Ons Erfdeel. Jaargang 8

[p. 9]

Taalstrijd en Vlaamse Beweging in Frans-Vlaanderen
door Luc Verbeke
Sekret. Komitee voor Frans-Vlaanderen

Vervolg XXI

Vanaf 1950 hebben wij pogingen gedaan om het Comité flamand de France in onze werking te betrekken. Zo hadden wij de voorzitter van het Comité, Mgr. Détrez, gevraagd om bij ons te komen spreken en graag hadden wij ook Emmanuel Looten aan het woord gehoord. Geen van beiden kon echter aantreden. Even vóór de derde Kultuurdag werd trouwens door ‘La Bailleulloise’ geageerd tegen Waregem en waarschijnlijk als gevolg daarvan zagen wij verschillende Frans-Vlamingen niet meer op onze Kultuurdagen terug. Verheugend daarentegen waren bemoedigende brieven die wij van andere Frans-Vlamingen (Dr. J.E. Van den Driessche, E.H. Pastoor Rommelaere, E.H. Cattoor e.a.) ontvingen en vooral belangrijk was het aantreden van enkele jonge elementen als Jan Klaas, toen student in de geneeskunde te Rijsel, Lode Hoex en Raymond Lotthé, die ons door E.H. Corsmit waren aangebracht. Jan Klaas, die entoesiast Nederlands leerde, sprak op de 4e Kultuurdag, die plaats had op 2 september 1951, over ‘Het Vlaams probleem in het Noorden van Frankrijk’ en Raymond Lotthé handelde over ‘Le problème européen, vu par un Flamand’. Het referaat van Jan Klaas kon men wel pessimistisch vinden maar het bevatte toch een aantal positieve suggesties o.m. de oprichting van een Zuidvlaams tijdschrift, het houden van konferenties over Frans-Vlaanderen, het inrichten van reizen naar Frans-Vlaanderen, het organizeren van een werking in Zuidvlaamse intellektuele kringen om

[p. 10]

ze voor de Nederlandse kultuur open te stellen. Raymond Lotthé bepleitte de vorming van een volks-federaal Europa waarin de Nederlanden hun vroegere rol van kernland van het Westen opnieuw zouden vervullen. 's Namiddags werd nog een hulde gebracht aan Stijn Streuvels (ditmaal afwezig...) door André Demedts en Antoon Vander Plaetse en de dag werd besloten met de opvoering van ‘Elckerlyc’ door ‘Het Vlaams Toneel’ onder regie van Piet Savenberg. Tijdens een debat op het einde van de namiddagzitting was Johan Van Mechelen, de jonge voorzitter van het Erasmusgenootschap, overeind geveerd om de onmiddellijke oprichting van een fonds en een tijdschrift voor Frans-Vlaanderen voor te stellen. Elkeen bleek daar geestdriftig mee in te stemmen. Men scheen alleen maar uit te kijken in de zaal naar iemand: een jonge man van goede wil wellicht, of treffender nog: een idealistisch lastdier dat een zware vracht haver wou torsen: het vele ondankbare materiële werk dat voor het oprichten van een tijdschrift, zonder overheidssteun, nodig zou zijn.. Met de meest schitterende ideeën, dromen en plannen van idealisten, die soms als kometen aan het luchtruim verschijnen, kan men immers niets aanvangen als daar niet de financiële middelen zijn en de levende werkende krachten om die ideeën te realizeren. In het stadium waar de aktie voor Frans-Vlaanderen toen aangekomen was, kon die realizatie niet gebeuren door vrijgesteld of betaald personeel, maar alleen door zwoegers in het donker. Ik zag en voelde dat de blik van Prof. Celen e.a. dan ook gericht was op de sekretaris van het Komitee van de Frans-Vlaamse Kultuurdag, die weliswaar al hooi genoeg op zijn vork had en nog andere ambities koesterde maar die misschien edelmoedig en sterk genoeg zou zijn om er ook dat nog bij te nemen. Met E.H. Corsmit - de man die altijd alles en nog wat wist te beredderen -, Lode Hoex en Jan Klaas hebben wij na de zitting de verschillende mogelijkheden onder ogen genomen. E.H. Corsmit vooral bleef niet stilzitten en nodigde ons uit naar de stichtingsvergadering van het tijdschrift die plaatsvond op 16 december 1951 in het gebouw van de Handelskamer te Torkonje, waar we door de verdienstelijke Dr. J.E. Van den Driessche werden ontvangen. Op deze vergadering waren een tiental personen aanwezig. Naast enkele leden van ons komitee (Leon Coppens, Oscar Van der Scheuren, André Demedts en ikzelf) waren daar ook een drietal leden van het Erasmusgenootschap o.l.v. Johan Van Mechelen, terwijl Frans-Vlaanderen vertegenwoordigd was door Dr. Jan Klaas, Lode Hoex, E.H. Corsmit en Dr. J.E. Van den Driessche.

