Het Offer des Heeren

[p. 348]

§ ⁺Hier volget een Belijdinge, gescreuen by Hans de vette te Gent, daer hy zijnder twaelfster in banden lach, int Jaer, 1559. Ende zijn daer na alle twaelf om tghetuygenisse Jesu ghedoodt ¹⁾.

DEn eersten vrijdach na Pinxteren so waren in geuanckenisse te Gent geleyt om het woordt des Heeren die namen hier nae volgende: Peter Coerten van Meenene, Kaerle Tanckreet van Nipkercke, Proentgen zijn huysurou van Belle, Jacob Spillebont, Abraham Tanckreet, ende Mayken Floris van Nipkercke, Anthonis van Cassele, Hans de smit, ende Marcus zijnen Broeder, Hans die vette, ende Miertgen zijn huysurou van Waestene, ende Tanneken die huysurou van J. de S. ²⁾. Dese waren ouer gegeuen by verraderye aen den Procureur Generael, diese met drie diefleyders gheuanghen heeft geleyt wt haren herberge des auonts.

Des anderen daechs worden wy besocht vander Oeuericheyt, die ons hebben gheuraecht elcken sonderlinge onse name, ende van waer dat wy waren, dwelck wy haer gheseyt hebben. Daer na vraechden sy ons, oft wy eenen anderen doop bekenden, dan den

+ Fol. 196 v^o.

1) Al deze twaalf gedooden zijn ons ook bekend uit het gentsche Register der crimineele sententiën: Bibliographie, I, p. LXXX, LXXXI. Zij zijn op verschillende dagen ter dood gebracht: Hans de Vette 5 Juli 1559; twee vrouwen, Tanneken Gressy, huisvrouw van Jan Symers en Mynken Sduucs van Wastene (Warneton), huisvrouw van Hans de Vette, eerst 27 Juni 1560. Op dit twaalftal is het lied gedicht, dat in het Liedboek achter het Offer des Heeren, fol. 26 v^o, voorkomt. Volgens dat lied is de executie dier vrouwen - zij zijn volgens het lied, fol. 28 r^o, ‘niet in 't openbaer, maer op 's Graefs Casteel’, volgens het Register ‘vóór het Kasteel’ onthoofd; bij vrouwen was anders verdrinken de gewone straf; - uitgesteld, omdat zij hare bevalling wachtende waren. Is dat zoo, dan heeft men daarmeê tot lang na hare genezing gewacht. Enkele namen worden verschillend opgegeven: Spillebont heet zoo reeds in n^o. 1, 1562; van n^o. 6, 1578 b af Spillebon; in het Register der crimineele sententiën Spilleboet, bij Van Braght Spillebaut. Hierboven heet Hans de Vette's vrouw Miertgen, bij Van Braght Maritgen, in het Register Mijnken.

2) Jan of Hans de Smit of de Smet; dezelfde als Jan Symers: Bibliographie, I, p. LXXXI.

[p. 349]

