Het Offer des Heeren

[p. 177]

§ ^{+ *}Dit is eenen Brief van Peter Bruynen, de welcke hy gheschreuen heeft inder gheuanckenisse tot Antwerpen, ende is aldaer zijnder vijfster ¹⁾ om des Heeren woort gedoodet, Anno 1551. Den 2. Octobris.

GHenade sy met v, ende vrede van Godt den Vader ⁺, ende den Heere Jesu Christo.

§ Gheloeft sy Godt der bermherticheyt, die ons door zijn Goddelijck woort ^‡ wederom ghebaert heeft tot een leuende hope, de welcke ons behouden is in den Hemel, wy die door de Godtlijcke cracht bewaert worden int ghelooue, ende beproeft worden tottet Rijcke Godts, om welcke ²⁾ wy lijden, daer af de Heere gedanct sy, om dat hy ons daer toe vercoren ende ^* bequaem ghemaect heeft, tot dat erfdeel zijnder heylighen in zijn licht. Dus lieue broeders, weest vroom ende onbeureest, ende wandelt met een stijf onueranderlijck ghelooue voor Godt ende zijn Ghemeynte, ende neemt vast voor v, den Heere niet af te gaen, noch van zijnder liefden niet te scheyden, om eenigerley druck oft tribulacie wille, so mach hy v in uwe verlatinghe, als ghy van alder ^† menschen hulpe ende troost berooft zijt, bystant ende troost verleenen, want hy

+ Fol. 85 r^o.

* [n^o. 1.]

1) ‘Zijnder vijfster’, dat is: met zijn vijven, als vijfde man met vier anderen. Deze vijf zijn geëxecuteerd niet 2, maar 21 Oktober 1551. Zie Antwerpsch Archievenblad, XIV, bl. 18-21, VIII, bl. 405, 415. Zij waren: Peter de Bruyne of Bruynen of Van Weert; Jan de Oude Kleerkooper of Van den Wouwer; Pleunis de Hoevele of Van den Hoevele; Marten Du Petitz; en Jacob Peeters. De drie eersten worden in Peter Bruynen's brieven meer dan ééns samen genoemd, fol. 87 r^o en 88 v^o; zij lagen samen in één vertrek of hok gevangen; zij waren het ook, die samen op den dijk bij Austruweel een kruis en heiligenbeelden hadden stuk geslagen. Zie over dit laatste misdrijf in verband met de vraag naar de betrouwbaarheid van de nu volgende stukken de aanteekening bij fol. 88 v^o.

+ Rom.1.a.7. 1.Cor.1.a.2. Eph.1.a.3.

‡ 1.Pet.1.a.3.

2) Van Braght: 'twelk. Is ‘welcke’ vertaald Fransch, evenals o.a. fol. 86 r^o aan 't slot: ‘het salder verrijsen’?

* Coll.1.b.12.

† Job.19.b.13.

[p. 178]

den ghenen die hem seluen te buyten gaet ¹⁾ ende versaeckt, te hulpe coemt, want hy alleen // ⁺ int herte der menschen woont, ende woonen wil, ende en wil niet dat wy yemant anders ^† buyten hem dienen sullen. ^* Dus weest nv in hem ghebout ende ghetimmert ende laet de liefde den voortganck onder malcanderen hebben, daer in deen dander behouden is, ende dat vrolijck beneerstighen v een yeghelijck die ^* vernaemste te wesen inder duecht ²⁾. Ende slaet niet acht op der tragher ende onachtsamer wandelinghe, namelijck der gheender die in gemack des leuens ende ^* vercieringe der cleedingen ofte wtwendicheyt, haer Christenen heten laten, op die mate ³⁾ na te volghen, maer neemtse waer, der welcker leuen ende bekentenisse des geloofs gelijckformich is inder ^‡ leeringhe Christi, op dat ghy niet te ^† hooch, noch te diep, noch te breedt, noch te lanck en vaert. Want vele verloopen haer daer inne, daermede sy deen op den anderen sien, waer mede sy vercouden ⁴⁾, ^‡ Dus mijn lieue Broeders, zijt ghy met Christo verresen, soo soect dat daer bouen is, op dat v gemoet gerichtet sy tot dat onuerganckelijcke, ende laet v hope wesen op dat ^‡ onsienlijcke, ende weest daer inne verduldich, ^* want verduldicheyt moeter zijn, so wy anders die beloftenisse beeruen willen. ^† Sterct uwe herten, want die toecoemst des Heeren genaect, ^* trect den ouden mensche wt, ende den nieuwen aen, verloochent dat ongodtlijck wesen, ende die wereltlijcke wellusten, weest verandert door de vernieuwinge uwer sinnen, Wilt ghy de verrijsenisse Christi deelachtich zijn, soo weet dat ghy te vooren den ouden mensche ^† ghecruyst moet hebben, op dat het sondighe lichaem viere, Ende en laet v niet verdrieten goedt te doen, want uwen ^* arbeydt niet te vergeefs wesen en sal. ^‡ Want ghi zijt Chri// ⁺sto wel deelachtich geworden, ist dat ghijt begin zijns wesens tot int eynde behoudet.

