Het Offer des Heeren (1904)

Het Offer des Heeren

(1904)–Anoniem Het Offer des Heeren– rechtenstatus

Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende


§ Ga naar margenoot* Ga naar voetnoot4) Nae de wijse Ga naar voetnoot3): O Rat van auontueren. Ga naar margenoot+ ALsmen schreef duyst vijfhondert En daer toe noch vijftich Jaer Was menich mensch verwondert Den laetsten Januarij voorwaer Van vrome Christenen viere Vrymoedich end onueruaert Opgheoffert binnen Liere In Brabant, wiens bloet seer diere God sal eysschen vanden boosen aert Ga naar voetnoot1). Wanneer sy dees Schaepkens vingen Daer en ghebrack gheen ghewelt Sy volchden die voren ghingen Vet Ga naar voetnoot2) waren sy, dit vry vertelt God hadse self alderwegen Vercoren end wtgesocht Dies sy so Ga naar margenoot‡ slachschaepkens plegen Niet mijende storm, hagel, noch regen Totten slachhuyse waren ghebrocht. Ga naar margenoot+ Totten Rade gheleyt zijnde Vraechden sy na haer lieder gheloof Om dwelck te belijden elck pijnde Ga naar voetnoot3) Voor die Heeren blint ende doof Ga naar margenoot† Cracht sy van bouen ontfingen En door haren mont sprack Gods geest Sy en sochten niet te ontspringen Door geueynstheyt oft ander dingen Maer sy spraken vry onbeureest. Tot v lieden verantwoorden Sijt ghy gestelt, sprack de Schout seer net Goyuaert sprack voor al diet hoorden Mijns gheloofs haluen, elck hier op let Dat heb ick vrymoedich beleden Gheen ander ick kiesen en sal Ick ben daer oock mede te vreden Al sout ghy my doen ontleden Ga naar voetnoot4) Ick blijuer by sonder afual.
[pagina 570]
Corts daer na wert haer ghelesen Tmandament van des Keysers Raet Wat segt ghy lieden van desen Verstaet ghijt wel dat hier in staet? Sprack den Schout hooghe van moede Waer op dat antwoorde gaf Goyuaert met seer coelen bloede Spreeckende ghelijck de vroede Sachtmoedelijck ende niet straf. God die heeft ons ghegheuen Door Christum een eewich beuel Dwelck ons Marcus heeft beschreuen In zijn sestiende Capittel wel Dat alle Ga naar margenoot‡ die gheloouen En ghedoopt werden daer naer Werden salich, maer God sal berouen Vande salicheyt, ende verdouen Ga naar voetnoot1) Al die niet en gheloouen, dits claer. Maer den Keyser groot van machte Na des werelts blint aensien Heeft hier teghen met crachte Ga naar margenoot+ Een ander beuel doen geschien Datmen al die haer laten doopen Toprecht geloof bekennende eerst Sonder gracy oft eenich hoopen Aen eenen staeck sal knoopen En verbranden met fel tempeest. Dese twee Mandamenten Tegen malcanderen staen Hoort Heeren ende Regenten Een van tween willen wy versmaen Niemant en sy dit verholen Gods beuel dat willen wy hoen Al leert Satan in zijn scholen Dat wy ketters zijn ende dolen Tegen Godts woort wy niet en doen. Ghebracht zijnde inde vierschare Anneken vroom en wel gemoet Was geuraecht int openbare Vanden Schout ras metter spoet Begeert ghy geen genade
[pagina 571]
Eer dat ordeel ouer v gaet Sy sprack met rijpen rade Ick sal begeeren vroech en spade Gratie van Godt mijn toeuerlaet. Van vijfentseuentich Jaren Ga naar voetnoot1) Een vrouwe Mariken bekent Was geuraecht: Wilt ghy verclaren V sonden voor den Priester ient Sy antwoorde sonder verstooren Ick ben droeuich en my is leet Dat ick hebbe laten hooren Met haer sterffelijcke ooren Mijn sonden die Papen wreet. Als Goyuaert een vroom broeder Na de vierschare was geleyt Heeft hy als een cloeck beuroeder Ga naar voetnoot2) Tot eenen hoop