kinderdoop, ende oft wy oock eenen anderen ontfangen hadden. Ende wy hebben alle den afgodisschen kinderdoop versaect, ende bekent dat wy eenen Christelijcken ^‡ doop ontfangen hadden, wt-ghenomen Marcus de smit, // ⁺ die beleet, dat hy dien noch niet ontfangen en hadde, maer hadde hy bequamen tijt gehadt, hi begeerde dien van ganscher herten te ontfangen. Daer na vraechden si ons oft wy eenige geleerde begheerden om ons te onderwijsen, sy soudense ons senden, ende sulc als wy begeerden, geestelijcke oft weerlicke mannen, ende si seyden, dat si ons niet verhaesten en souden, Maer om dat si ons meest al bysonder eenderley vraechden, soo seyde ic, die dit geschreuen hebbe, dat ic door des Heeren genade gheen ander onderwijsinge en begheerde, dan ick ontfanghen hadde, al waert datter een ^* Engel wten hemel quaem. Bouen desen hebben sy euen wel ontrent acht dagen daer na gesonden eenen genaemt broer Peter de backer, die ons eensdeels bespiet hadde, met noch eenen anderen zijnen medegheselle, twee ^† valsche propheten, diemen Jacobinen ¹⁾ noemt, soo ick meyne. Nae dat wy voor henlieden quamen, so zijn wy nae sommige woorden gheraect totten kinderdoop, die hy beleedt voor een leere als van God ingestelt, seggende, dat de besnijdenisse daer op een figuere was, ooc dat de Apostolen ^‡ geheele huysen gedoopt hadden, ende Christus beuoolen hadde, Joan. 3. Maer doen ick hem bewesen hadde, dat hy daer niet recht gesproken en hadde, ende dat de Apostolen geen sonder gelooue gedoopt en hadden, alsomen int ^* werc der Apostelen claerlijc beuindt, so sochte hy op een ander artijckel te spreecken. Maer hy seyde, dat wy niet en souden connen accorderen, Maer ick seyde, dat ick eerst een eynde van het eerste begeerde, Ende ic bad hem, dat hy hem beteren wilde, want ick bewees hem, dat haren dienst een vuyle stinckende afgoderij was teghen alle de geboden Godts, ende menschelijcke // ^{+ ‡} plantinghe, ende datmen ghenoech heeft aen Gods gebooden, datmen daer geen loeghenen en behoeft toe te setten, ⁺ ende dat niet en baet te sien na tghene dat God niet beuolen en heeft. Doen seyde hy, dat ick verleyt was, ende te vele hadde gesien op hare abuysen, ende datter in haer kercke wel sommighe abuysen waren, maer het principale was goet, seyde hy, datment daer onderhielt. Ende na veel woorden zijn wy van malcanderen ghescheyden.

§ Na sommighe daghen is ghecomen de Deecken van Ronse ²⁾, die een Inquisiteur is int lant van Vlaenderen, ende met hem is ghecomen den seluen Peter de backer, die eerst by ons geweest

‡ Mat.28.c.19. Mar.16.b.15.

+ Fol. 197 r^o.

* Gala.1.a.8.

† 1.Pet.2.a.1.

1) Dominikanen.

‡ Act.16.b.15.

* Acto.2.d.38. 8.b.11, 9.c.18. 16.b.14, 18.a.8, 19.a.2.

+ Fol. 197 v^o.

‡ Mat.15.b.13.

+ Eccl.3.c.21.

2) Pieter Titelman: zie aanteekening 3 op fol. 111 v^o.

[p. 350]