Er werd definitief beslist met een tijdschrift van wal te steken, onder de door Dr. Jan Klaas voorgestelde naam ‘Pays-Bas’, met Dr. Klaas als hoofdredakteur, Lode Hoex als beheerder en ikzelf als propagandist en korrespondent voor Vlaanderen en Nederland. Na verdere overweging werd de aanvankelijk voorgestelde naam van het tijdschrift gewijzigd in ‘Notre Flandre’ en in februari 1952 kon ik een eerste oproep sturen naar enkele duizenden Vlamingen en Noord-Nederlanders. We belegden nog enkele vergaderingen: te Waregem, Herzeeuw

[p. 11]

en Rijsel en dan werd te Rijsel een gestencild eerste nummer ineengestoken met gedrukte kaft, geleverd door de drukkerij Sanderus uit Oudenaarde. Als ik het mij goed herinner is de omslagtekening met het leeuwenschild, de titel ‘Notre Flandre’ en het onderschrift ‘de bloem van Europa, de pronk van alle landen’ (M. de Swaen), van de hand van Dr. Jan Klaas. De jaargang 1952-1953 telde vier nummers, de abonnementsprijs bedroeg 75 F en op het einde van het jaar waren alhier 190 abonnees. Het eerste nummer - door ons vanuit Waregem verstuurd in april 1952 - opende met een inleidend woord van Dr. Jan Klaas: een mooie, warme oproep tot strijd voor het behoud van het Vlaamse erf, waarvan wij enkel het slot citeren:

‘Je crois avoir, tout le long de cet avant-propos, souligné l'actualité de nos préoccupations et de nos buts:

- Maintenir en Flandre française la tradition, en s'attachant à ses éléments les plus précieux.

- Révéler aux Flamands de France la part du grand patrimoine néerlandais sise au delà de nos frontières.

A tous nos amis de Flandre et des Pays-Bas du Nord, puisse cette revue apporter le témoignage de la fidélité de notre terre.

Frans-Vlaanderen, het land van trouw.’

Er waren verder bijdragen van Prof. Dr. V. Celen (C. Verstraete) o.m. een hulde aan Emmanuel Looten, terwijl het Nederlandstalig gedeelte ‘Vlaamse Heerd’ hoofdzakelijk verzorgd werd door E.H. Corsmit (P. Swynghedauw). De oplage - een paar honderd exemplaren - kon na nummer één worden verhoogd. Het sukses was inderdaad groter dan aanvankelijk werd verwacht zodat verschillende latere abonnees bleven vragen naar dit eerste nummer, waarvan de voorraad uitgeput was. Mijn goede vriend E.H.J. Bossu, toen leraar te Waregem, heeft ons dan uit de nood geholpen door dat eerste nummer volledig en getrouw - illustraties inkluis - opnieuw te stencilen, zodanig dat er geen verschil tussen de oorspronkelijke en de nagebootste uitgave te bemerken was en aan iedereen voldoening kon worden geschonken. Van talrijke personen ontvingen wij aanmoedigingen en lovende brieven. Het stichten van een Vlaamsstrijdend kultureel tijdschrift in Frans-Vlaanderen, over Frans-Vlaanderen en voor Frans-Vlaanderen, mocht inderdaad beschouwd worden als een belangrijk feit. Prof. Celen schreef mij in dat verband: ‘Nogmaals wens ik U geluk met het sukses van uw werk voor Notre Flandre. Het gaat alle verwachtingen te boven. U heeft hier een daad van blijvende betekenis gesteld.’ (26-6-1952).

