Ons Erfdeel. Jaargang 11

Nuus, me hoin nor uus!

Ongeveer 18 dorpen in Frans-Vlaanderen hebben iets eigenaardigs in hun dialekt wat we nergens anders in het Westvlaams vinden. Nuus (ons) is als bezittelijk voornaamwoord (pronom possessif) bijna in heel Frans-Vlaanderen in gebruik: nuus kachteltje ‘ons veulentje’, nuze mensjen ‘onze mensen’. En als persoonlijk voornaamwoord (pronom personnel) is het buiten het onderwerp ook sterk verbreid in die streek: z'en nuus ezien ‘ze hebben ons gezien’. Daarentegen krijgen we in het onderwerp (sujet) bijna altijd wider (‘wij’) wider klappen Vlamsj, wider hoin nor uus.

Maar in die 18 dorpen waar ik over spreek zeggen ze ook nuus in plaats van wider, bv. in Stene en in Ekelsbeke: nuus, me klappen Vlamsj. In een aantal plaatsen komen nuus en wider trouwens naast elkaar voor, waarschijnlijk omdat de mensen wider mooier vinden als nuus als het om het onderwerp gaat.

Voor de wetenschap zijn alle talen even mooi en alle dialekten weer even mooi als alle talen. Eigenlijk is

[p. 202]

er geen enkel verschil tussen taal en dialekt. Een taalkundige vindt het volmaakt onverschillig, met welke van de twee hij zich bezig moet houden: die vindt het Ekelsbeeks dus even mooi of even lelijk als het Frans of het Engels.

Waarom zouden we ons dus niet een ogenblik met dat nuus bezig houden? Heeft het iets met het Franse nous te maken dat je ook in en buiten het onderwerp kunt gebruiken? Dat is heel onwaarschijnlijk: ontlening of beïnvloeding bij voornaamwoorden komt zelden voor.

Is Zuid-Vlaanderen het enigste gebied waar ons ook onderwerp kan zijn? Toch niet. Merkwaardig genoeg vinden we precies hetzelfde verschijnsel helemaal aan de noordkant van het westvlaams-zeeuwse taalgebied, nl. op de meeste zeeuwse eilanden. Dr. Meertens schrijft me dat het daar enkel in dorpen te vinden is en erg boers klinkt. Gaandeweg verdwijnt het.

Of het daar vroeger heel algemeen geweest is, durf ik niet met zekerheid te zeggen, maar het is erg waarschijnlijk. We weten trouwens dat ons als vorm van het onderwerp in de 17e eeuw vanuit Zeeland overgebracht is naar Zuid-Afrika en daar overgenomen is in het Afrikaans waar het wij helemaal verdrongen heeft.

Maar iets anders: Frans-Vlaanderen heeft voor een deel dit merkwaardige en verder unieke verschijnsel met Zeeland gemeen, terwijl heel West-Vlaanderen en Zeeuws-Vlaanderen het niet kennen. Komt zoiets wel meer voor?

Laat ik heel voorzichtig zijn en zeggen: een enkele keer. Voor vandaag beperk ik me tot het verschijnsel van de n-eterij waarover C. Moeyaert in de vorige jaargang van Ons Erfdeel geschreven heeft. Ook in Zeeland vinden we gebieden waar de mensen niet bluven maar bluve zeggen.

Misschien is er een volgende keer aanleiding om nog 's terug te komen op zulke verbindingen tussen Zuid-Vlaanderen en Zeeland. Intussen houd ik me aanbevolen voor inlichtingen die Frans-Vlamingen kunnen geven over de waardering van nuus als onderwerp. Klinkt het fijner als wider? Platter? Zeggen vooral jonge mensen nuus, me hoin nor uus? Of oudere? Bij voorbaat vriendelijk dank voor zulke inlichtingen.

dr. P.C. Paardekooper, Anna van Engelandstraat 27, Eindhoven (Nederland)