hadde, met noch meer ander valsche Propheten. Nae dat ick voor desen quam, so vraechde den Deecken mijnen naem: Ick seyde, dat ick Hans de vette hiet. Doen vraechde hy, oft ick ghehuwet was. Ick seyde: Ja ic. Doen vraechde hy my, of mijn Huysurouwe oock van Waesten was. Ic antwoorde: Ja. Hi vraechde, hoe lange dat ick gehuwet was. Ic seyde, niet seer lange. Hy vraechde my in wat kercke, ende by wat Prochepape dattet gheschiet was. Ick antwoorde hem, oftmen in der Schrift vint, dat daer een Prochepape toe zijn moet. Doen seyde hy, dat hoeren ende boeuen sonder Prochepape vergaeren in der wereldt. Doen seyde ick, dat ick sulcx gedaen hadde nae het wtwijsen der schrift, van ^* Paulo toe ghelaten zijnde, om ouerspel te schouwen, dat beter is trouwen dan bernen, ende hoeren en boeuen daer teghen in contrarie, die hebben veel lieuer te bernen dan te trouwen, alsoomen veel in der booser wereldt aen soo menich duysent siet ende hoort. Doen seyde hy, dat dat een cleyne sa// ⁺ke waer, hadde ick gheen meerder sake, dat daer mede goet doen geweest waer ¹⁾, mer dat ick hem alleene segghen soude, waer dat gesciede. Ic seyde, dat icket hem niet en docht te segghen. Doen beswoer hy my by den leuenden God, dat ict hem seggen soude, mer ick sweech daer op. Doen vraechde hy my, waerom dat ick niet ghebleuen en was int gelooue van de Roomsche kercke, ende in haren dienst. Waer op ic antwoorde, dat ic van haer gescheyden was, op dat ic haer ^* plagen niet deelachtich zijn soude, ^† want de duysternisse geen gemeynschap metten lichte hebben en mach, noch Christus met Belial, noch de gerechtige metten ongerechtigen, &c. ^† Daeromme moetmen wten midden van haer scheyden. Doen vraechde hy my, wat ic hielt van den seuen sacramenten, die hy my eensdeels noemde. Maer ick antwoorde, dat ick daer gants niet af en hielt, om al haren gruwelijcken afgoden dienst, die sy onderhielden, maer om dat ons beuoolen is vanden Heere, zijnen Naem voor de menschen te ^* belijden, so seyde ick, dat ick mijn gelooue hem wel belijden soude. Hy seyde, dat ic dat doen soude. Doen heb ick mijn belijdinge begonnen te doen: ^* Als dat ick geloofde in eenen Godt een Schepper des Hemels ende der aerden, zee ende wateren, ende al wat daer in is, eenen die den mensche ooc na zijn ^† beelde geschapen heeft, ^‡ Den seluen moeten wy alleene dienen, eeren ende aenbidden, ende liefhebben, ^† wt al onser sielen, wt al onser crachten, ende wt al onse ghedachten, ^* want hy is alleene ghoet. Hier mede versaeckende alle ^† Afgoden, tsy gouden, silueren steenen, metalen, houten, brooden, oft van wat maecsele oft wesen dat

* 1.Cor.7.a.2.

+ Fol. 198 r^o.

1) ‘Dat het in dat geval wel iets goeds doen geweest ware.’

* Apo.18.a.4.

† 2.Co.6.c.14.

† 2.Cor.6.c.27.

* Mat.10.d.31.

* Genes.1.a.1.

† Eccl.17.a.9. Jaco.3.b.9.

‡ Deu.6.c.13. Mat.4.b.10. Luce.4.a.8.

† †Mat.22.d.36.

* Mat.19.c.17.

† Ex.20.a.4. Sap.13.14.15.

[p. 351]

sy souden mogen zijn, gelijck sy inder heyliger schriftueren versmaet // ⁺ ende verboden zijn, ^‡ Want wy weten dat een afgod inder werelt niet en is. Ende als ick noch sprack, soo seyde de Deecken van Ronse tot my, dat ict al te lanck maecte om al te schrijuen, ghy sout ons so veel wercks maken, seyde hy, sout ghy v ghelooue so belijden van tbeginsel der Bybelen, ic gelooft ooc seyde hy, dat ghi daer geseyt hebt, maer wat segdy, seyde hy, vant Sacrament des doopsels, datmen in onse Kercke gebruyct, totten welcken een yeghelijck comen moet, soudemen salich zijn? Doen seyde ic, dat ick van der kinderen doop niet en hielt, om dat hy van Godt niet beuolen en is. Hy seyde dat de besnijdenisse daer op een figuere was ende dat alle de kinderen die niet besneden waren int oude Testament, oft int nieuwe Testament niet gedoopt en zijn, die moeten verdoemt zijn. Doen seyde ick, volghende zijn woorden: De meyskens int oude Testament moesten dan verdoemt wesen. Doen verstoorde hy hem, ende seyde, dat dat maer een philosophie en was, daer ic mede voort quam. Doen seyde ick, dat hy hem schamen soude te segghen, dat de kinderen verdoemt waren, ^‡ den welcken de Heere seyt dattet rijcke der Hemelen toe behoort. Hy seyde, dat ick daer aen looch. Ende een ander Pape seyde my, dat een van Paulus discipulen bescrijft, dat hy den kinderdoop gheleert hadde van Paulo zijnen meester. Doen seyde ick, dat ^* Paulus schrijft, dat wy ons niet en souden laten bewegen van onsen sinnen, noch door geest, noch door engel, noch door Brief, als van henlieden ghesonden, ofte oock al waert datter een ^* Engel wten hemel quame, die ons anders wilde leeren, van dat int heylige Euangelie gheschreuen is, die is veruloect. Noch seyde ic hem, dat // ⁺ hy my bewijsen soude, waer de Heere den kinderen beuolen hadde te doopen, ofte dat hy soude bewijsen, dat de Apostelen den kinderen gedoopt hadden, dwelc hy niet doen en conste. Wederom heeft hy my geuraecht hoe lange dat ick ghedoopt hadde geweest. Ick seyde: Noch gheen Jaer. Hy vraechde, waer, ende wie my gedoopt hadde, Maer ick en seydet hem niet. Doen beswoer hy my driemael by den leuenden God, ende by den Doop die ick ontfanghen hadde, dat ick dat segghen soude. Doen seyde ick, dat ^† Cayphas Christum also beswoer. Hy seyde, dat Christus sprack. Ick seyde, dat Christus voor hem seluen sprac, maer doen hy van zijnen Discipulen vraechde, en sprack hy niet. Doen vraechde hy my, wat ic hielt van haer Sacrament des altaers. Ick seyde, dat ick daer anders niet af en hielt, dan een onreyne, vuyle, stinckende Afgoderije, ende eenen gruwel voor God. Hy seyde: Hoe? gelooft ghy niet dat hy daer in vleys ende in bloet is? gelijc hy opter aerden wandelde, ofte gelijc hy aen die galge

