Het Offer des Heeren

[p. 367]

§ Dit is een ⁺ Testament van Lenaert Plouier, het welck hy zijnen kinderen nae gelaten heeft, doen hy gheuangen lach om het woort des Heeren tot Antwerpen, ende heeft aldaer zijn leuen ghelaten, int Jaer 1559. Te rekenen tbeginsel des Jaers van Paesschen af ¹⁾

LIeue ende seer beminde kinderen N. out zijnde, &c. Doen v lieder Vader van v ghenomen werdt, ^* niet om quaet doens wille, dan om het ^† getuychenisse Jesu, ende om dat ick v lieden bemint

+ Fol. 209 r^o.

1) Daer Lenaert's dood - hij is te gelijk met twee vrouwen op den Steen te Antwerpen in een zak gestoken en zoo in een wijnvat verdronken - den 4^den April plaats vond en die datum in dat jaar vóór Paschen viel, is het jaar daarvan naar onze tijdrekening niet 1559, maar 1560: Antwerpsch Archievenblad, IX, bl. 7, 11. Bijzonderheden over hem ontvingen de uitgevers van het tweede Groot Offerboek, 1617, van zijn zoon: aldaar bl. 275, 276, overgenomen bij Van Braght, bl. 270-272, waaraan het volgende is ontleend. Deze zoon was reeds als klein kind naar Friesland gekomen: de vader had zijne vrouw Maeyken met hare vier jonge kinderen uit Antwerpen daarheen gezonden, met plan om zelf te volgen, als hij zijne zaken zou hebben geregeld. Eer het echter zoover kwam, werd hij dicht bij Antwerpen gevangen genomen. De schout vond intusschen niets dat hij kon confiskeeren. Lenaert's goed was dus al in veiligheid gebracht. Te Franeker hebben nog lang twee Mennisten gewoond, die in den nacht van zijn dood getracht hebben aan de poort van den Steen iets van zijne laatste woorden of klachten op te vangen: Groot Offerboek, bl. 276; Van Braght, bl. 271.
Lenaert had te Meenen gewoond, was daar fabrikant van wollen lakens geweest, een geacht man, die na in 1555 tot de gemeente der gedoopten te zijn gekomen, eene herbenoeming tot keurmeester van de wollen lakens (het ‘waardeerschap’) afwees omdat hij geen eed wilde afleggen en toch al liever niet met de overheid in aanraking kwam. Hij was toen de stad ontweken en had zich later te Antwerpen neêrgezet, waar hij een zijdehandel dreef. In de gevangenis werd hij door zijne ouders en zijn schoonvader bezocht; de laatste, een meenensch burger van aanzien, deed ‘met geschenken aen den markgraaf’ en met te betoogen, dat Plovier eigenlijk alleen voor zaken te Antwerpen had vertoefd, nog pogingen om hem vrij te krijgen. In de ontvangsten op de rekening van den markgraaf komt hij voor als ‘Lenairt Plumer’.
Het Groot Offerboek van 1617 vermeldt zes brieven van hem aan de zijnen, uit de gevangenis geschreven. Behalve dien, welke hierboven staat afgedrukt, neemt het nog een tweeden, aan zijne huisvrouw gericht, op: zie dien achter deze uitgaaf van het Offer des Heeren. Het testament aan zijne kinderen bevat niets dat uit een godsdienstig oogpunt karakteristiek is: alleen de gewone waarschuwingen voor de straf, die de ongeloovigen wacht, en heenwijzingen naar de rijke beloften, aan de wedergeborenen gegeven, die deze even als Christus door druk en lijden moeten beërven. Vooraf gaan vermaningen tot gehoorzaamheid aan hunne moeder, behulpzaamheid jegens haar bij de zorg voor haar en hun onderhoud, ‘geschiktheid’ in hunne woorden, en om straks vlijtig het Nieuwe Testament te lezen.
Plouier toont in zijne brieven minder ontwikkeling dan men, op zijn stand afgaande, van hem verwachten zou; niet meer dan b.v. Hans Van der Maes.

* 1.Pe.4.b.15.

† Apo.1.a.9.

[p. 368]

hebbe tot inden doot, wilde oock wel, als ghy tot uwen verstande ghecomen zijt, dat ghy uwe salicheyt waert soeckende, soo ^‡ Christus ons gheleert heeft. Daerom hebbe ick v lieden een cleyn vermaninge geschreuen, op dat als ghy tot uwen verstande gecomen zijt, ditte gedenckende, uwe salicheyt muecht soecken.