Dus en wilt v niet laten ^† bewegen door eenigherley materije, ^* nochte en vreset niet dat menschenkint, dat gelijc hoy verdwijnt, want sy v niet ghedoen en connen, sonder toelatinghe van Godt, ^* maer Godt sy v vreese, want dat is ^‡ volcomen Wijsheyt, Vercleynt v voor hem, want die groote Heerlijcheyt wort van den nederachtighen gheeert, ^* verghelijckt v altijt den ootmoedighen, so sult ghy groot zijn in Godts ooghen, ^† V seluen en laet niet duncken, dat ghy yet weet, ofte yet zijt, opdat ghy v seluen niet

1) Zich zelven verloochent; van zich zelven afstand doet.

+ Fol. 85 v^o.

† Mat.4.b.10.

* Col.2.a.7.

* Titum.3.a.8.

2) D.i.: waarin de een samen met den ander is behouden; en: (laat voortgang hebben) het ‘benaarstig u ieder om de voornaamste te zijn enzv.

* Mat.11.b.8.

3) Manier, wijze van leven. Of: die geringen?

‡ 2.Joa.1.b.10.

† Eph.3.b.18.

4) Verkoelen, n.l. in liefde?

‡ Coll.3.a.1.

‡ 2.Cor.4.b.18.

* Heb.10.d.36.

† Jaco.5.b.8.

* Coll.3.a.6.

† Rom.6.a.6.

* 1.Cor.15.f.58.

‡ Heb.3.b.14.

+ Fol. 86 r^o.

† 2.Tes.2.a.2.

* Esa.51.c.12.

* Esa.8.a.5.

‡ Eccl.1.c.20.

* Phil.2.a.3.

† Gala.6.a.5.

[p. 179]

en bedriecht, ghaet v seluen altijt te buyten ¹⁾, en acht niet van wien v eenich ongodtlijckheyt oft lijden toegheuoecht wordt, al ist datmen v ^* veronghelijckt, want het is ghenade by Godt, alsmen om ^* der conscientien wille droefheyt verdraecht, ende lijdet met onrecht. So ^† weest nv pacientich in uwen druck, ende weset deelachtich des lijdens Christi, op dat ghy die beloftenisse beeruen muecht, want het is hier een ^* cleyne tijdt versmaetheyt te lijden, ende te hebben tegen die eewige vruecht. Ende dit lijden, dat ^* tijtelijck ende licht is, wercket een eewighe ende ouer die mate groote heerlijckheydt. Want al ist dat wy een ^* arm leuen hebben, soo sal ons nochtans veel ghoets vergouden ²⁾ worden, Ende al ist dat die doot nv die heerlijcste is ouer ons, soo salder een oosten wint des Heeren comen, die zijne qualen weder drogen sal. ^* Want het worter gesaeyt in oneeren, ende het sal opstaen inder cracht: een natuerlijck, ende het salder verrijsen een geestelijc lijf. So moet nv dit ^‡ huys deser wooninghe ghebroocken worden, ist dat wy het huys, dat ons van God toe be// ⁺reyt is, vercrijgen willen. ^† Dus en doruen wy niet vreesen die dat lijf dooden, want sy de siele niet schaden en connen, maer het meeste dat sy ons berouen, is ³⁾, daer wy van Godt het meeste weder af geloont worden, ende daer nae en hebben sy niet meer dat sy doen connen. ^‡ Soo begordet de lendenen ws ghemoets, weest nuchteren, waect int ghebedt, ende dancksegget altijt Godt den Vader, door onsen Heere Jesum Christum, van zijnder rijckelijcker ghenaden, ^* ende dat hy ons heeft laten weten zijnen wille, ende geopenbaert den rueck zijnder kennisse, ^‡ ende ons de heerlijckste ende alderduerste beloftenissen ghegheuen heeft, wy die te voren ^† verureemt waren doort vernuft in boose wercken, ende waren verureemt vant leuen dat wt Godt coemt, van daer wy geen hopinge en hadden inde beloftenisse, ^* maer doen de vriendelijckheyt Gods ons openbaerde, niet om der wercken wille die wy ghedaen hadden, maer door zijn ghenade, maecte hy ons salich door de wassinghe der wedergheboorten, ende vernieuwinghe des heylighen Gheests, ^† met welcken wy verzeghelt zijn tot op den tijt der verlossinge, die daer is het pandt vande toecomende erfenisse, ende die ons versekert ^‡ ende getuychenisse gheeft, dat wy Gods kinderen zijn, ende ons alderley leert, den welcken ons van God gegeuen is ^* tot wijsheyt, gerechticheyt ende heerlijckheyt, door welcke ons versoeninghe gheschiet is. Godt de Vader die alleen heeft ^† onsterffelijcheyt, den ^* welc-