+ Fol. 198 v^o.

‡ 1.Cor.8.a.4.

‡ Mat.19.b.14. Luce.18.c.16.

* 2.Tess.2.a.2.

* Gala.1.a.8.

+ Fol. 199 r^o.

† Mt.26.f.62.

[p. 352]

des cruyces hinck? Dat sy verre (seyde ick) dat ick dat gheloouen soude, dat Christus vleysch ende bloet hier opter Aerden is, want ^* Christus seyde selue tot zijnen Apostolen, dat wy den armen souden altijt by ons hebben, maer hem en souden wy niet altijt hebben. Doen seyde hy my, dat hy daer int sacrament niet en was also, maer dattet was in gheestelijcke substantie ende dat ic my daer aen ¹⁾ niet en verstont, maer dat arghument ²⁾ hadde ouer menich hondert Jaer voor mijn tijt ghesticht geweest, want doen Christus zijn Auontmael hielt (seyde hy) nam hy dat broot, ende gaft zijnen discipulen, ende sprac: ^* Neemt eet, dat is mijn lichaem. Ic seyde, dat het broot dat Christus // ⁺ zijnen discipulen gaf, dat hy dat haer gaf in ^† gelijckenisse van zijn lichaem, dat voor haer soude gebroken zijn, gelijc hy in veel plaetsen vander schrift hem by gelijckenissen af gebeeldet heeft, te weten, in Joanne seyt hy: ^* Ick ben eenen warachtigen wijnstoc, want int wesen en was hy geenen wijnstoc, maer hij gelijcte hemseluen by eenen wijnstoc: also was dat broot, dat Christus zijnen discipulen brac, geestelijc een figuere van zijn lichaem, want hy spreect, Joan. 6. ⁺ Vleys ende bloet en is nergens toe nut, maer de woorden die ic spreke, die zijn geest ende leuen. Hy seyde, dat dat daer niet op gesproken en was want waer Christus daer niet (seyde hy) hoe soudemen daer aen de verdoemenisse eten. Maer ick seyde: Waer dat Christus vleys ende bloet, men soude daer aen geen verdoemenisse eten, want Christus spreect selue: ^† Wie mijn vleesch eet, ende mijn bloet drinct, die heeft dat eewige leuen, Daerom en machmen dese woorden niet letterlijck verstaen, maar geestelijc, te weten, so yemandt tot des Heeren Auontmael ginge met de gemeente Christi, daer ^‡ Christus thooft af is, ende hy waer noch een ^† dronckaert, oft gierich mensche, of een afgoden dienaer, oft eenige des gelijcx, sulcken soude onbequaem zijn, om met Christus lidtmaten tbroot te breken, niet onderscheydende tlichaem Christi. ⁺ Doen seyde hi, datter veel onder ons waren, als dronckaerts, ouerspeelders, ofte dier gelijcke, ende dat hy sulcke wel wiste. Doen vraechde ick hem: Wie? Hy seyde: J. de R. Ic vraechde hem, waer hi woonde. Hi seyde: ic en salt v niet seggen. Ic seyde, dat ic wel wiste, indien daer sulcke in onse gemeenten waren, datmen wel wiste, men soudese ^‡ na luyde der scrift afdoen ende buyten sluyten ³⁾. Doen vraechde hy my noch, wie my gedoopt // ⁺ hadde. Ende als hy dat van my niet weten en conde, so beswoer hy mi, maer ic