Daerom lieue kinderen, siet dat ghylieden v Moeder ghehoorsaem zijt, ende in eeren hout, want daer gheschreuen staet: ^* Eert vader ende moeder, op dat ghy langhe leuen muecht op der Aerden, ende dat het v wel gae, ^† want soo wie vader of moeder vloect, die sal den doot steruen. Oock niet wederspannich oft wedersprekende, niet kijfachtich, maer vriendelijck: Ooc niet liegende, want daer geschreuen staet: ^‡ De mont die liecht, die doot de siele, want een luegenaer // ⁺ en heeft geen deel int rijcke Godts, Ja diens ^* deel sal inden vyerighen Poel zijn. Oock uwe handen ^† gheerne tot den wercke stueren, uwe moeder helpen den cost te winnen. Oock gheerne leeren een Boeck in de hant nemen, op dat ghy, als ghy tot uwen verstande ghecomen zijt, uwe salicheyt muecht soecken. Oock altijts gheschickt in uwe woorden, ghelijck het kinderen betaemt, ende als ghy tot uwen verstande gecomen zijt, so neemt een Testament in de handt, ende siet wat Christus ons daer nae ghelaten ende gheboden heeft, ^‡ want alle Schriften van Godt inghegeuen, zijn nut tot leeringhe, tot straffinge, tot beteringe, tot onderwijsinge inder rechtueerdicheyt, dat een mensche Gods sy volcomen, geschict tot alle goede wercken, ^* Want de genade Gods is verschenen, die daer heylsaem is, allen menschen, ende leert ons, dat wy sullen verloochenen dat ongodlijck wesen, de wereltlijcke lusten, ende sober, rechtueerdich leuen in deser Werelt, ^‡ want de mensche en leeft niet alleen by den broode, maer by elcken woorde dat wt Gods monde coemt. Siet lieue kinderen, dat des Heeren woordt een spijse der Sielen is, daer de Siele by leuen moet, ende die hem nae dese woorden niet en voecht te leuen, dien is de eewighe verdoemenisse toe geseyt, gelijc Christus

‡ Mat.6.d.33.

* Exo.20.b.12.

† Exo.21.b.17. Leu.20.a.9. Pro.20.c.20.

‡ Sap.1.b.11.

+ Fol. 209 v^o.

* Apo.21.a.8.

† Ge.3.b.19. Eph.4.c.28.

‡ 2.Tim.3.b.16.

* Tit.2.b.11.

‡ Deut.8.a.3. Mat.4.a.4.

[p. 369]

seyt: ^* Voorwaer, voorwaer segghe ick v: Ten sy sake dat yemant herboren worde, die en sal het rijcke Gods niet sien. Daeromme seyt Christus: ^† Betert v, ende ghelooft den Euangelio, ^‡ want de Bijle is aen de wortel der Boomen gestelt, elcken Boom die geen goede vruchten voort en brengt, sal afghehouwen, ende int vyer gheworpen worden. Daerom lieue kinderen, siet toe dat ghi dese // ⁺ straffe zijt ontuliedende, want ⁺ soo wie den Euangelio niet gehoorsaem en is, die sullen pijne lijden, dat eewige verderuen van dat aensicht des Heeren.

Och lieue kinderen, siet doch wat een straffe salder comen ouer den ghenen die den Euangelio niet gehoorsaem en is, eewich dat aenschijn Gods te deruen, ende eewich pijne te lijden. Daerom lieue kinderen, schickt v doch binnen dat ghy tijt hebt, al ist datter wat drucx ende tribulatie opstaet ouer die den Euangelio soecken gehoorsaem te zijn, het en sal niet langhe dueren by dat eewich is, ^† want door veel drucx ende tribulatie moeten wy ingaen in het rijcke Gods. Daerom seyt Petrus: ^‡ En laet v niet verwonderen, als ghi doort vyer ondersocht wort, als oft v wat nieus gheschiede, maer verblijt v daer in, dat ghy deelachtich zijt des lijdens Christi, op dat ghy inde tijt der openbaringe groote vruechde ende blijschap hebben muecht. Oock heeft Christus onse Leeraer ende Meester, selue moeten door ^* druc ende lijden in het rijcke Godts gaen, ende de ^† Knecht en mach niet beter zijn dan zijn Meester, maer het sal den knecht ghenoech zijn, dat hy sy ghelijck zijn Meester. Daerom seyt hy, dat hy niet en is ghecomen om vrede te brenghen op der Aerden, maer het sweert, want hy sacht wel van te voren, dat de werelt qualijc soude connen lijden ¹⁾, gelijc als zijt vanden beghinne niet en heeft connen lijden, want sy hebben de ^* Propheten vanden beghinne veruolcht, al wast dat sy haer beroemden Godt te hebben tot eenen Vader, nochtans en hebben si het goet niet connen lijden, dat haer de Propheten waren seggende ende waerschouwende. ^† Daerom hebben syse ooc veruolcht, ia gesteenicht ende // ⁺ gedoot, Ja Christum selue en hebben sy niet gekent, daer hy so veel teeckenen ende crachtighe daden onder haer dede, ^* maer hebben hem ghecruyst. Och lieue kinderen, neemt dit ter herten, dat Paulus seyt: ^† Die Godsalich willen leuen, die moeten veruolginge lijden, ende en latet doch hierom niet uwe salicheyt te soecken, om een cleyn lijden, ^‡ want dit lijden en is doch niet weert te verghelijcken de heerlijcheyt, die aen ons gheopenbaert sal worden, want ^* gelijck des lijdens Christi veel ouer ons coemt, so coemt ons ooc veel troost door