Papen geseyt Treckt wt v lange cleeren Doet Ga naar margenoot* sacken aen, stroyt sonder respijt Ga naar margenoot+ Asschen op v hooft, en wilt leeren Als die van Niniue bekeeren Betert v, want tis meer dan tijt. Als hy in des Rechters huyse Van die dienaers was geset Sprack den Schout al met abuyse Om verschonen hem ende die Wet Wilt ghy geen gratie begeeren Waer op Goyuaert sprack excellent V gracy wil ick van my weeren Want wat ick niet en mach ontbeeren Sal God geuen den hoochsten Regent. Goyuaert van die Broeders siende Sprack tot haer met blijde gemoet Sijn aensicht van haer myende Ga naar voetnoot3) Trooste hy haer met woorden soet Seggende: Ick bidde den Heere Dat ghy alle dus sitten muecht
[pagina 572]
So ick sitte tot desen keere Om vermeeren Christus eere Door zijnen geest vol troost en vruecht. Die Schoutet coste niet lijden Die woorden, dies wert hy ontstelt Swijcht (sprack hy) ten desen tijden V preken doch hier niet en gelt Heer Schout, sprack Goyuaert seer stille Vijf of ses woorden spreeck ick maer Die my God vry van geschille Ga naar voetnoot1) Door zijn genade en wille Geeft te spreken, valt v dat so swaer. Hy hoorde noch murmureeren Tsimpel volck, sprekende onwijs Twelck hy niet en liet passeren Maer hy sprack (Godt geuende prijs) Dit heeftmen al sien geschieden Van des oprechten Ga naar margenoot‡ Abels tijt En verwondert v niet goe lieden Want Ga naar margenoot† na alle Schrifts bedieden Den oprechten veel versmaetheyt lijt. Ga naar margenoot+ Die dienaers die by hem stonden Spraken beyde met woorden fel Ghy en moecht hier niet vermonden Den Schout en wilt niet, dus swijget snel Terstont so heeft daer gesloten Sijn mont die almachtige Heer Twelck menich mensch heeft verdroten En seyden: Wat blijft daer besloten In zijn hert, och mocht hy spreken meer. Gielis een broeder van vieren En was niet een woort geuraecht Noch in geender manieren Heeft hy oock yet gewaecht God toonde daer wel te degen Also elck mochte mercken fijn Dat beter is geswegen Dan gesproocken, voor die staen tegen Gods woorden die vriendelijck zijn. Ick moet verhalen sonder gecken Hoe die Papen noch stonden by een
[pagina 573]
Alsmen Goyuaert sonder trecken Ga naar voetnoot1) Wederom leyde na den Steen Een van die principale Track wech om te wesen abschons Ga naar voetnoot2) Hy vreesde seer Goyuaerts tale Dander riepen int generale Domine, domine blijft by ons. Opten dach dat dees vrienden storuen Waren sy alle viere versaemt Vruecht sy met malcander verworuen Ende songen tsamen onbeschaemt Met vriendelijcken accoorde Ga naar margenoot* Salich is die man geheeten en goet Ga naar voetnoot3) So datment op de merct licht hoorde Noch songen sy als ongestoorde Den eenenveertichsten Psalm met ootmoet. Den schout track na tgeuanckenesse En sprack: Goyuaert zijt ghy niet beraen Waer op Goyuaert dede een lesse Ga naar margenoot+ Ga naar margenoot* Ten sy dat ghy v betert saen Op v sal Gods straf vlus Ga naar voetnoot4) comen De Schout terstont ter venster wt sach En sprack: Sal God dan verdommen Desen gantschen hoop niet om sommen Ga naar voetnoot5) Waer op Goyuaert hem dede gewach. Gods woort sonder te vermeeren Ga naar voetnoot6) Heb ick tot v gesproken heer Schout Maer hier zijn (hoop ick) die Godt eeren En vreesen, menschen ionck end oudt Den Schoutet seer qualijck te vreden En vercrijgende cleynen lof Ginck ras na Anneken treden En sprack met schoonschijnende reden Anneken wat segter ghy of? Anneken met een verblijden Sprack: Heer Schout dit v kennelijck sy Datmen in dees stadt ten tween tijden Groote eere bewesen heeft my