* Mat.26.a.10. Joa.12.a.8.

1) Daarop: zoo Van Braght.

2) ‘Argument’ voor argumenteering: ‘maar van die redeneering of opvatting (n.l. van hem, Ronsse) was al eeuwen geleden de grondslag gelegd, n.l. toen enz.’

* Mat.26.b.25.

+ Fol. 199 v^o.

† Luc.22.b.19.

* Joan.15.a.1.

+ Joan.6.g.63.

† Joan.6.f.54.

‡ Eph.1.b.22.

† 1.Cor.5.b.10.

+ 1.Co.11.c.28.

‡ 1.Tes.5.b.10.

3) De ban.

+ Fol. 200 r^o.

[p. 353]

en seydet hem niet. Doen seyde zijnen Griffier: Ick wedde v om eenen pot wijns, dat ghijt, eer veerthien dagen, wel seggen sult. Maer ic en wilde niet wedden. Doen vraechde hi mi af, hoe dicwils dat ick dat Auontmael gehouden hadde. Ic seyde, dat ick dat somtijts gehouden hadde, alst bequamen tijt was, met veel lieue broeders ende susters. Hy vraechde: Wie? Hoe heetense? Waer af dat ic hem eenen noemde, die hy by namen vraechde. Doen vraechde hy van sommige, oft ickse voor mijn broeders hielt, of dattet maer vrienden oft aencomelingen en waren, want ic hebbe alsulc vlaemsch geleert (seyde hy) van aencomelinghen, van vrienden ende van broeders. Ick seyde: Ick meende dat ghy een Brabander waert, cont ghy wel so veel vlaemsch? ¹⁾ Ick en weet nauwelijc (seyde hy) wat ic ben, ic ben by auontuer een vondeling. Ja (seyde ick) daer staet in Joannes Openbaringe van een Beeste, ^* die wter Zee gheclommen is, ghy muecht van haren geslachte zijn. Doen vraechde hy my, oft ic niet en geloofde, dat Jesus Christus van Maria vleysch ende bloet hadde aengenomen. Ic seyde, dat ick geloofde, dattet ^* Woort, dat inden beginne by Godt was, waer ^‡ door de werelt geschapen is, dat dat selue ^† vleesch geworden is. Doen seyde hy, dat hy naden vleesche Dauids Sone was. Ick seyde: ^* Is hy Dauids Sone (so Christus selue spreect) hoe noemt hem dan Dauid een Heere? Hy seyde, dat Christus dat met de Phariseen voort en brochte, om een Argument voort te brengen, maar Matheus beschrijft zijn geslachte (seyde hy) van Abraham tot Maria. Doen seyde ic, dat Mattheus de gheboorte Christi alleenlijck brochte op // ⁺ Joseph, ^‡ den man Marie, van de welcke gebooren is Christus, Ende Lucas seyt, dat Jesus gehouden was voor een sone Joseph. ⁺Jae (seyde hy) ghelooft ghy niet dat Maria Christus Moeder is? Ic seyde: Jae ick, Christus spreeckt: ^* Alle die den wille mijns Vaders doet, dat is mijn Moeder, suster ende broeder. Doen seyde hy, dat Christus van der vrouwen saet is. Maer ic seyde, dat de vrouwen selue gheen saet en hebben, want ^† gelijck de vrouwe vanden man is, also is den man door de vrouwe. Doen seyde hy dat hy van Mariens substantie, ende van haren bloede waer. Maer ick antwoorde, dat Christus totten Joden spreect, dat hy van ^† bouen is, maer si van beneden, ghy zijt vander werelt (seyde hy) ick en ben vander werelt niet. Daer toe spreeckt noch die Apostel, ^† dat die eerste mensche vander aerden is ende aertsch, maer die tweede mensche is de Heere selue vanden hemel ende hemelsch. Doen seyde ick tot henlieden,

