal. En verder: ‘Les oeuvres de Walschap occupent une place centrale dans la littérature belge contemporaine...’

Naast het hierboven geïllustreerd gebrek aan precisie, kan ook het dooreenhalen van al die verschillende benamingen bezwaarlijk bijdragen tot een betere kennis van onze letteren in het buitenland. Het kind moet een naam hebben, maar één is genoeg. Daarom vraag ik me af of het wel gewenst is antologieën te verspreiden met titels als

-	Der Abend und die Rose, Flämische Gedichte (Duitsland).
-	Poeti Flamanzi (Roemenië).
-	Flamanska poezija (Joegoslavië).
-	Nyere Flamsk prosa (Denemarken).
-	Poesia moderna flamenca (Spanje).
	(ook al zet de inleiding alles recht)

in plaats van ons altijd en overal konsekwent te houden aan korrekte benamingen als

-	Poesía Belga contemporánea Francesa y Neerlandesa (Madrid, 1966)
-	Anthologie de la prose néerlandaise - Belgique I (Parijs, 1966)
-	Nouvelles néerlandaises des Flandres et des Pays-Bas (Parijs, 1965) En dan geen verwarring meer zaaien in de inleiding!
-	Junge niederländische Lyrik (Stierstadt, 1965)
-	Németalföldi költök antologiàja: Hollandok, flamandok és frizek (Boedapest, 1965).

Is zo'n titel niet duidelijk genoeg? Dan kan de inleiding de nodige opheldering verschaffen, in plaats van de eigen titel feitelijk tegen te spreken! Bestaat er in de vreemde taal geen ekwivalent voor ‘Nederlands’, zoals Karel Jonckheere bericht over het Roemeens? Dan moet het gekreëerd worden!

De zaak is belangrijk genoeg, en wij hebben alle redenen om ervoor te zorgen dat de Nederlandse letterkunde eindelijk in haar tweeledigheid toch door iedereen als een eenheid beschouwd en behandeld wordt!

Jan Deloof