Het Offer des Heeren

[p. 342]

§ ^{+ *}Dit is eenen Brief van Adriaen Pan, geuanghen wesende tot Antwerpen ende is aldaer omghebracht, int Jaer. 1559 ¹⁾.

GEnade ende vrede van Godt onsen hemelschen Vader, ⁺ door die verdienste Jesu Christi zijnen beminden Soon, met die rechte verlichtinge des heyligen Geests, wunschen wy allen liefhebberen der eewiger waerheyt, Amen.

§ Mijn hertgrontlijcke lieue ende gewenschte broeders, die wy wt ^* gront van onser herten lief hebben, ende v in onser herten dragen, als die gene daer wy ^‡ een siel ende een lijf mede zijn, al ist dat wy v nv berooft zijn nae den aensien so en zijt ghy des niet dan te meer in onser herten, ende wi bidden v lieden, dat doch ^* niemant af en laet om ons drucx wille, die wy nv begeuen zijn, want wy hopen dattet v lieden een vruecht sal zijn om te hooren, want wy weten dat gewis, dattet voor de rechte waerheyt is: ^‡ Niemant onder v en lijde als een misdader, seyt Petrus, oft als die na ander lieden goet staet, mer lijt ghy als een Christen, so zijt ghy salich, want de heerlijcheyt ende ^† geest Gods rust op v, maer by haer wort hy versproocken ²⁾. Paulus seyt, ^* dat het lijden van deser tijt niet te gelijcken en is, by die heerlijcheyt die aen ons geopenbaert sal worden, ^† Ja dat noyt ooge gesien en heeft noch noyt in des menschen herte en quam, dat

+ Fol. 193 v^o.

* [n^o. 1.]

1) Volgens de bescheiden in het Antwerpsch Archievenblad, IX, bl. 2, 3, 8, 9, 16 afgedrukt, waren Adriaen Peeterssone Pan en zijne huisvrouw Neelken Jacops - hij was van Driel, zij van Reimerswaal, - wegens herdooperij uit Nivelles naar Antwerpen gevlucht, te gelijk met Gielis Bernaerts, fol. 212 v^o vgg. Daar is Adriaen 16 Juni gevonnisd, 18 Juni onthoofd: Neelken 27 Juni veroordeeld, 28 Juni verdronken. Hun huisraad werd verbeurd verklaard; 't bracht bij verkoop na aftrek van onkosten en schulden 75 gulden 14 1/2 stuiver op: t. a. p. bl. 16.
In Pan's brieven voert een man van minder kennis en beschaving de pen dan in de meeste andere van het Offer des Heeren: hij had inderdaad ‘de gave van scrijven niet seer wel’, fol. 195 v^o.

+ Rom.1.a.7. 1.Cor.1.a.2.

* 2.Joa.1.a.1.

‡ Act.4.d.32.

* 1.Tess.3.a.3.

‡ 1.Pe.4.b.15.

† 1.Pe.4.b.14.

2) Gehoond; wordt kwaad van hem gesproken.

* Rom.8.b.18.

† 1.Cor.2.a.9.

[p. 343]

God bereyt heeft den genen die hem lief heeft, ^‡ Gelijc des lijdens Christi veel ouer ons coemt, so coemt ons // ⁺ ooc veel troost door Christum. Mijn lieue Broeders, hoe en souden wy niet goets moets zijn, als wy sulcken troost vernemen. ^* Mijn lieue vrienden, hoe dat wy in meer drucx versocht worden, hoe dat wy meer getroost worden. Dat worden wy wel gewaer, doen wy eerst in handen quamen, doen sy dat huys oueruielen, al souden zijt vernielt hebben met al datter in was, doen worde mijn herte gesterct, al oft ic een ander mensche geweest waer, mijn huysurou die was wel een weynich benout, eer dat sy die handen aen ons sloegen, mer doen si sach dattet wesen most, so ginc de vreese van haer, of si een cleet wt getoogen hadde, ende hief op ende sanc: Dus weest bedacht, en op hem wacht, ^‡ want hy sal comen als een dief inder nacht, want wy en haddense doen noch niet gewacht, want wy hadden ons dingen gepact, ende meynden haest wech te reysen, mer die Heere heuet anders gescict, gelooft moet hy zijn inder eewicheyt. Ende doen sy met haesten toefden, doen soude ick wel gesongen hebben: Noyt meerder vruecht in my en was, dan nv en is in desen tijden, Mer ic bedwang my seluen, dat ic niet en sanc om dat ic dochte: mi is noch veel beproeuinge aenstaende, mer die Heere sy gelooft, die ons niet tot ^‡ schande en laet comen. Sy begonsten ons veel te verwijten, van Munster ende van Amsterdam, Maer ic seyde, dat ic daer geen scult toe en hadde, mer dat het om die rechte waerheyt was, dat wy lijden, ooc so en ben ick geen xxxiij. Jaer out, hoe soude ic daer by geweest hebben? Die sommige verspraken ¹⁾, die sommige beclaechden. Maer ic seyde: ^* Weent ouer ons niet, maer weent ouer v seluen ende ouer v kinderen. My dunct dat wy met Dauid wel hadden mogen seggen: Al waer ic van ^† hondert duysent man omcin// ⁺gelt die my quamen aen, ic en vreesdese niet, Ja si zijn my al om gecomen by, gelijc de ^† bijen si my omringen, mer inden naem des Heeren wil icse tonder doen. Mijn lieue broederen, dit en seggen wy niet wt eenigen roem, mer wt blijschappen, ende dat wy onsen God dancken van zijn groote macht ende stercheyt die hy ons verleent, ende tot een vruecht van allen liefhebbers der waerheyt, diet souden mogen hooren. ^† Bidt voor ons, dat wy totten ^† eynde toe volstandich moegen blijuen. Ende wy bidden v, hout ons weynich scrijuens ten besten. Den 15. dach onser geuanckenisse, ende den 9. dach Mey Mijn huysurou ende ic doen v lieden seer groeten, alle die ons kenlijc zijn, oft die na ons vragen mogen.