1) Zie aanteekening 1 op bl. 25 van mijne Inleiding; maar ook, behalve deze plaats, die op fol. 137 r^o en 218 r_o.

* Apo.13.a.1.

* Joan.1.a.1.

‡ Hebr.1.a.3.

† Joan.1.b.14.

* Mt.22.d.40.

+ Fol. 200 v^o.

‡ Mat.1.b.16.

+ Luce.3.d.23.

* Mat.12.e.46.

† 1.Co.11.b.11.

† Joa.8.b.23.

† 1.Co.15.e.47.

[p. 354]

dat sy haer doch beteren souden van haer ongherechticheyt, veruolch ende valsche afgodissche leeringe. Sy seyden: Wy hebben die rechte leeringe. Ick seyde, dat Paulus nochtans gebiedt, datmen sulcke schuwen soude, die verbieden de ^* spijse te nutten die Godt geschapen heeft tot behoef van den gheloouigen, ende die verbieden te trouwen, ende die een brant teycken in haer conscientie hebben, want ^‡ het is beter trouwen dan bernen, maer ghy lieden in contrarie ende tegen de Schrift verbiet te nutten die spijse, ende verbiet te trouwen, ende ghy hebt lieuer te bernen dan te trouwen. Deeck. Wy en verbieden niet te trouwen. Hans. Ghy doet ymmers, ghy weet wel datmen in die Vasten ende veel meer ander dagen door v lieder ge// ⁺bodt geen vleys eten noch trouwen en mach, ende ghy lieden zijt ooc in sulc verbont getreden, dat ghy lieden niet trouwen en moecht, maer ghylieden bedrijft wel sulcke oncuysheyt, dattet ^* schandich is te seggen, so men dagelijcx siet aen die Bastaerden, diemen v lieden thuys brengt, daer Paulus seyt, ⁺ dat men met sulcke (te weten, oncuysche, dronckaerts, &c.) niet en soude eten, maer men soudese den Duyuel ouer geuen tot verderuinghe haers vleys. Deecken. Wy en zijn so quaet niet, wy en willense den Duyuel niet ouer geuen, so vele zijn wy te beter. Hans. Ja arme mensce, wildy beter zijn dan Paulus? Maer het en helpt niet watmen v seyt, want ghy en wilt v niet beteren. Maer wil dy op de merct, oft op eenige openbare plaetsen met ons spreken, wy zijn bereyt, op hope ofter yemant van den onwetenden daer door mochte getrocken worden. Deecke. Dat en sal niet zijn, Wie soudet daer ordeelen? schippers, vischuercoopers, oft sulcke menschen? dat waer recht om eenen oploop, Maer wy zijn dies te sotter, dat wy so veel met v spreken, men behoorde v maer slechs ons ghelooue te verhalen, ende indien ghijt niet en gelooft, recht daer ouer te doen.

Wy hadden oock noch veel meer ander woorden, als van heyligen aen te bidden, van den Paus van Romen, van biechten, vasten, vaghevyer, ende tslapen der heylighen ¹⁾, dat veel te lanc soude

* 2.Tim.4.a.3.

‡ 1.Cor.7.a.9.

+ Fol. 201 r^o.

* Ephe.5.b.12.

+ 1.Cor.5.a.3.