1) Zie vorige bladz. aant. 1.

* Mat.5.e.39.

* 1.Pe.2.b.19.

† Ro.12.b.12.

* 1.Pet.5.b.10.

* 2.Co.4.b.17.

* Tob.4.b.18.

2) Vergolden.

* 1.Cor.15.e.43.

‡ 2.Cor.5.a.1.

+ Fol. 86 v^o.

† Mat.10.d.28.

3) Het grootste, waarvan zij ons berooven, daarvoor ontvangen wij van God de grootste belooning in de plaats.

‡ 1.Pet.1.c.13.

* Ephe.1.b.9.

‡ 2.Pet.1.a.4.

† Eph.4.b.18.

* Titu.3.a.4.

† Eph.1.b.14. 4.c.30.

‡ Rom.8.b.16.

* 1.Cor.1.c.28.

† 1.Ti.6.b.16.

* Apo.4.b.11.

[p. 180]

ken ken alleen cracht ende macht, lof ende prijs toestaet, dien sy eer ende danc door Christum onsen Heere, voor zijn onwtsprekelijcke genade, van nv aen tot inder eewicheyt.

Hoet met ons staet, daer sy de Heere af // ⁺ gelooft, den welcken wy niet genoech dancken en connen, ende vander blijschappen, ^* dat hi ons weerdich genoech gekent heeft om zijnen naem te lijden, ende vander blijschappen, die hy ons daer beneuens bereyt heeft, daer wy inde geuanckenis zijn, die wi daer hebben, want hy is getrou, so dat hy den zijnen ^* nevens der tentacyen een wtcoemst geeft, ende hy en ^‡ laet den zijnen niet te schanden worden ofte comen, die in hem betrouwen. Die Ghenade des Heeren sy met v. Groet v onder malcanderen met eenen heyligen cusse. ⁺ Jan, Pluyn, ende ick ¹⁾. Hier mede blijft Gode beuoolen, ende twoort zijnder ghenaden. Gheschreuen by my Peter van Weert, daer hy zijnder drien in die gheuanckenisse sadt.

§ ^*Hier nae volcht Peters anderde brief, orlof nemende.

HIer mede ^{2) *} beuelen wy v den Heere, alle lieue Broeders, ende gunnen ³⁾ v, dat ghy uwen ^† loop tot des Heeren prijs voleynden muecht, opdat ghy die Croone vercrijghen muecht, ende dat ghy ^* volstandich tot den eynde toe blijuen muecht, op dat ghy de salicheyt vercrijgen muecht, want ^* niemant en vercrijchter prijs, ten si dat hy ridderlijc strijt, Dus ^† loopt, op dat ghy het cleynoot vercrijgen muecht. Strijdet als ridders des Heeren, Neemt vast voor v, als dat ghy niet en sorcht ^† hoe oft wat ghij spreken sult tot dier vren, als ghy voor die Ouericheyt ghebrocht sult worden, want God die Hee// ⁺re den zijnen niet beschaemt en laet die hem betrouwen, al ist dat si als misdaders voort ghebracht worden, nochtans hy den zijnen niet en verlaet, want al ist dat het ^‡ schreyen tsauonts inquaem, so soude die blijschap smorgens

+ Fol. 87 r^o.

* Acto.5.e.41.