Vanaf nummer twee kon de verzending gebeuren vanuit Rijsel, waar E.H. Corsmit en Lode Hoex - nog altijd de stevige hoeksteen van het tijdschrift - enorm veel werk hebben verricht. De eerste twee jaren van het bestaan van het tijdschrift

[p. 12]

Verloren Vlaanderen, door Sam De Vriendt

[p. 13]

heeft ook het Erasmusgenootschap voor steun en propaganda zijn duit in het zakje gedaan. Ikzelf deed het beheer voor Vlaanderen en Noord-Nederland (daarin geholpen weldra door Mej. Kortekaas) tot in 1957. Dank zij omzendbrieven en propaganda op Kultuurdagen en voordrachten was het aantal abonnees hier gestegen tot 420 en de oplage tot 800 ex. toen ik, door te drukke werkzaamheden, het roer aan mijn vriend Frits Desloovere overliet.

Het tijdschrift kon vanaf nummer 3 van de eerste jaargang gedrukt worden en op redaktioneel plan werd langzamerhand de medewerking van E.H. Gantois uiterst belangrijk. Met de vooroorlogse leider van de Vlaamse Beweging in Frans-Vlaanderen kwamen wij slechts in kontakt na een inlichting ons verstrekt door Jan Olsen enkele maanden nadat E.H. Gantois in een kritisch artikel - verschenen in ‘De Standaard’ dd. 4 oktober 1951 - onze Kultuurdag als een soort franskiljonse onderneming had afgeschilderd. Wij lieten die kritiek onbeantwoord en aanvaardden het goede dat er ongetwijfeld ook in stak. Zo konden wij gemakkelijk passussen onderschrijven als: ‘Wij ontberen slechts één ding: een leider met organizatievermogen, die vrij handelen en spreken mag, wil of kan, om het vuur aan de lont te steken.’ of nog: ‘Die pessimistische atmosfeer komt veel Vlamingen gelegen, om zich met een schouderophalen af te wenden: de Westhoek is toch verloren; 't Zijn al pleisters op een houten been’, een uitlating die ook nu nog heel vaak wordt gehoord zelfs nadat om een of andere verwezenlijking de zware bombardon door de heldere klaroen vervangen werd!

De houding van E.H. Gantois tegenover onze werking was een jaar later echter al heel wat positiever geworden. Dat blijkt niet alleen uit het uitgebreid vraaggesprek verschenen in ‘De Standaard’ dd. 4 september 1952, maar vooral uit de eerste brief die wij van hem hebben bewaard dd. 1 september 1952, waarin hij de Kultuurdag sukses toewenst als volgt: ‘Moge deze samenkomst haar aandeel bijbrengen tot een echte toenadering tussen beide gedeelten van ons Vaderland’. Dank zij een ontmoeting die wij, samen met André Depoortere, kort daarop met hem hadden in de ouderlijke woning te Waten, konden een aantal meningsverschillen worden opgeruimd en werd de weg geëffend voor een innige samenwerking die enkele jaren zeer vruchtbaar zou zijn. Dit kwam niet alleen tot uiting in een uitgebreide korrespondentie of in medewerking aan ‘Notre Flandre’, maar ook in het programma en de geest van de volgende Kultuurdagen die werden verrijkt en verruimd door een aantal bezielende sprekers uit Frans-Vlaanderen en elders, die dank zij de bemiddeling van E.H. Gantois naar Waregem werden geloodst.

(wordt voortgezet)