[pagina 574]
Ten eersten als ick mijn man troude Ten tweeden als hy Keyser Ga naar voetnoot1) was Maer met oogen ick noyt aenschoude Vruecht die in my niet verfloude Also ick doe nv op dit pas. Goyuaert ter dootwaert gaende Dede hy een seer schoon vermaen Tot alle die daer waren staende Straffende het schimpich versmaen En sprack: Weet dat wy niet en steruen Om Ga naar margenoot* diefte, moort oft ketterijen Maer om dat wy soecken Gods eruen Door zijnen wille te verweruen En zijn woorden ongeueynst belijen. De Buel sprac: Wilt van spreken mijden Oft ick sal v stoppen den mont Goyuaert sprack: Laet Godt betijden Ga naar voetnoot2) Met my eenen cleynen stont Betert v ghy, cort is v leuen Dit hoorende een broeder sprack Ga naar margenoot+ God die wil v stercheyt geuen O ia, sprack hy, Gods cracht verheuen Door zijn geest en wert in ons niet swack. De Monick die wilde spreken Mariken, maer Goyuaert sach toe En sprack: Vliet met v loose treken Ghy verleyder, van v zijn wy moe Gaet tot v volck sonder dralen Dijns en hebben wy geen gebreck Ga naar voetnoot3) Sijnen moet sachmen daer falen Siende datter niet en was te halen Dan versmaetheyt, dies nam hy vertreck. Als sy binnen den rinck quamen
[pagina 575]
Stonden die Gildebroers seer verstaeft Ga naar voetnoot1) Doen sprack Goyuaert na tbetamen Hoe staet ghy dus Ga naar margenoot* gestoct en gestaeft Also deden oock de Joden Als sy Christum brachten ter doot Wy staen hier als zijn boden In tijen hadden wy wel geuloden Hadden wy geureest voor desen noot. Na desen vielen te samen Die vier Vrienden op haer knien Als sy die staecken vernamen Ga naar voetnoot2) Daer den brantoffer moeste geschien Na tgebedt opstaende sy custen Malcander met blijden aenschijn Daer na Anneken met lusten Hief een liedt op, als den gerusten Ga naar margenoot† Op v betrou ick o Heere mijn. Die dienaers die by haer stonden Spraken: Wilt ons hier swijgen ghy Waer op men hoorde vermonden Goyuaert: Neen suster singet vry En hielp haer singen sonder trueren Ga naar voetnoot3) De dienaers waren daerom gram En den schout, want ter selfder vren Riep hy een dienaer met versueren Ga naar voetnoot4) Die seer haestelijck tot hem quam. Ga naar margenoot+ Hy seyde hem wat in zijn ooren Daer na hy seer snellijck ginck Totten Buels knecht, die met verstooren Also saen als hy de mare ontfinck Aen Goyuaert hem schicte te wercke Om breydelen Ga naar voetnoot5) in corter stont Maer Goyuaert sloot als de stercke Staende vrymoedich inden percke Sijn tanden, en bewaerde zijn mont.
[pagina 576]
Met eenen lacchenden monde Sprack Goyuaert voor wijf en man Ick soude ten desen stonde Noch wel singen metten breydel an Maer Paulus seyt: Ga naar margenoot* Singt God int herte Den Buel toonde dat hy was onuroet Nijdich ende quaet van perte Ga naar voetnoot1) Als hy Anneken, twelck menich smerte Stelde int hemde een vrouwe soet. Een dienaer Gielis vraechde Is hier geen van v volck dat ghy siet Twelck Gielis qualijck behaechde En antwoorde: Weet ghy anders niet Om my hier mede te quellen Wat segt ghy? heeft Goyuaert geuraecht Hy vraecht na ons medegesellen Goyuaert sprack: Al const icker tellen Twintich, van een waer niet gewaecht. Ghy meent (sprac Goyuaert) te versmooren Met ons te dooden dat Godlijck woort Maer door dit sien ende hooren Sullender