1) Het leerstuk van den zieleslaap der geloovigen, volgens hetwelk deze na den dood in onbewusten toestand blijven tot op den oordeelsdag: daarmede ving eerst hunne zaligheid aan. Onder de zuidduitsche Doopsgezinden zijn er geweest, die dit gevoelen, dat trouwens van oudsher in de Christenheid voorstanders heeft gevonden, koesterden. Kalvijn heeft aan de bestrijding daarvan het grootste gedeelte van zijne Briève Instruction contre .... des Anabaptistes, Corpus Reform., Calv. Opp., vol. VII, gewijd. Ook Guy de Bray behandelt dit leerstuk - op het voorbeeld van Kalvijn? - in het laatste hoofdstuk van zijn La racine, source et fondement des Anabaptistes. De geneefsche hervormer hield blijkbaar, schoon ten onrechte, dien zieleslaap voor eene algemeene zienswijze bij hen, voor iets in hun oog bijzonder belangrijks. Bij de nederlandsche Doopsgezinden hoort men van dit denkbeeld niet dan zelden. Zoo hier; ook fol. 206 r^o laat de inquisiteur, zeker weer Titelman, de deken van Ronsse, eenig vermoeden dienaangaande doorschemeren.

[p. 355]

zijn nv te schrijuen, maer het voorseyde hebbe ick ghestelt nae mijn onthouden, ghelijck sy ¹⁾ veele gheschieden: maer mits dattet alreede lange geleden is, ic en soudese niet iuyste van woorde te woorde weten te setten, maer om dat ick wel weet, dat het niet en ^† vordert, wat men haer seyt, ende dat sy stout ende onbeschaemt zijn, soo // ⁺ versette ²⁾ icse somtijts opt cortste, haer voorhoudende van int openbaer te spreken, dwelc sy weygherden, ende sy hebben veele eenderley gheuraecht aen onse Broeders, ende Susters, die met ons in banden zijn, die alle wel ghemoet zijn tot noch toe, die Heere hebbe lof, want sy ontsaghen die valsche Propheten veel meer eer wy haer spraken dan daer nae, maer de Heere weet zijn wtuercooren in sulcker vren eenen ^* mondt te gheuen, soo hy belooft heeft, beter dan wy souden connen ghedencken: Want die buyten banden schenen ^* swack te zijn, die zijn soo cloeck datmen daer af verwondert, alsment siet ende hoort, de Heer moet alleen prijs hebben van eewicheyt tot eewicheyt, Amen. ⁺

Den Deecken vraechde my oock, oft wy voor hem niet en bidden. Ick seyde: Ja ick. Hoe heetmen my (seyde hy) onder v lieden? Heet ghy lieden my Saulus? ³⁾ Ick seyde: Ick heb v somtijts den Inquisituer hooren noemen (Doen lachten sy alle) ende somtijts den Deecken van Ronse. Doen seyde hy: Dat is mijnen naem. Maer wy hadden noch veel meer ander woorden, Maer ick latet eensdeels by ghebreck van pappier, dat ick niet meer en schrijue, maer ick bidde alle de ghene die dit sien, nemet my ten besten af.

Ende ist moghelijck laet hier af een Copye tAntwerpen aen onse kennisse, ende seyndt eene Westwaerts aen onse kennisse. //

HEbt goeden moet, o broeders van weerden

Want onsen Godt sterc ende goedertier

1) N.l. zulke woorden of gesprekken.

† 2.Tim.3.b.13.

+ Fol. 201 v^o.

2) Antwoorden, afweren.

* Luce.21.b.14.

* 2.Cor.12.a.9.

+ Apo.4.b.11.

3) Als ijverig vervolger der geloovigen.

[p. 356]

 

Sal self den strijt ter noot aenueerden

 

^* En by ons staen in water ende vier.

 

Twelf vrienden geuangen te Gent door listen

 

Hebben haer gestelt soo vroomlijck ter weer

 

Tegen die bedriechelijcke Sophisten

 

Dat sy ter schande quamen met haer leer.

