Noord en Zuid. Jaargang 3

[p. 297]

Uit Zuid-Nederland.

Herhaaldelijk hebben we in stukken uit Zuid-Nederland woorden, uitdrukkingen en zinswendingen ontmoet, die ons niet alleen vreemd voorkwamen, maar die uit een taalkundig oogpunt beschouwd ons minder juist toeschenen. Zoo oordeelen velen in Zuid-Nederland over de taal van het Noorden. Indien er eenheid van stam zal zijn, moet er ook zijn eenheid van taal en juist daarover wisselen we nooit van gedachten. We wilden, dat onderwerp zoo gaarne ter tafel brengen en geven daarom het woord aan een onzer correspondenten. Het gold in de eerste plaats eene spelling, waarbij alleen de klank geldt (t zij goed of valsch gehoord) en die hand aan hand gaat met eene andere, die zich regelt naar onderling goedvinden of naar valsche etymologieën. We zijn gewoon zulk eene spelling eene ploertenspelling te noemen en te gevaarlijker is dit, omdat men zich op groote mannen van den voortijd beroept, als op autoriteiten, ook op dit gebied. Zal men dan met Kiliaen weer spellen quicksiluer en quaelick nemen of onghewoonheyd en kraeckelingh of alleen kwalick neen kwalik omdat Kilaen het ook deed? Of moet ik spellen odekolonje, buro en etazjeere naar de uitspraak en mens en vis omdat de ch toch niet gehoord wordt? Maar we zijn overeengekomen, niet over spelling te spreken en het gold hier alleen het dringend verzoek aan alle Noord-Nederlanders om beredeneerde bijdragen tot de kennis der taal van het Zuiden en aan alle Zuid-Nederlanders om beredeneerde aanvallen op de taal van het Noorden.

Vooraf aan het woord aan een man uit het Zuiden:

‘Wat hij, die dat beweert van taalstudie weet? - Onder anderen hetgeen volgt: dat zelfs in Noord-Nederland de gedachten door hem geopperd, voorstanders hebben, waaronder Multatuli zelfs, en waaronder, wat meer algemeen klaar is, mannen als Johan Winkler; dat in Zuid-Ned. de Halletoren, Rond den Heerd, enz. te akkoord zijn over een punt: onze taal is hare eigenaartigheid kwijt, al hare natuurlikheid, gansch hare geschiedkundige physionomie, en dat er eene omwenteling van nooden is; dat de gezonde rede, eindelijk, zijn gezegdens staaft, dat de taal niet gemaakt mag worden, maar groeien moet, en de taalkunde de wetten moet opteekenen, niet ze voorschrijven aan de taal, enz. Niet tot het Gothisch, zelf niet tot Stoke, willen wij terug: maar tot de natuur en de historische, ontwikkelde gesprokene taal, als voorbeeld der geschrevene.

Doch, laten wij dien schrijver onverlet, en verdedigen wij onzen eigen heerd: waarom ik lik schrijve? omdat het zoo gesproken wordt, niet: men zegt hier meer anders, lijk. Maar wel omdat niets geen enkel taalkundig argument bestand is lik te veroordeelen, en omdat hij daarbij welluidender is dan ij. Zoo ik het wel vóór heb, keurde Dr. De Jager lik goed. In alle geval wist ook Dautzenberg en

[p. 298]

weet ook van Beers wel waarom zij lik den voorkeur gaven en geven.’

Een ander wil spellen peerd voor paard en verwijst naar een besluit der Zuidnederlandsche Maatschappij van Letterkunde. Onze correspondent vervolgt daarover aldus:

‘Het heeft hier van B. niet afgehangen, dat peerd of paerd goede taal is, niet meer als het van welke taalkunde ook afhangt dat de boek, de bosch, de feest, des nachts, goede taal, en doelmatig slechte taal zijn. Alleenlik heeft B. de aandacht der maatschappij daarop getrokken, en door de maatschappij doen bekrachtigen wat waarheid vereischte. Sedert jaren reeds was Van Beers in denzelfden geest, te velde getrokken tegen het vervangen van ae of êê, door de hier nergens gehoorde aa, even als er door van Beers, en door Heremans (namelik op het Congres van 1832 reeds) tegen de verwarring der geslachten werd gepleit.’

Maar gelijk we boven opmerkten, onze taal wordt in het Zuiden evenmin goedgekeurd. Daarover lees ik namelijk:

‘Een enkel iets betreur ik, en dat is, dat men dageliks nog, bizonder in Zuidned., zoovele misbruiken, ja, als misbruiken sedert jaren herkend, blijft dulden en begaan, alleenlik, omdat men het gewend is! Eenige voorbeelden: 1o. Het onderscheid tusschen zachten hardlange ee en oo gaat te niet, hoewel het philologisch, ja, volgens de gramm. génér. zoowel als volgens de eischen der Nederl. taal zelve, valsch is die klanken gelijk te stellen; 2o. De zware e, al is peerd, - begeeren, wordt of tot de zachtlange als in bezeeren, of tot aa al in paard gebracht. 3o De geslachten. 4o. Men mag den genitief uitdrukken bij middel van het bezittelijk voorn. w. als volgt:

Thans gaan we in 't open veld natuur haar schat doorzoeken. (Bilderd.) Van Beers heet het goed. - Anderen hier, al hebben zij geen enkel taalk. argument daartegen, heeten het ‘Straattaal:’ de 5o. Dezelve en deszelfs, dienen vermeden te worden: in dien zin, David, van Lennep, Bilderdijk, van Beers. 6o. Taalkundig is het eene wet, ook door de gramm. général gewettigd, in die woorden op l of n eindigend, een d in te schuiven bij verlenging: dunder, kleinder, vertelder, enz..... De euphonie eischt het, alle talen laten haar recht weêrvaren. Wij niet. Enz..... enz.

Wat is nu beter, 't misbruik behouden of, zelfs alleen, 'het tegenwerken?