‡ 1.Cor.1.a.5.

+ Fol. 194 r^o.

* Psa.94.b.19.

‡ 1.Tess.5.a.2.

‡ Psal.25.a.3.

1) Zie vorige bladzijde, aanteekening 2.

* Luc.23.e.27.

† Psa.3.a.7.

+ Fol. 194 v^o.

† Psa.118.b.11.

† 1.Tess.5.c.25.

† Mat.24.b.11.

[p. 344]

§ ^*Noch eenen Brief van Adriaen Pan, die hy geschreuen heeft na dat hy uerwesen was.

GEnade ende vrede van God onsen hemelschen Vader, ⁺door die verdienste Jesu Christi, met een rechte verlichtinge des heyligen geests, wunschen wy allen liefhebbers der eewigher waerheyt, Amen.

§ Mijn lieue N. Ick gedencke v noch in dat eynde mijns leuens, ende bidde den almachtigen God, dat hy v wil vertroosten met zijnen geest, ende onderwijsen met alderley ^‡ geestelijcke wijsheyt ende verstant, dat v soude mogen dienen totter salicheyt. Voort laet ic v weten, dat ic den 2. dach Junij op die pijnbanc ben geweest, ende den 16. dach ben ic in die vierschaer geleyt, Daer vraechden sy my, oft ic gedoopt oft herdoopt was. Ick vraechde, oft ic spreecken mochte. Sy lietent my toe. ^† Ic seyde, dat ic alles geloofde, dat inde Wet ende Prophe// ⁺ten gescreuen staet. Dat Jesus Christus ende zijne Apostolen geleert ende beuolen hebben, by dat selue begeere ic te leuen ende te steruen, Op die belijdinge van mijn sonden, dat si my leet zijn, ende op de bekentenisse van mijn geloof, ben ic ^* gedoopt inden naem des Vaders, des Soons, ende des heyligen Geests, Daer op hebben si my verwesen, so en verwachte ic anders niet dan dat sy haren wille metten lichaem doen sullen, de ^† Heere wil den geest ontfangen. ^‡ Ic ben ooc wel bereyt voor des Heeren Naem te leuen ende te steruen. Ick en can mijnen God niet genoech gelouen ende gedancken, dat hy my daer toe ^* geroepen heeft, dat ic om zijnen naem mach lijden. Och mijn lieue N. Ic ben doch so wel gemoet, die Heere (hoop ick) sal my oock stercheyt geuen totten eynde toe. Ic en can niet seggen, dat ick oyt vrolijcker dach op den steen ¹⁾ gehadt hebbe, dan doen ic in handen quam, ende doen ick verwesen was. Mijn lieue. N. weest doch wel gemoet, het is hier haest gedaen, En laetse ons doch niet vresen, diet ^* lichaem dooden, maer Christus seyt ons, wie wy vresen sullen. Ic ende mijn huysurou ²⁾ doen v hertelijcken seer groeten met des Heeren vrede. Ende neemt mijn weynich scrijuens ten besten, Ic soude v wel wat meer willen scrijuen, dan ic en heb de gaue niet seer wel ³⁾,

* [n^o. 2.]

+ Rom.1.a.7. 1.Cor.1.a.2.

‡ Col.1.a.9.

† Act.24.b.14.

+ Fol. 195 r^o.

* Mat.27.c.19. Mar.16.b.15.

† Act.7.f.59.

‡ Act.21.b.13.

* Acto.5.e.42.