* 1.Cor.10.b.13

‡ Psa.9.b.13.

+ 2.Cor.13.b.

1) Zie de aanteekening bij fol. 85 r^o.

* [n^o. 2.]

2) Dit schijnt een zonderling begin van een brief en het vermoeden zou kunnen rijzen, dat de uitgever het eerste gedeelte van dit schrijven van Peter heeft weggelaten, evenals hij uit een volgenden brief op fol. 88 v^o alleen een gedeelte heeft afgedrukt: zie daarover de aanteekening op die plaats. De aanhef past echter bij het ‘orlof’ (afscheid) in het opschrift: ‘met dit hier volgende schrijven (nemen wij afscheid van u en) bevelen wij enzv.’

* Act.20.c.32.

3) Zullen gaarne van u zien, dat....

† 2.Ti.4.a.7.

* Mat.24.b.13.

* 2.Tim.2.a.5.

† 1.Co.9.c.24.

† Mat.10.c.19.

+ Fol. 87 v^o.

‡ Psa.30.a.6.

[p. 181]

wederom coemen. Ende al ist dat hy om te ^† castijen een ^* ooghenblyck tijts toornich is, so behoudet hy nochtans door zijn ghenade in het leuen. Daerom en zijn wy van hem niet verlaten, al ist dat wy meer teghenspoedts hebben dan die werelt. Mijn broeders, die ^† knecht en is niet meerder dan zijn Heere oft Meester: Ghedenct, hoe wel Christus rijck was, om onsent wille ^* arm gheworden is, ende hoe wel hy verheuen was, nochtans om onsent wille versmaetheyt gheleden ende aen ghenomen heeft, op dat wy door zijn armoede rijc souden worden, ende door zijn versmaetheyt erfgenamen zijnder beloftenissen souden worden. Dus laet ons met ^* hem buyten den legher gaen, ende zijn versmaetheyt helpen draghen, laet ons na dat toecomende goet haecken, ende en weest niet in die duysternisse, noch ^† beladen met eten ofte drincken, ofte verschricket niet met enigherley neeringe oft sorge, wandelt als kinderen des Lichts, ^* weest altijt bereyt, als die gheene die altijt haren Heere verwachten, ^* want hy sal comen gelijc als een dief inder nacht. Rustet v, neemt die staf inder handt, ^* begordet v lendenen, treet na dat beloefde landt, ghy sullet wel innemen, ist dat ghy niet en valt int ongheloof. Het is lustich ende schoon, wy hebbent van verre gesien, daer wy den Heere af dancken, ende ghepresen moet hy zijn: Daer af wy van v, ghy liefhebbers der Waerheyt, begheeren, dat ghy ons den Heer helpt dancken. Want ick heb oock eens den Heere een geloftenis // ⁺ ghedaen, ^* als dat ick hem die dagen mijns leuens voort leuen soude, dat welcke hi my heeft helpen volbrenghen, daer van ic hem prijse, dat welcke ick oock neerstelijck ghedaen hebbe dickwils met wtgherecten armen ¹⁾, Dat ick sulcks schrijf, is op dat ghy niet en vergheet te dancken ende te louen den Heer, want hij ^* is meerder dan alle onse leuen, want ghy en connet hem niet alsoo groot ghemaecken, hy en is noch te wonderlijcker. Blijft in zijne woorden, ende onderhout zijn ghebooden, ^* Hebt v onder malcanderen hertelijcken lief. Daer in wort hy oock ghepresen van zijnder ghetrouwicheyt nae zijnder beloftenissen, die hij in ons bewijst, naemelijck, de vruechde die hy ons gheeft, en weten wy v niet ghenoech te schrijuen lieue broeders: Want int beghin onser geuanckenisse als men ons gheuanghen voerden, doen waren wy vrolijck ende onbeureest, des ghelijck voor die Heeren, daer nae op die brugghe ²⁾, ende in onser gheuanckenissen met blijschappen. Ende voort soo hoepen wy, dat ons Godt vrymoedicheyt tot int eynde gheuen sal.

† Hebr.12.a.8.

* Esa.54.b.7.

† Mat.10.c.24.

* 2.Cor.8.a.9.

* Hebr.13.b.13.

† Luc.21.d.31.

* Luc.12.d.36.

* Apoc.3.a.3.16.c.15.

* Eph.6.d.14. 1.Pet.1.c.13.

+ Fol. 88 r^o.

* Luc.1.f.69.

