Noord en Zuid. Jaargang 2

[p. t.o. 310]

Het dialect te Aardenburg.

Er ligt in den Zuidwesthoek van Nederland een rijk, een vruchtbaar, een gelukkig, maar door de hooge regeering sedert eeuwen verwaarloosd brokje gronds, dat vroeger een deel uitmakende van de Generaliteitslanden, later den naam ontving van IV^e district van Zeeland en thans gewoonlijk bekend is onder den naam van Zeeuwsch Vlaanderen's Westelijk deel.

Toen die landen nog tot het machtige Vlaanderen behoorden, bloeide de hoofdstad Aardenburg door wolhandel en lakenweverijen; privilegiën van Vlaanderen's graven en gravinnen, Holstein's hertog, Engeland's koning, welke laatste hier ter beêvaart kwam naar 't miraculeuze Mariabeeld, kunnen daarvan getuigen.

Maar die dagen van roem en grootheid zijn lang voorbij, al teert het stedeke nog op de vele rijkdommen in vroeger tijd verzameld. Een prooi van de twisten tusschen Leliaards en Klauwaards, de laatste veste, waaraan de overmoed der Hoekschen, die zich te Sluis gevestigd hadden, zich koelde, verloor het zijn handel en zijne scheepvaart en daalde weldra af tot een landstadje, dat in een kleinen binnenlandschen handel en in den landbouw zijnen inwoners een burgerlijk bestaan aanbood.

Die binnenlandsche handel was intusschen van weinig beteekenis. Van de prachtige reê, die eenmaal 600 schepen kon bevatten, was niets overgebleven dan een geul, de Aardenburgsche haven genoemd, die, van 1702 tot 1719 gesloten, later weêr geopend, tot aan de geheele inpoldering in 1812 slechts bevaarbaar was voor beurtschepen, welke, dewijl sedert de verovering door Maurits in 1604, alle handel met de Zuidelijke Nederlanden was afgesneden, grootendeels voorzagen in de behoeften van het duizendtal zielen, dat Aardenburg in de XVII^e en XVIII^e eeuw geteld heeft.

Die weinige omgang met Noord-Nederland, die geheele afzondering van de Spaansche, later Oostenrijksche Nederlanden, zijn de oorzaak dat zich hier eene eigenaardige taal gehandhaafd heeft, die zich van tal van woorden bedient, welke in de overige deelen van ons vaderland onbekend zijn, of die aldaar gebruikt, geheel van uitspraak verschillen.

Geheel het Westelijk deel van Zeeuwsch-Vlaanderen, met uitzondering van Sluis en de latere immigranten, bedienen zich van die taal. De afwijking van deze in Sluis, thans een zeer vervallen stedeke van ± 1500 inwoners, is een gevolg van het daar steeds ingelegerde garnizoen. Tot 1793 toch was Sluis eene aanzienlijke vesting; tot nog voor weinig jaren lag er eene compagnie infanterie,

[p. 311]

en evenmin als dit gediend heeft tot bevordering der zedelijkheid strekte zulks tot verbetering van de taal. De zeer geringe omgang van de inwoners van Sluis met die der omliggende gemeenten - breede zeearmen waren daarvan de oorzaak - heeft ten gevolge gehad, dat zich dat taalbederf tot Sluis bepaald heeft.

Ik heb tal van woorden verzameld, zooals ik die uit den mond van 't volk heb opgeteekend; ik heb ze gespeld, juist zooals zij worden uitgesproken. Mijne dochter Georgine en hare vriendin Mej. Suzanne Vermère, dochter van den Gemeentesecretaris, afstammende van een geslacht, dat sedert 1630 voortdurend leden in de magistratuur hier ter stede telde, beiden het Aardenburgsch dialect sprekende met de grootst mogelijke zuiverheid, niet altijd tot genoegen van hen, die haar 't Nederlandsch moesten leeren, zijn mij bij de uitspraak der woorden van veel dienst geweest.

De woordafleidingen door mij medegedeeld zijn zeker, de gistende afleiding laat ik aan menschen, die vaster staan dan ik op dat glibberige pad.

Mocht deze eerste proeve bijval vinden, dan zal ik trachten later het ontbrekende aan te vullen.

De r aan 't einde der lettergrepen wordt bijna niet uitgesproken, in de meeste woorden zelfs in 't geheel niet gehoord.

De h in 't begin der woorden is stom.

De aa klinkt als aô; de oo heeft een breede uitspraak zoo iets van oâ, de ee klinkt nog breeder als de ee in keeren.

A.

Aêsgat. znw.o. = (aarsgat.) Ondereinde van een boom.

Achter. voorz. naar. I zoekt er achter. Hij zoekt daar naar.

Achterwêts. znw. gemeensl. achterwaarts. Neef of nicht in den derden of vierden graad van bloedverwantschap.

Afkrouwen. tr. ww. Krouwde af, heb afgekrouwd. afkrabben. Iemand den deken afkrouwen. = iemand de waarheid zeggen.