1) Die ook gevangen zat en kort na haren man geëxecuteerd is: zie de aanteekening op fol. 192 v^o.

* Mat.10.d.28.

2) De gevangenis te Antwerpen.

3) Uit het oorspronkelijke ‘niet seer wel om veel te scryuen, dat weet ghij wel. Dan ick dancke enz.’ - zoo hebben de twee eerste drukken - is reeds in n^o. 3, 1567 een regel uitgevallen.

[p. 345]

Dan ic dancke den Heere van allen dat hy my verleent heeft, ^* Groet ons die lieue vrienden seer, die ons kenlijc zijn, ofte die nae ons vraghen. Vaert wel.

By my Adriaen P.

⁺ DVysternis gaet van henen
Wanneer dat licht coemt aen
De waerheyt is verschenen
Loegen mach niet bestaen
^‡ Maer alsmen tquaet wil straffen hier
De werlt is op de benen
En maecken groot getier.

Tantwerpen lach in banden

Een also lieuen man
Gods woort had hy voorhanden
Sijn naem was Adriaen Pan
Sijn huysurou sat ter seluer stee
Ten was haer niet tot schanden
Want sy ooc Gods naem belee.

Adriaen heeft geschreuen

Tot zijne Broeders fier
De lieft heeft hem gedreuen
^* Stercker dan Hel of vier
^† Al was hy haer berooft na tvleys
Hy hadse int hart beneuen ¹⁾
Dat bewees hy wel die reys.

Hoe dat wy, mijn lief vrinden

^‡ In meer drucx zijn gebrocht
Hoe dat wy meer troost vinden
Dat hebben wy versocht ²⁾
Alst aentasten eerst was geschiet
Doen zijt huys ^* ouerrinden
Of zijt wilden doen te niet.

Doen wert mijn hert so fijne

* 1.Tes.5.c.26. 3.Joan.b.15.

+ Fol. 195 v^o.

‡ Joan.7.a.7.

* Cant.8.b.6.

† Col.2.a.4.

1) Dicht bij zich.

‡ 2.Cor.1.a.5.

2) Ondervonden.

* *ouervielen ³⁾.

3) Zie de aanteekeningen op fol. 192 ro, 206 vo, enz.

[p. 346]

 

Gesterct dat ick scheen snel

 

Een ander mensch te zijne

 

Mijn huysurou die was wel

 

Metten eersten weynich benout

 

Maer alst moest zijn ten fijne

 

Sang sy daer onuerflout.

 

Siet van haer ginck het vresen

 

Somen een cleet doet wt

 

Vruecht quam wt thert geresen

 

En sy sang ouerluyt //

 

⁺ Pan had ooc wel tot zijn behoef

 

Me ghesongen in desen

 

Mer dacht op daenstaende proef.

 

Sy vraechden als die dolen

 

Of hy verdoopt was bet ¹⁾

 

Hy sprack vry onuerholen

 

Die Propheten en wet

 

Geloof ick alle, en daer naer

 

Dat Christus heeft beuolen

 

En die Apostelsche schaer.

 

Hy begeerde te blijuen

 

Tot steruens toe daer by

 

En beleedt met verstijuen

 

Voor haer ^* zijn Dope vry

 

Dus is dat Schaep al metter spoet

 

Ter doot ouergegeuen

 

Van die wree Woluen verwoet.

 

Siet na zijn eygen spreecken

 

Is hem geen blijder dach

 

Daer op den steen gebleecken

 

Dan hy had sonder wach ²⁾

 

Wanneer als hy eerst was geuaen

 

En doen zijt oordeel streecken

 

Dat hy ter doot soude gaen.

 

Hy is al metten sweerde

 

Seer iammerlijck gedoot

 

Denct hoet zijn huysurou deerde

 

Sy ginck van kinde groot

 

Die na de baring wert verdrenct

+ Fol. 196 r^o.

1) Om het rijm? ‘later’? Misschien: ‘zij vraagden in hunne dwaling, of hij (naar onze zienswijze) beter verdoopt was.’

* Mat.28.c.19. Mar.16.b.15.

2) ‘Zonder dat hij er gewag van, drukte over behoefde te maken’? Zooveel als: ‘zonder twijfel’?

[p. 347]

 

O hoe seer cleyn van weerde

 

Achtmen tvolc dat op God denct.

 

Aldus so zijn ^† ontslapen

 

Soetelijck inden Heer

 

Dese twee lieue schapen

 

Alsmen schreef na en veer

 

Duysent vijfhondert, en int slot

 

Negenvijftich, o knapen

 

Wilt ghy salich zijn, ^‡ vreest Godt. //

† Act.7.g.60.

‡ Apo.14.b.7.

3) Zie de aanteekeningen op fol. 192 ro, 206 vo, enz.