1) Prijzen met ten hemel opgeheven, uitgebreide handen. Of: volbrengen, terwijl mijne armen gerekt werden, ik ter foltering hing.

* Ecc.43.d.43.

* 1.Pet.1.c.22.

2) Naar ik vermoed, een folterwerktuig.

[p. 182]

Dus onse lieue Broeders, oftmen ons eenighe meerder doodt doen wilde, soo en wilt v daer niet in verschricken, wantmen in een vierendeel huers veel doen can, tis noch veer van de ^† helsche pijn, ende onghelijck te verghelijcken der toecomender vruechden, want nae dat wy dese ^† bangicheyt gheleden hebben, ende die ^* engicheyt gepasseert zijn, soo zijn wy verwachtende die blijschap ende ruymte, dan salmen ons alle tranen af wasschen, ende daer na en sullen wy niet meer wenen of schreyen, maer van die eene vruecht in dander ghaen.

Och mijn Broeders, wilt v daer nae // ⁺ schicken om te comen tot zijnder vruechden. Leydt voortaen een Christelijck leuen, ende maeckt dattet ^† Euangelium om uwen wille niet ghelastert en wordt. Weest altijt ^† saechtmoedich, ende hebt een onbeulecte conscientie, ^* ende in uwen dinghen bedenckt altijt dat eynde, op dat ghy niet en felet. En vergheet niet de vyericheyt der gheestelijcker beteringhe, des beghins des Christelijcken leuens, op dat ¹⁾, als ghy meynt dat ghy een volcomen Christen zijt, noch beteringhe des leuens noodich sy. Weest Gode beuolen ende het Woort zijnder ghenaden. Wy Jan, Pluyn, Peter, doen v inden Heere groeten. ^† Biddet den Heere voor ons, dat wy onsen loop tot zijnen prijs voleinden. Wy bidden ooc voor v.

§ Een Bekentenis oft verantwoordinge des geloofs van Jan de oude cleercooper, doen hy geuangen lach tot Antwerpen Anno. 1551 ^{2) + + +}.

VRage: Wat hout ghy vanden kinderdoop? Antwoort: dat en houde ick nergens voor, dan voor ^* menschen insettinghe. Vraghe:

† Mat.13.f.50.

† Joa.16.b.20.

* 4.Es.7.b.18. Apo.7.b.17.

+ Fol. 88 v^o.

† Ro.14.b.16.

† Matt.11.d.29.

* Ecc.7.d.39.

1) Het volgende is mij niet duidelijk. Is achter ‘opdat’ ‘niet’ uitgevallen?

† 1.Tes.5.c.25.

2) Dit is de plaats, op welke ik in de Inleiding bl. 23 heb gewezen; de plaats, waar het Offer des Heeren van een brief slechts een kort fragment opnam, het grootste gedeelte wegliet. Slechts een fragment: 't geen wij nog uit iets anders weten dan alleen uit den abrupten aanvang en het even abrupte slot. De geheele brief is n.l. later in handen gekomen van Jacques Outerman en de andere verzamelaars van het eerste Groote Offerboek, dat van 1615, die hem I, fol. 145-147, afdrukten. Daaruit zien wij ook eerst, dat deze ‘bekentenis’ ontleend is aan een brief, zeker door een der gevangenen aan ‘zijne lieve vrienden’ gericht. Hij zal in deze uitgaaf der martelaarsbrieven worden opgenomen. Al de volgende uitgaven van het Groote Offerboek evenals Van Braght lieten hem weêr weg en bepaalden zich er toe het fragment uit het Offer des Heeren af te drukken.

+ Nu is het opmerkelijke van 't geval dit. Het Offer des Heeren laat die gedeelten van dit schrijven weg, waarin de schrijver bericht hoe zoowel Jan de oude Cleercooper als Pieter Bruynen en Pleunis de Hoevele zonder omwegen voor hunne rechters bekennen dat zij hebben deelgenomen aan de beeldenbreking in Augustus 1551. Toen was het kruis, staande op den weg naar Hoboken, in stukken gesmeten en waren de hoofden afgezaagd van de beelden in 't kapelletje, dat op den dijk naar Austruweel stond. Daarop was eene premie uitgeloofd en ook uitbetaald voor hen, die de schuldigen (men verdacht er herdoopers van) aanbrachten: Antwerpsch Archievenblad, I, bl. 242; II, bl. 340, 1. Vreemd dat, als in de schoutsrekeningen het misdrijf der genoemden wordt vermeld, alleen van herdooperij sprake is, niets van die beeldenbreking verluidt.