* Joan.3.a.5.

† Mar.1.b.15.

‡ Mat.3.a.10.

+ Fol. 210 r^o.

+ 2.Tess.1.a.8.

† Act.14.d.22.

‡ 1.Pe.4.b.12.

* Luc.24.c.25.

† Mat.10.c.24.

1) N.l. datgeen wat hij haar verkondigen zou.

* Mat.5.a.12.

† Mat.23.e.33.

+ Fol. 210 v^o.

* Mat.27.c.26.

† 2.Ti.3.b.12.

‡ Rom.8.b.18.

* 2.Cor.1.a.5.

[p. 370]

Christum, want daer staet: ^‡ Siet, de Satan sal sommighe van v inden kercker werpen, ende ghy sult thien dagen tribulatie hebben, maer zijt getroost, ick sal v de Croone des leuens geuen, want ghy dat woort mijnder ^‡ lijtsaemheyt behouden hebt, so wil ick v ooc behouden voor de vre der tentatien, die ouer de gantsche werelt comen sal, om de gene te tenteren die op aerden woonen. Siet, ic come haestelijck, hout dat ghy hebt, op dat niemant v Croone en neme, So wie verwint, die wil ic tot eenen Pilaerne inden tempel mijns Gods maken, hy en sal niet meer wtgaen, ic wil den naem mijns Gods op hem schrijuen, ia ^* den verwinnenden die wil ick vanden houte des leuens te eten geuen, dat daer midden inden Paradijse Gods is, Ja dien en sal geen leet geschieden van de tweede doot, Jae so ^† wie verwint, die sal met witte cleederen gecleet worden, ende ic en sal zijnen naem wt het boec des leuens niet doen, ende ick sal zijnen naem belijden voor mijnen Vader ende voor zijnen Engelen, Ja ^‡ wie verwint, die wil ic geuen met my op mijnen stoel te sitten, so ic verwonnen hebbe, ende hebbe met mijnen Vader op zijnen stoel geseten. Ja lieue kinderen, siet doch // ⁺ wat schoone Beloften den verwinnenden toe gheseyt zijn. Daerom en ^* vreest doch de menschen niet, die ons eenen corten tijt hier moeghen wat lijdens aendoen, want nae desen druck ^† soo sullen wy doch rusten van allen onsen arbeyt, onder den ^‡ Altaer, met den genen die oock ghedoot zijn om Gods woorts wille, ende sullen verschijnen met veel duysent Heylighen, ^* ghecleet met witte cleederen, palmen in hare handen, roepende met luyder stemmen, seggende: ^† Salicheyt sy hem, die op den stoel ons Gods sit, ende den Lamme. ^‡ Sy en sullen niet meer hongeren noch dorsten, noch de Sonne en sal niet meer op haer vallen, noch geenderhande hitte, want de Heere wil haer licht zijn, ende sal alle tranen van haer oogen afwasschen, ende zijnen naem sal in haer voorhoofden zijn, ende daer en sal ^* geenen nacht zijn, ende si en sullen geen licht der keerssen behoeuen, noch het licht der Sonnen, want God de Heere salse verlichten, ende sy sullen regneren van eewicheyt tot eewicheyt.

Aldus lieue kinderen, neemt dit doch ter herten, siet op dese schoone beloften, ^† den verwinnenden beloeft, ende niet den ^‡ afualligen, want die zijn inder Aerden geschreuen ¹⁾. Aldus lieue kinderen, siet toe den Heere te vreesen, ^* binnen dat v de Heere tijt gheeft, want hy sal comen ^† alsment niet en meynt. Daerom zijt wakende ende weest hem verwachtende, tegens dat hy is comende.

