Ons Erfdeel. Jaargang 11

Internationaal taalgebruik.

Het is duidelijk geworden dat de poging om voor het internationaal gebruik talen te doen aanvaarden als bv. het Esperanto op een mislukking is uitgelopen. Ook blijkt dat men er evenmin in zal slagen één levende taal overal als algemene tweede taal te doen aanvaarden.

Moet men het optreden van generaal De Gaulle in Kanada niet vooral verklaren als het verzet van de ene taalgroep tegen het opdringen van een andere? En moet men ook zijn verzet tegen toetreding van Engeland tot de E.E.G. niet in dit licht bezien?

Als een sterke taalgemeenschap als de Franse al zo bevreesd is voor de invloed van een vreemde taal, wordt het dan geen tijd dat eens ernstig onderzocht wordt of men bij de toenemende internationalisatie het taalgebruik zo kan regelen dat nutteloze en gevaarlijke konflikten vermeden kunnen worden? In België is het probleem van het taalgebruik tussen de Belgische partikuliere en openbare diensten enerzijds en de diensten van een belangrijke internationale organisatie, de Navo, anderzijds, de laatste tijd trouwens zeer scherp gesteld.

Toen verleden jaar de beslissing afkwam dat Shape, het intergeallieerde Navo-hoofdkwartier voor Europa, zich op Belgisch grondgebied mocht vestigen, stelde zich onmiddellijk de vraag welke weerslag deze vestiging op de Belgische taalwetgeving zou hebben. Zolang Shape zich in Frankrijk bevond, lag het taalgebruik eenvoudig: het Frans was immers erkend als Navo-taal. Nu echter is Shape gevestigd in een land waar het Frans niet de enige officiële taal is - waar die taal zelfs de taal van de minderheid van de bevolking vormt. Deze zaak wordt wel zeer belangrijk als men bedenkt, dat in België - meer dan in welk ander meertalig land ook - de taalwetgeving een zeer belangrijk onderdeel uitmaakt van de wetten die de orde en de goede verstandhouding moeten beveiligen.

De vestiging van Shape in België biedt een zeer geschikte gelegenheid om de gevolgen van de voortgaande internationalisatie inzake het taalgebruik te onderzoeken. Om dit op doeltreffende wijze te kunnen doen, moet een onderscheid gemaakt worden tussen internationale organisaties die geen weerslag hebben op het plaatselijke openbare leven (bv. de Uno-diensten in New York en die welke zonder twijfel grote invloed hebben op het leven van het land waar ze gevestigd zijn (de Navo-hoofdkwartieren).

Redenen van praktische aard hebben ertoe geleid dat wereldorganisaties één of meer talen voor inwendig gebruik uitkiezen. Daarom gebruikt men bij de Uno slechts een klein aantal talen en beperkt men zich bij de Navo tot het Engels en/of Frans.

Volgens een bericht dat op 22 april 1967 in Le Soir verscheen beperkt het gebruik van Engels en/of Frans zich echter tot het doorsturen van de topbeslissingen naar de nationale legerstaven. Dat betekent dat de Belgische Generale Staf berichten, die uitgaan van de Navo-topadministratie, ontvangt in een van de twee genoemde talen, maar dat alles verder naar beneden gaat - of op hetzelfde niveau behandeld wordt - rekening moet houden met onze taalwetgeving.

Zo werd reeds een duidelijke lijn getrokken tussen het internationale lichaam en onze nationale organisaties; het eerste heeft zijn ‘officiële’ talen, de tweede dienen zich te houden aan de Belgische taalwetgeving. De last van het vertalen ligt dus geheel bij de nationale diensten. Dit is overigens wel een eenzijdige verdeling!