+ Dat het Offer des Heeren dit feit of dat schrijven niet zal hebben gekend, is even onwaarschijnlijk als dat het geene opzettelijke bedoeling zal hebben gehad met het weglaten van de genoemde stukken. Vonden zijne verzamelaars misschien het gebeurde weinig eervol voor Peter Bruynen c.s.? Verzwegen zij het daarom liefst? Wilden zij zoo doende den goeden naam hunner martelaars redden? Of keurden zij wellicht even weinig als Bruynen c.s. zelven het bedrijf af, terwijl zij toch hunne lezers niet wilden opwekken dat voorbeeld te volgen, en lieten zij het dáárom weg? Naar het schijnt, waren zij omtrent deze mannen in 't onzekere. In het Liedboek van 1562 handelt het vijfde lied volgens de aanteekening op den rand: ‘van drie vrome Christenen genaemt Jan, Pleun en Peter, derwelcker Brief ende Belijdinghe staat Fol. CV enz.’ (van het Offer des Heeren), en boven iedere bladzijde heet het eveneens: Jan, Pluen ende Peter". De druk van 1566 heeft ook nog die namen boven de bladzijden, maar in de aanteekening aan den rand niets anders dan: ‘van drie vrome Christenen’. In alle verdere uitgaven ontbreken in het Liedboek de namen geheel. En in het éénige exemplaar van n^o. 1, 1562, dat wij nog bezitten, zijn die namen boven aan de bladzijden reeds oudtijds met de pen doorgehaald.

+ Zie over die weglatingen in den brief en bij 't lied de ‘Bibliographie’, II, p. 516-8, en mijn artikel over Van Braght in de Doopsgezinde Bijdragen, 1899, bl. 154-156.

* Mat.15.a.9.

[p. 183]

Waer mede wilt ghy dan uwen ^* Doop bewijsen oft beweeren? Antw. Mar. 16. Vraghe. Wat hout ghy van de Sacramenten? Antw. Ic en weet van gheen menschen Sacramenten te spreecken, maer het // ^{+ *} Auontmael, soot Christus met zijn Apostolen gehouden heeft, dat houde ic voor goet ende weert, want ic dencke datter menich mensch is, die niet en weet wat Sacrament te segghen is. Vraghe: Wat hout ghy van die Roomsche Kerck? Antw. Daer en houde ick niet van, maer ick houde de Christelijcke Kercke voor goet ende weert, die welcke is ^* Christus ghemeente. Vraghe. Wat hout ghy van die ostie die de priester in zijn hant heeft, ghelooft ghy niet dat daer onse Heere in is met vleysch ende bloet? Ant. Neen ic, want daer staet geschreuen, Actor. int eerste, dat hy ^* weder comen sal, ghelijck hy ten hemel geuaren is. Vra. Wat hout ghy vanden Paus? Ant. ^* Den Antechrist. Vra. Wat hout ghy vande misse, ceremonien, ende vander biechte diemen inder kercken is houdende? Ant. Daer en houde ick niet af, want den ^* Boom niet en dooch ¹⁾ daert af ingheset is. Vrage. Waer sydy gedoopt? Antw. Mijn Heeren, als ghijt weet, wat wildy my dan

* Mar.16.b.15.

+ Fol. 89 r^o.

* Mat.26.b.25. 1.Cor.11.c.22.

* Act.20.d.28. 1.Ti.3.b.14.

* Acto.1.b.9.

* 2 Tess.2.a.3.

* Mat.7.b.19. 12.d.34.

1) Deugt niet.

[p. 184]

noch vragen? Doen heeft die Schout ghesproken: ^† Ick besweere v by uwen Doop, dat ghijt ons segghen sult, waer ghy ghedoopt zijt. Antwoort. Mijnen doop houde ick voor ghoet ende oprecht, maer v besweeren en achte ick niet. Doen hebben sy ghelesen alle die gene die met my ghedoopt waren, by namen ende by toenamen. N. ¹⁾ ende geseyt: Assuerus ²⁾ heeftet ons bekent. Doen heb ick gheseyt. Tis waer. Vraghe. Wie heeft v ghedoopt? Antwoort. Dat en staet my niet te segghen. Vraghe. Wy sullent v wel doen seggen. Antwo. Het vleys is te voren ^{3) †} doeter mede wat ghy wilt. //

TOt lof des vaders, soons, heyligen geest
O Christen wilt met ons beghinnen
Van vijf broeders, die sochten aldermeest
Dat lant van beloften te winnen
Self had die goedertieren Godt
Haer al voorsien tot een goet lot
Dies waren sy ter werelt eenen spot.