§ Dit is het Testament dat ick v lieden na late, gheschreuen

‡ Apo.2.b.10.

‡ Apo.3.b.10.

* Apoc.2.a.7.

† Apoc.3.a.5.

‡ Apo.3.c.21.

+ Fol. 211 r^o.

* Mat.10.d.28.

† Apo.14.b.13.

‡ Apo.6.a.9.

* Apo.7.a.9.

† Apo.7.b.10.

‡ Apo.7.b.16.

* Apo.21.c.23.

† Apo.2.a.7.

‡ Jer.17.b.15.

1) Namen, in het zand geschreven en dus welhaast uitgewischt, vergaan.

* Esa.55.a.6.

† Mat.25.a.13.

[p. 371]

tot Antwerpen op den Steen, daer ick gheuanghen lach, om het ghetuychenisse Jesu. By my uwe Vader, Lenaert Plouier. //

DTestament van Lenaert Plouier

Aen zijne kinders goedertier
Hy heeft in goeder trouwen
Twoort Gods haer voor ghehouwen.

Dat hy gheuanghen wert gheleyt

Tantwerpen, ^† twas om gheen quaey feyt
Maer om tghetuyghenisse
Jesu Christi ghewisse.

Als een goet Vader totter doot

Heeft zijn kinder wt liefden groot
Vermaent, daer hy lach stille
Het waer wel mijnen wille,

Als ghy tot v verstande quaemt

Dat ghy v salicheyt waer naemt
^‡ So Christus onsen Heere
Vermaent heeft in zijn Leere.

Daeromme lieue kinder siet

Dat ghy v lieder Moeder niet
Onghehoorsaem wilt wesen
^* Maer houdtse in eer nae desen.

Want die Schriftuere aldus leert

^† V Vader ende Moeder eert
Op dat ghy lang muecht leuen
En v wel gae hier beneuen.

Want wie also dat quade soect

^‡ Dat hy Vader oft Moeder vloect
Die sal daer mee verweruen
Dat hy de doot sal steruen.

Oock niet wederspannich en zijt

Oft wederspreeckend teenich tijt
Ghy en sult oock niet kijuen
Maer vriendelijcken blijuen.

† 1.Pe.4.c.15.

‡ Mat.6.d.33.

* Tob.4.a.2.

† Exo.20.b.12.

‡ Exo.21.b.17. Pro.20.c.20.

[p. 372]

 

En met luegens niet om en gaet

 

Want claerlijcken gheschreuen staet //

 

^{+ *} Dat alle luegen monde

 

Doot zijn siel door die sonde.

 

^‡ Oock uwe handen geerne stuert

 

Totten wercke ende labuert ¹⁾

 

Den cost helpt moeder winnen

 

Behulpelijck wt minnen.

 

^* Int spreecken weest oock mee gheschict

 

Altijt op uwe woorden mict

 

Ghelijck dat altesamen

 

Goey kinderen betamen.

 

Maer als ghy coemt tot v verstant

 

Neemt een Testament in de hant

 

Siet wat ons is ghelaten

 

Van Christo, om te vaten.

 

^† Want alle Schriftuer van den Heer

 

Inghegeuen zijn nut tot Leer

 

Tot onderwijs, tot straffen

 

Tot boet, om recht te schaffen.

 

Op dat een mensch volcomen sy

 

Tot goey wercken gheschict daer by

 

^‡ Want Gods ghenaey is voorhenen

 

Heylsamelijck verschenen.

 

Sy leert ons verloochenen al

 

Dongodtlijck wesen in dit dal

 

Datmen swerelts lust mije

 

En oprecht leeft daer bije.

 

^* De mensch leeft niet by tbroot alleen

 

Maer by elck woort wt Godts mont reen

 

Siet, dats der sielen spijse

 

En leeft in soo een wijse.

 

Plouier heeft zijne kinder teer

 

Behaluen dit vermaent veel meer

 

Als hy was int bereyden

 

Om van aerden te scheyden.

 

Souden wijt stellen al in sanck

 

Tliedt soude vallen veel te lanck

 

Dit is voor zijn cleyn wichten

 

En om yeder te stichten. //

+ Fol. 212 r^o.

* Sap.1.b.11.

‡ Gene.3.b.19. Eph.4.c.28.

1) Labueren, arbeiden.

* Eph.4.c.29.

† 2.Ti.3.b.16.

‡ Tit.2.b.11.

* Deut.8.a.3. Mat.4.a.4.

+ Fol. 211 v^o.