 

Een wt haer, Hans de vette geheten

 

Heeft zijn disputatie beschreuen fijn

 

Die hy had met de valsche Propheten

 

Onder als een vraechde in desen schijn ¹⁾.

 

Ronse.

 

Waeromme en blijft ghi niet met ons allen

 

Int geloof en dienst der Roomscher kerc claer

 

Hans.

 

^† Dat haer plagen op my niet souden vallen

 

Ben ic gescheyden wt tmidden van haer.

 

^‡ Aengesien dat gemeynschap metten lichte

 

De duysternisse niet hebben en sal

 

Noch dat ongerechte metten gerichte

 

Noch Christus insgelijcx met Belial.

 

Ronse.

 

Het sacrament des doopsels in ons kercke

 

Moetmen toecomen salmen salich zijn

 

Segt wat dat ghi hout van alsulcken wercke

 

Hans.

 

Niet, want kintsdoop is geen beuel deuijn ²⁾.

 

Ronse.

 

Dbesnijding is daer op een figuracy

 

Want int oudt Testament de kinders cleen

 

Onbesneen, en die in dees tijt van gracy

 

Blijuen ongedoopt zijn verdoemt met een.

 

Hans antwoorde daer op int generale

 

Meyskens int oudt Testament na v woort

 

Die moesten dan verdoemt zijn altemale

 

Dats maer philosophi, sprac hy verstoort.

 

Hans.

 

Maer ghy sout v billicx te seggen scamen

 

Dat donnosel kinderen zijn verdoemt

 

Van den welcken de Heere seyt by namen //

 

^{+ *} Dat alsulcken dat hemelrijck toecoemt.

 

Daer riep ooc eenen paep onder den hoope

 

Dat een van Paulus discipulen schreef

 

Dat hy had geleert van hem den kinderdoope

 

Siet doch wat argument dat hy hier dreef.

 

Hans.

 

^† Al waert also dat wten hemel daelde

* Esa.43.a.2.

1) ‘Onder het vragen’ (wanneer een van hen vraagde) ‘van iemand in dezer voege’. Of: ‘onder alles vraagde er een in dezer voege’?

† Jer.51.a.6. Apo.18.b.4.

‡ 2.Cor.6.c.14.

2) Divin, goddelijk.

+ Fol. 202 v^o.

* Mat.19.b.14. Luc.18.c.16.

† Gal.1.a.8.

[p. 357]

 

Een Engel die leerde een ander gront

 

Dan Christus int Euangelie verhaelde

 

Die sy vermaledijt, Paulus oorcont.

 

Ronse.

 

Van wien ontfingt ghy in vorigen dagen

 

Den doope, in wat stede, plaets, oft huys

 

Mer hy en creech geen besceyt op zijn vragen

 

Waer door had mogen comen meerder cruys.

 

Doen heeft hem terstont besworen die Deecken

 

By den leuenden God, en zijn Doop me

 

Dien hy ontfangen had, dat hy sou spreken

 

Doende hem bescheyt daer af opter ste.

 

Hans.

 

^‡ Cayphas heeft Jesum Christum oock besworen

 

Rons.

 

Christus die sprac, als hy besworen was

 

Hans.

 

Hy sprac voor hem selfs, mer van dwtuercoren

 

Jongren geuraecht zijnde, sweech op dat pas.

 

Al hebben wy hier bysonder gesonghen

 

Wt die belijdinghe van Hans de Vet

 

Sy alle twelue spraken met nieu tonghen

 

Het lof des Heeren verbreydende net.

 

Alsmen duysent vijf hondert heeft gheschreuen

 

Daer en bouen negenveertich ¹⁾ iaer

 

Lieten dese lieue vrienden haer leuen

 

^* Betuygende de waerheyt openbaer.

finis. //

‡ Mat.26.f.62.

1) Zoo alle uitgaven. Foutief: 't moet zijn vijftig. Zie de aanteekening op fol. 196 v^o.

* Joan.18.e.37.

+ Fol. 202 r^o.