Bij de vestiging van Shape in ons land moest dan ook dadelijk een onderscheid gemaakt worden tussen enerzijds het doorsturen van topbeslissingen van operationele en administratieve aard en tussen anderzijds de kontakten van de Shape-diensten met Belgische partikulieren en plaatselijke en centrale openbare diensten. In het eerste geval is gebruik van Engels of Frans toegestaan, in het tweede geval ligt de zaak anders. Deze laatste kontakten moet men niet onderschatten: de Shape moest immers personeel in dienst nemen (sociale wetgeving toepassen), de Shape heeft honderden voertuigen in gebruik (het verkeersreglement komt in werking) en moet geld kunnen invoeren (rekening houden met de plaatselijke financiële en ekonomische wetgeving).

Niet alleen België heeft diensten van de NAVO op zijn grondgebied. Het land dat ongetwijfeld de grootste diensten bewijst aan de NAVO en dat de meeste militaire eenheden van bij de NAVO aangesloten landen op zijn grondgebied heeft aanvaard, is wel de Duitse Bondsrepubliek.

Uit het antwoord op een parlementaire vraag

[p. 161]

van senator H. Ballet blijkt dat ook het Duits gebruikt mag worden voor de kontakten tussen de NAVO-eenheden en -diensten in Duitsland en tussen de Duitse openbare diensten. In dat antwoord wordt dit als volgt uitgelegd:

‘Indien nu verder daarenboven het Duits aanvaard wordt voor de toepassing van de zogenaamde “aanvullende akkoorden” met de Bondsrepubliek Duitsland, dan is zulks te wijten aan het feit dat in bewuste akkoorden ook de Duitse tekst een authentieke versie is, zoals blijkt uit die akkoorden, ondertekend in Bonn op 3 augustus 1959, en goedgekeurd door de Belgische wet van 6 mei 1963. (...)

Aan die beschouwingen kan daarenboven toegevoegd worden, dat de aanvullende akkoorden alleen gelden voor de troepen in Duitsland; het geldt daar dus een verdrag waarvan het toepassingsveld gelokaliseerd ligt in het buitenland...’

Uit deze tekst blijkt dat de Duitse Bondsrepubliek het taalgebruik tussen zijn diensten en tussen de NAVO-eenheden en -diensten, die op zijn grondgebied gevestigd zijn, zo heeft geregeld dat zijn eigen openbare diensten, voor wat hun taalgebruik betreft, er geen hinder van konden ondervinden.

Indien een eentalig land als Duitsland, waar geen taalwetgeving nodig was om de goede betrekkingen tussen zijn bewoners te bevorderen, erop gestaan heeft dat het zijn nationale taal toch mocht gebruiken (en niet de officiële NAVO-talen alleen) dan moet het voor België niet moeilijk zijn hetzelfde voorrecht voor zijn nationale talen te verkrijgen. Zeker in de overeenkomsten, die o.a. België als toepassingsveld hebben.

Helaas is het zo dat België tot op heden, voor wat zijn betrekkingen met de NAVO betreft, niet dezelfde gezonde refleks heeft gehad als de Duitse Bondsrepubliek. Van al de overeenkomsten, die België tot nu toe heeft gesloten met NAVO-landen, is er geen met een autentieke versie in het Nederlands. In het weekblad ‘Wij’ wees een officier erop dat de Belgische overheid, als ze optreedt buiten haar grenzen, steeds de indruk wekt dat België een Franstalig land is. Nooit schreef hij (en hier verwees hij naar de Belgische Verbindingsdienst in de Duitse Bondsrepubliek) kan een buitenlander weten dat niet het Frans, maar wel het Nederlands de taal is van de Belgische meerderheid.

Deze officier heeft inderdaad gelijk want, bij het nalezen van de akkoorden en teksten, die o.a. slaan op de vestiging van de Britse troepen in de Kempen, van de Deutsche Bundeswehr in Arendonk en van het taktisch hoofdkwartier van de NAVO in Sint-Truiden, kan worden vastgesteld dat België telkens is opgetreden als eentalig Frans land.

Is 't niet merkwaardig dat de houding, die werd aangenomen door een ‘overwonnen’ land, niet werd gevolgd door een ‘overwinnend’ land als België? Het heeft vreemde militaire eenheden gastvrijheid verleend op zijn grondgebied, het heeft tot heden nooit, bij het opmaken van de bilaterale akkoorden, de taal van de meerderheid van zijn land (en op dit ogenblik een taal die in de NAVO veel belangrijker is dan het ‘officiële’ Frans) doen erkennen, zelfs niet voor overeenkomsten, waarvan het toepassingsveld uitsluitend gelokaliseerd ligt in België.