Eerst almense geuangen vuerden heen

Met geen druck waren sy beladen
^* Maer groote blijschap hadden sy met een
Danckende Godt van zijn ghenaden
Wiens cracht sy voelden tot dier stont
Het lof Gods, gaende wt haren mont
Met singen en spreecken maecten zijt cont.

Een schoon belijding hebben sy gedaen

Wt die schrift, naer Christen betamen
Die helder waerheyt betuygende plaen
Voor die Sophisten die daer quamen

† Mat.26.f.62.

1) Evenals ons ‘N. N.’ om een bepaald persoon of personen aan te duiden, die men niet noodig vindt bij name te noemen.

2) Assuerus van Gheemont: zie de aanteekening op fol. 70 r^o.

3) Hier is zeker iets uitgevallen. Alle volgenden, ook Van Braght, lezen zoo.

† Jere.26.b.14.

* Mat.5.a.12. Act.5.c.42.

[p. 185]

 

Dat sy haer mochten schamen wel

 

Van haer bedriechelijck opstel

 

Waer mede sy de vromen doen gequel.

 

Als een geuraecht was van die Roomsche Kerck

 

Sprac hij: ick daer af niet en houwe

 

Maer ^† Christus gemeente beleedt hy sterck

 

Voor een goet ende weert gebouwe

 

Vraghe.

 

Tbroot zijnde in des priesters hant

 

En is dat niet het costel ¹⁾ pant

 

Te weten vleysch en bloet Christi valiant?

 

Antwoort.

 

Neent (sprac hi) want dEuangelist verclaert

 

^‡ Dat Christus wederom sal comen

 

So hy geuaren is ten Hemelwaert //

 

Vraghe.

 

⁺Wat hout ghy van de Paus van Romen

 

Antwoort.

 

Ick houd hem voor den ^* Antechrist

 

Die tegen Christum heeft gemist ²⁾

 

^† Want al zijn planting is vol argelist.

 

De Marcgraef met zijn Sophisten gelijc

 

Hebbent versocht menigerhande

 

Met sware tormenten en valsch practijck

 

Maer sy quamen daer mee te schande

 

Die Papen hebben veel gerelt ³⁾

 

Ende die Christenen seer ghequelt

 

En int sluyten ⁴⁾ zijn sy ter doot ghestelt.

 

Dus worden sy voort gheschict alle vijf

 

Maer sy songen oft spraken langs die straten

 

Genuecht ende vruechde was haer bedrijf

 

Hoe wel sy naer sKeysers placcaten

 

Nv souden steruen rechteuoort

 

So bleuen sy noch ongestoort

 

Want sy hadden van God ^‡ de nieu herboort.

 

Wanneer ter werelt gestelt was het getal

 

Duysent, en daer toe noch vijfhondert

 

En mede eenenvijftich ouer al

 

Doen heeftmen van dees vijf verwondert

 

Sy hebben malcander gecust

 

De liefde wert niet wtgeblust

 

En aen die palen storuen sy gerust.

† Eph.1.c.22. Col.1.b.18.

1) Kostbaar.

‡ Mat.24.c.30. Acto.1.b.11.

+ Fol. 90 r^o.

* 1.Joan.4.a.3. 2.Tes.2.a.3.

2) Is te kort geschoten.

† Mt.15.b.13.

3) Druk praten, ratelen.

4) Besluiten; bij 't eindigen.

‡ Joan.1.a.13. Gal.6.b.17.

[p. 186]

 

O vriendekens Christi hout goeden moet

 

Laet liefde in v niet vercouwen

 

^* Verbeydende lijdtsaem den Heere goet

 

Die v can stercken int benouwen

 

^† Christus den trouwen Herder fijn

 

Die helpt zijn schapen door tgepijn

 

Brengtse tot vette weyden Celestijn ¹⁾.

finis. //

* Tre.3.c.26.

† Eze.34.d.23. Joan.10.a.11. Heb.13.d.20.

1) Naar de hemelsche vette weiden.

+ Fol. 89 v^o.

4) In den Ausbundt n^o. 10.