noch hondert comen voort Ende die waerheyt aenmercken Aenden staeck staende sprack hy noch Ga naar margenoot† Betert v, toont boete met wercken En wilt v met Gods woort verstercken Geen tijt der boeten wert hier na doch. Een dienaer hebbende met wijne Een flessche, sprack sonder delay Begeert ghy ten desen termijne Ga naar margenoot+ Te drincken? Goyuaert antwoorde fraey Ons en lust niet om te drincken Van uwen wijn flau ende cranck Want Ga naar margenoot† nieuwen most sal ons schincken Onsen Vader sonder vermincken Ga naar voetnoot2) In zijn rijck eenen eewigen dranck. Als tvolck meynde dat doude vrouwe Aenden staeck staende was geworcht Haer Bruydegom zijnde getrouwe Nergens voren en heeft sy Ga naar voetnoot3) gesorcht
[pagina 577]
Maer een liedt heeft sy opgeheuen God schenckende lof ende danck Twelck als Anneken heeft beseuen Ga naar voetnoot1) Sanck sy mede sonder sneuen Ga naar voetnoot2) Vyerige liefde haer daer toe dwanck. Staende aen de staecken gebonden Elck aen zijnen hals met een strop Vrymoedich met lacchende monden Slaende vriendelijck haer oogen op Hebben sy malcander met nicken Lieffelijck getroost ende gegroet En door noch meer ander sticken Ga naar voetnoot3) Sachmense malcander toeschicken Vroom betrouwen ende stercken moet. Het is oock claer gebleecken Datmen haer te veel sanck en sprack Alsmen Goyuaert om zijn spreecken Eenen breydel in zijnen mont stack Twelck alst de menschen saghen Hielden som Ga naar voetnoot4) daer mede haer spot Ander hoordemen gewagen Hoe machmen dit volck aldus plagen Haer spreken, singen is doch al van Godt. Lof, danck, prijs, glory end eere Moet God inder eewicheyt geschien Die al zijn Ledekens teere Van stercheyt en vruecht can voorsien So datmense niet en can dwingen Met smeecken, gewelt of torment Ga naar margenoot+ Totter doot sy leeren en singen Twelck den boosen niet can gehingen Ga naar voetnoot5) Want Gods crachten zijn hem onbekent.	margenoot* [n^o. 17.] voetnoot4) Dit is het lied, door Hans Van Overdam, die zelf de terechtstelling van deze ‘vier vrome Christenen’ had bijgewoond, gedicht: zie bl. 98 hierboven en Wieder, bl. 107. Het komt reeds in de Veelderhande Liedekens van 1559 (?) voor en is in tal van latere bundels herdrukt, ook door Wackernagel. Geen wonder: het munt uit door aanschouwelijkheid en levendigheid van teekening. Gielis van Aerde en Tanneken van Roosbroecke, beiden geboren van Lier, Godevaert Mertens, geboren van Sinte Peeters, buyten Maestricht, en Marie Vlaminx, geboren van Sint-Truyen, te Lier verbrand, komen voor in de antwerpsche rekeningen van den markgraaf (Antwerpsch Archievenblad, VIII, bl. 393), omdat de executie door den scherprechter en verdere ambtenaren van Antwerpen geschiedde; en dit weêr omdat (zie t.a.p.) de schout van Antwerpen markgraaf van het land van Rijen was. Als de terechtstelling, Wieder, bl. 107, op 31 januari heeft plaats gehad, moet het jaar daarvan 1551 zijn geweest, en dus ook de executie van Hans Van Overdam in 1551 zijn voorgevallen. De tijd tot Paschen is dan hierboven nog tot 1550 gerekend. voetnoot3) N^o. 1, 1563: ‘Na de wijze, vant liet vanden Coninck van Denemerck: O Rat enz.’. margenoot+ Van vier vrome Christenen genaemt Goyuert, Gielis Mariken ende Anneken, de welcke opgeoffert zijn te Lier, Anno. 1550. voetnoot1) Het boos geslacht. voetnoot2) Voor de slachtbank gereed, klaar; zoo rijk in geloof, dat de marteldood hen blijde en trouw zou vinden. margenoot‡ Psa.44.c.23. Rom.8.e.36. 