Het Offer des Heeren

§ ^* Nae de wijse: Met eenen droeuen sanghe.

⁺ IN bitterheyt der sielen
Claghe ick dit iammer groot
Datmen dus siet vernielen

* [n^o. 11.] ³⁾

3) Dit gedicht op een onbekende - het Groot Offerboek van 1617 noemt 1553 diens sterfjaar - moet oudtijds een der meest geliefde liederen zijn geweest. Het komt reeds in de Veelderhande Liedekens van 1556 en in bijna alle verdere verzamelingen voor. 't Is ook niet het minste uit onzen bundel. Volgens Wieder, bl. 108, heeft de dichter verschillende uitdrukkingen overgenomen uit het lied, door den martelaar zelven in de gevangenis gedicht: ‘Afgoderije en bedrieghen’, dat al in de Veelderhande Liedekens van 1559 (?) stond. Over eene dergelijke opneming van dezelfde coupletten of regels in meer dan één lied zie aanteekening 1 op fol. 15 vo. ‘In bitterheyt der sielen’ zong men nog in de 18de eeuw uit Stapel's Lusthof, die na 1700 ten minste driemaal herdrukt is.

+ Van een vroom Christen, te Vueren deerlijc onthooft.

[p. 548]

 

Die Gods woort belijden bloot

 

Veel hebben tHemels broot

 

Betaelt met bloede root

 

Die Phariseeusche Fielen ¹⁾

 

Brenghense meest ter doot.

 

Een Broeder goet van natueren

 

Heb ick na den gheest ghehadt

 

Die moeste den doot besueren

 

Te Vueren binnen der Stadt

 

Gods woort beleedt hy plat

 

Daer hy gheuangen sat

 

Trijck Gods sal my ghebueren

 

Want hy beloeft ons dat.

 

Hoe sy my trecken en teesen ²⁾

 

En quellen met verdriet

 

^* En wilt daerom niet vreesen

 

Die dat lichaem dooden siet

 

Mijn siel, also God riet ³⁾

 

Daer aen en hebben sy niet

 

God sal zijn arme Weesen

 

Troosten, wat haer gheschiet.

 

Sijn vrouwe die hy beminde

 

Trooste hy met woorden soet

 

Sy was beuaen met kinde

 

Hy vreesde voor haer ontspoet ⁴⁾

 

En sprack: Mijn vleesch mijn bloet

 

En acht niet watment my doet

 

En ghy Gods gheest versinde ⁵⁾

 

Het waer met v al goet.

 

Aen al zijn Broeders te samen

1) Ons ‘fielt’.

2) Hetzelfde als trekken.

* Esa.51.b.7. Mt.10.c.28.

3) Deze raad omvat het geheele verband: ‘wilt niet vreezen enz.’

4) Meestal: onspoed.

5) Waarschijnlijk is, 'tgeen althans in negatieve zinnen meer voorkomt, ‘indien’ weggelaten en staat ‘verzinde’ om 't rijm voor ‘verzindet’. ‘Indien gij acht sloegt op, uwen zin zettet op Gods geest, ware alles met u goed.’

[p. 549]

 

Hy lieffelijck oorlof nam

 

Hy en wilde hem dwoort niet schamen

 

⁺ Als hy tSchauot opclam

 

Als een onnoosel Lam

 

Ootmoedich dat hy quam

 

Maer de ^† Woluen die daer quamen

 

Die bleuen al euen gram.

 

Met seuen wreede slaghen

 

Heeft hy de doot ontfaen

 

Noch moestmen het hooft af saghen

 

Eer de martely was ghedaen

 

Al die dit sagen aen

 

Die werden al eenen traen

 

Hoe condy Godt verdraghen

 

^* Die uwen gheest dus wederstaen.

 

Sijn arme beuruchte vrouwe

 

Die maeckte groot misbaer

 

Sy sterf van grooten rouwe

 

En oock de vrucht met haer

 

Dit bitter lijden swaer

 

Mochtmen aenschouwen daer

 

^† O God ghy zijt getrouwe

 

^‡ Ghy wreecket wel hier naer.

 

Och Broeders wtuercoren

 

^* Dit doet tSerpents fenijn

 

Sydy van God gheboren

 

^† En vreest gheen sulck gepijn

 

Al toocht dat Helsche Swijn

 

Op ons een toornich schijn ¹⁾

 

Het woort Gods moet al voren

 

Met bloede besegelt zijn.

 

Al worden wy mispresen

 

Veruolcht int aertsche dal

 

En moeten een ^‡ gaepsel ²⁾ wesen

 

Ter werelt groot en smal

 

Als ^* Schaepkens wt den stal

 

Verstroyt zijn oueral

 

God sal ons wel ghenesen

 

Alst hem belieuen sal.

 

Broeders diet woort betuyghen

+ Fol. 23 v^o.

† Mat.7.b.15.

* Act.7.f.51.

† Heb.10.c.23.

‡ Deu.32.e. Ro.12.c.19.

* Gen.3.a.4.

† Esai.51.b.7. Mat.10.c.28.

1) Al toont ... tegen ons een toornig gelaat.

‡ 1.Cor.4.a.9.

2) Schouwspel.

* Joan.10.a.3.

[p. 550]

 

Den vrede en tnieuwe ghebot

 

⁺ En wilt gheen knien buyghen

 

Voor Baal den Afgodt ¹⁾

 

Al zijn wy des werelts spot

 

Gheheeten dwaes en sot

 

Wilt troost in Gods woort suygen

 

Dat bid ick v int slot.

 

+ Fol. 24 r^o.

1) De waarschuwing tegen afval, die o.a. ook in de brieven van Gielis Matthijsz. meermalen voorkomt, maar die anders in de martelaarsliteratuur spaarzaam wordt gehoord, dus zeker niet bijzonder noodig werd geacht.

3) Dit gedicht op een onbekende - het Groot Offerboek van 1617 noemt 1553 diens sterfjaar - moet oudtijds een der meest geliefde liederen zijn geweest. Het komt reeds in de Veelderhande Liedekens van 1556 en in bijna alle verdere verzamelingen voor. 't Is ook niet het minste uit onzen bundel. Volgens Wieder, bl. 108, heeft de dichter verschillende uitdrukkingen overgenomen uit het lied, door den martelaar zelven in de gevangenis gedicht: ‘Afgoderije en bedrieghen’, dat al in de Veelderhande Liedekens van 1559 (?) stond. Over eene dergelijke opneming van dezelfde coupletten of regels in meer dan één lied zie aanteekening 1 op fol. 15 vo. ‘In bitterheyt der sielen’ zong men nog in de 18de eeuw uit Stapel's Lusthof, die na 1700 ten minste driemaal herdrukt is.