Noord en Zuid. Jaargang 15

[p. 90]

Verscheidenheden.

Bulderbas.

Op bl. 43 van dezen jg. wordt met een enkel woord de beteekenis van bulderbas verklaard; het kan nuttig zijn, op dit laatste nog terug te komen.

Balg = buik en bast = vel worden beide overdrachtelijk en minachtend gebruikt voor mensch. Zoo is hangbast of hangebas = galgebrok; zoo is huilebalk = huilebalg = huilend mensch of huiler.

Op analoge verschijnselen wijst luiwammes voor luiwambs = luie buik, een naam, dien Paulus aan de bewoners van Kreta (Candia) geeft en waarvoor we ook luibuis hooren zeggen, verbastering van luiwammes, dewijl men ook wambuis zegt, niets anders dan wambis van wambs eng. womb, wat buik beteekent.

d. B.

Doekenspeler.

In Oltman's Schaapherder, in het eerste deel, ontmoeten wij het woord doekenspeler, dat in geen woordenboek voorkomt, om de eenvoudige reden, dat het woord niet bestaat. Slechts een paar maal komt in de, door Jonckbloet achter zijne Geschiedenis der Middeleeuwsche dichtkunst medegedeelde uittreksels uit de Grafelijke Rekeningen het woord doekespil of doekenspul voor, maar het is blijkbaar verkeerd gelezen en moet dockespul zijn dat, evenals het Middelnederduitsch dockenspel en het Middelhoogduitsch tockenspiel, de beteekenis heeft van poppenspel, poppenkast. Kiliaen kent docke = pop en dockenkraemer = poppenkraemer. Een dockenspeler kan dus niet anders zijn dan een poppenkastvertooner. Blijkens de aangehaalde rekeningen werd het dockespil ‘opgeslagen’. Het Middeln. Wdbk. geeft alleen: ‘Doekespel. Verkeerde lezing voor dockespel (z. ald.)’; we hebben ‘aldaar’ gezien, maar niets gevonden.

Aangaande de afleiding van dit woord nog het volgende: docken

[p. 91]

zijn kleine zuilen of figuren aan leuningen en vandaar ook de naam voor een bos of bundel garen of wol. Dit woord is zeer oud en volgens Diez (416. 12) van Kymrischen oorsprong (it. tocca, sp. toca, pg. touca, fr. toque) en beteekent muts (oorspr. zooveel als afsnijdsel), vandaar opvolgend de beteekenis sieraad, speelpop of opgesierde vrouw (vgl. modepop, een ‘poppetje’).

Reeds in 't mhd. komt het woord zelden voor, Schultz, Das höfische Leben enz. geeft op bl. 153 een half dozijn teksten.

d. B.

Daar is iets op til.

Til heet in Groningen en Friesland nog eene brug, vandaar de namen Langetille, Leenstertillen, Kloostertil, Eemtil of Enumatil, d.i. Enuma's of Emo's brug.

Wanneer iets in aantocht was, ontdekte de bewoner van huis of burcht dit vooruit, als de bode of bezoeker op de til, d.i. op de brug was. Nog zegt men van de duiven, dat ze op de til zijn, dat is eigenlijk op een der neerslaande klepjes. Een hok met zulke klepjes noemt men ook duiventil of eenvoudig til.

d. B.

Baljaren.

De heer C.F.A. Zernike vestigt onze aandacht op hetgeen in Dr. P.J. Veth's uit Oost en West omtrent dit woord voorkomt:

‘Ook dit woord is uit het Spaansch of Portugeesch afkomstig, maar is niet rechtstreeks uit het Iberisch schiereiland, maar door tusschenkomst der Negerslaven in West-Indië tot ons gebracht. Het is het Spaansche baylar of Portugeesche bailar, dansen, (hetzelfde als het Italiaansche ballare, waarvan ons bal, ballet en ballade). Baljaren is een woord, waardoor in Suriname het dansen der negers wordt aangeduid. Een baljaarpartij is een negerbal, waarop zij den dans door hun gezang en het slaan op de trom begeleiden. Zie Van Hoëvell, Slaven en Vrijen II, bl. 87. Het woord baljaren is in dat mengelmoes van talen, dat de negers in West-Indië spreken, door eenvoudige letteromzetting uit bailar ontstaan.’

De verdere ontwikkeling der beteekenis van dit woord tot drukte, lawaai maken ligt voor de hand. Hiermede vervalt natuurlijk onze gissing in N. en Z., XIV, 567.

d. H.