1.Cor.4.b.9. margenoot+ Fol. 33 r^o. voetnoot3) Zich moeite geven, zich op iets toeleggen. margenoot† Mat.10.b.19. Mar.13.b.11. Luc.12.b.11. 21.b.11. voetnoot4) Zie aanteekening 4 op fol. 30 v^o. margenoot‡ Mar.16.b.16. voetnoot1) Hun hart verstokken. margenoot+ Fol. 33 v^o. voetnoot1) Zulke hoogbejaarden ontbreken onder de martelaars niet, o. a. enkelen in het lied n^o. 16 en Lucas Lamberts, zie bl. 78 boven. De groote meerderheid bestaat echter uit betrekkelijk jonge mannen en vrouwen. voetnoot2) Leermeester. margenoot* Jon.3.b.5. Mat.12.d.41. margenoot+ Fol. 34 r^o. voetnoot3) Mijdende: hij keek die broeders niet aan, opdat niet de schoutsdienaars daardoor zouden kunnen bemerken, wie onder de omstanders ook ketters waren. voetnoot1) Innerlijke verdeeldheid, twijfel. margenoot‡ Ge.4.a.8. margenoot† Psa.34.c.20. Esa.59.b.15. Luc.24.d.25. 2.Tim.5.b. margenoot+ Fol. 34 v^o. voetnoot1) Dien men niet behoefde meê te sleuren; die gewillig medeging. voetnoot2) Eigenlijk ‘verborgen’; hier ‘buiten 't gedrang’. margenoot* Psal.1.a.3. voetnoot3) De eerste regel van Psalm 1 uit de Souterliedekens van 1540. margenoot+ Fol. 35 r^o. margenoot* Luce.13.a.3. voetnoot4) Fluks. voetnoot5) Niet op te sommen, niet te tellen. voetnoot6) Zonder er iets aan toe te doen, zonder het te vervalschen. voetnoot1) Van de rederijkerskamer. De inrichting van het bestuur en de betiteling daarvan waren in de verschillende kamers zeer verschillend. In sommige was ‘Keizer’ de naam voor den eerevoorzitter, die in andere ‘Prins’ heette; niet zelden droeg men die waardigheid aan mannen van aanzien op. Te Lier, waar twee kamers bestonden, was, zooals hier blijkt, ‘Keizer’ de titel van den gewonen voorzitter. Dit vers bewijst al weder, hoe men de oudste Doopsgezinden niet onder het gepeupel, maar onder de burgerij in hare verschillende lagen moet zoeken: zie Inleiding, bl. 27. margenoot* 1.Pe.4.c.15. 2.Pe.2.c.20. 3.c.17. voetnoot2) Zijn gang, zijn weg gaan. margenoot+ Fol. 35 v^o. voetnoot3) Wij missen u niet, hebben u niet noodig. voetnoot1) Stokstijf. Met dat gild zal wel het schuttersgild bedoeld zijn, dat onder den kring van menschen, die in 't rond op de gerechtsplaats stonden, de orde had te handhaven. In 1551 behoefde dus de overheid te Lier nog niet, zooals later soms het geval was, ketterexecuties in stilte te doen plaats hebben om opzien onder het volk te vermijden. margenoot* Mt.16.e.40. Mr.14.e.43. Luc.22.d.47. Joan.18.a.3. voetnoot2) Zagen. margenoot† Psal.31.a.2. 71.a.1. voetnoot3) Zonder lusteloosheid, opgewekt, flink, al door. Ons ‘uit den treuren.’ voetnoot4) Staat in plaats van een bijwoord: op zuren, barschen toon; barsch. margenoot+ Fol. 36 r^o. voetnoot5) Zie aanteekening 1 op fol. 31 r^o. margenoot* Eph.5.d.19. Coll.3.b.16. voetnoot1) Loosheid. ‘Perte’ is ook eene aardigheid, een grap. margenoot† Mat.3.a.1. 4.b.17. margenoot+ Fol. 36 v^o. margenoot† Mat.26.c.28. Mar.14.c.25. voetnoot2) Zonder mankeeren. voetnoot3) De tekst heeft hier, maar alleen in deze uitgaaf, eene drukfout: ‘hij’. ‘Sorghen’ is vreezen, bekommerd zijn. voetnoot1) Van beseffen, waarnemen, hooren. voetnoot2) Aarzelen of falen. voetnoot3) Stukken, dingen die zij ter hand namen, middelen. voetnoot4) Sommigen. margenoot+ Fol. 37 r^o. voetnoot5) Toestaan; verdragen.

Vorige Volgende

Over dit hoofdstuk/artikel

plaatsen

Lier

datums

31 januari 1551

lied

Naar de Nederlandse Liederenbank