Het minste dat daarover kan gezegd worden, is dat daarin het duidelijke bewijs ligt dat men wel oppervlakkig met de belangen van de Belgische Nederlandssprekende gemeenschap rekening houdt, maar dat deze belangen, daar waar ze juist belangrijk zijn, nog steeds niet meetellen.

Deze opvatting komt trouwens voortdurend tot uiting bij de oplossingen, die in dit land op taalgebied worden getroffen. Zo heeft Minister Poswick aan het Verbond van het Vlaams Overheidspersoneel geantwoord dat hij vooral zorgt dat de dienstplichtigen omkaderd worden door Vlaamse officieren en dat hij om die reden geen sleutelposten bij het hoofdbestuur van landsverdediging en bij de diensten van de Generale Staf in handen kan geven van Vlaamse officieren. De strekking is duidelijk: uiterlijk wil men alles in orde hebben, omdat men bevreesd is dat de duizenden Vlaamse dienstplichtigen anders moeilijkheden zouden veroorzaken, maar in de diensten waar beslist wordt en waarvan invloed uitgaat, heeft men na tientallen jaren taalwetgeving meestal Waalse of Fransgerichte officieren, die de lakens uitdelen.

Of onze onderhandelaars nu een meer gezonde refleks hebben gekregen, moet bewezen worden door de tekst van het bilateraal akkoord dat tussen België en Shape moet worden gesloten. Het is klaar, maar de inhoud is nog geheim, zelfs voor onze parlementsleden, die het nochtans eerlang zullen moeten inzien vooraleer het in een wet te kunnen goedkeuren. Die geheimzinnigheid wekt niet ten onrechte achterdocht, zelfs al werd aan de pers meegedeeld dat ‘bij het opmaken ervan werd uitgegaan van de bekommernis dat Shape zich administratief, ekonomisch en sociaal op harmonische wijze moet integreren in ons land’.

Die opvatting is dezelfde als die door de Duitse Bondsrepubliek werd gehuldigd voor haar akkoorden met de NAVO. De vraag is of ook België met Shape onderhandeld

[p. 162]

heeft als een zelfzekere partner, die erop heeft gewezen dat de Shape, voor alles wat niets te maken heeft met het meedelen van zijn operationele richtlijnen aan de Belgische Generale Staf, de Belgische taalwetgeving moet eerbiedigen.

Wat Shape betreft, krijgt België nu eens de kans om met een schone lei te beginnen. Eerst en vooral moet er dus een autentieke versie in het Nederlands van het akkoord komen. Ten tweede mag er in het akkoord niets voorkomen, dat een beknotting of een beperking van de nationale taalwetgeving, hetzij rechtstreeks of onrechtstreeks, kan betekenen.

Het is niet ten onrechte dat hiervoor wordt gewaarschuwd, want toen op 12 mei 1967 kommentaar verscheen in de pers over het ontworpen akkoord, meldde de ‘Gazet van Antwerpen’ scherpzinnig ‘dat aan de taalwetgeving een mouw werd aangepast’. Men zou namelijk alle kontakten tussen Shape en de Belgische openbare diensten doen verlopen via Buitenlandse Zaken. Op die manier zou Shape zich niet hoeven te bekommeren om het recht van de Belgische partikulieren op een antwoord in hun eigen taal of om de verplichting om met de openbare plaatselijke en centrale besturen de volgens de taalwetten opgelegde taal te gebruiken.

Een dergelijke oplossing ware het tegenovergestelde van ‘zich integreren in ons land’. Het zou een ‘zich volledig afzonderen’ met zich brengen en in plaats dat Shape een lichaam zou zijn dat de goede verstandhouding bevordert, zou het nog meer kiemen van verdeeldheid aanbrengen.

Flor Smits, Brussel