Akkemedeeren. tr. ww. fr. accommoder = toebereiden, klaarmaken, toetakelen. Dà, vleisch is goed g'akkemedeerd = dat vleesch is goed toebereid. Z'akkemedeerden hem lillik toe = zij takelden hem leelijk toe.

[p. 312]

Alaom. znw. o. gereedschap; bijv. van een timmerman.

Appelbiië. znw. vr. wesp.

April, znw. m. afril, afrij. Hellende weg om van den dijk op den nevenweg te komen.

Assieboer. znw. m. Opkooper van asch.

Avvekaat. znw. m. I redeneert as 'n avvekaat in een kakstoel. Zijne redeneeringen beteekenen niet veel.

Awèl. tw. welnu.

B.

Babbedoekje. znw. o. Kwijldoek voor kleine kinderen.

Bakkruudje. znw. o. Sleutelbloem.

Balje. znw. v. Hek van eene weide of akker. Als men bij het aanteekenen van uitgebrachte stemmen het vijfde streepje dwars door de vier andere schrijft, roept men ook balje!

Batteren. intr. ww. snel loopen. slaan = fr. battre. I battert er door = hij loopt buitengewoon snel. Gulder battert er nog al op! = gij slaat er nog al op!

Bazínne. znw. v. bazin. Titel van katholieke boerinnen.

Beddepister. znw. m. paardebloem. De plant zelve heet melkwiet naar de melk, die uit bloem- en bladstengel komt. Vgl. Fransch pis-en-lit.

Beijer. znw. vr. kruisbes.

Beit. znw. eig. Twaolf en acht is twintig, zei Beit, en i stak den 'eelen gulden in z'n zak, om te kennen te geven, dat men zich in vergissing eens anders goed toeëigent. = Iemand betaalde aan zekeren Beheyt, wien hij twaalf stuivers schuldig was, een gulden. In de meening, dat hij acht stuivers terug gegeven had, hield deze het geheele muntstuk.

Bekaoid. bijv. en bijw. verkeerd. I gaot den bekaoiden weg = hij gaat den verkeerden weg. Ze doen bekaoid = zij doen verkeerd.

Beletten. tr. w.w. Iets nauwkeurig opnemen. Belet 'em is = Bezie hem eens nauwkeurig.

Beverik. znw. m. koude koorts. I eit den beverik. Overdrachtelijk wordt het ook gebruikt van groote koude.

Bettendoet. bijw. v. ontk. Hè-ji die teele gebroken? Bettendoet, 'k en'k ik et nie geweest. Hebt gij die kom gebroken? Heusch niet, ik ben het niet geweest.

Biitrekker. znw. m. verrekijker.

Bitter. znw. m. roet uit den schoorsteen.

Blè. bijw. pal. I stao blè. Hij weet niets te zeggen. Blè staon.

[p. 313]

tegen een boom staan, om een ander de gelegenheid te geven daar in te klimmen.

Blekken. intr. ww. schitteren. Als de zon op een gepolijst voorwerp schijnt, blekt zij. Blekken = de kaarten blootleggen.

Blinde. znw. vr. Luik voor een raam.

Blinker. znw. m. verglaasde aarden knikker, pottebakker.

Bobbel. znw. m. Z'ên een bobbel aan. Zij zijn een weinig dronken. = hekel. 'k 'En een bobbel an 'em Ik heb een hekel aan hem.

Boele. znw. vr. eendvogel.

Bof. znw. m. geluk voornamelijk in 't spel. Dâ's een groote bof. Dat is een onverwacht geluk.

Boffen. intr. ww. gelukkig spelen. Pochen.

Boffer. znw. m. Iemand die gelukkig speelt. Pocher.

Bogeren. tr. ww. ooft stelen. bogerde, gebogerd. Z'ên veel appels gebogerd.

Bokkesekuren. znw. vr. bokkesprongen. Wordt steeds in 't meervoud gebruikt. I zit vol bokkesekuren.

Bollekèt. znw. vr. aarden bal, waarmede de meisjes bikkelen.

Bolleketten. intr. ww. spelen met bolleketten. Jongensspel.

Bovenst. bijv. nw. en bijw. uitstekend. Bovenst bier. I gedraogt z'n eigen bovenst.

Brat. bijv. nw. dartel. O wat is i weêr brat. Een brat peêd. = een dartel paard.

Bril. znw. m. Hoofdstel voor een paard, afkomstig van breidel.

Bule. znw. vr. Butse znw. vr. De bule slaot de butse. 't Komt op 't zelfde neer. Butse is een deuk, bule is de hoogte, die aan de andere zijde door de butse veroorzaakt wordt. De hoogte komt weêr in de deuk.

C.

Calle. znw. vr. Kalkoensche hen. Klanknabootsend. Vogel op een staak om af te schieten. De staak zelf heet gaaipèse = gaai-pers = gaai-perche.

Call' aon. znw. m. Kalkoensche haan.

Commeere. znw. vr. Kwaadspreekster fr. commère.

Commeerebank. znw. vr. bank, die Zondags gebruikt wordt voor buurpraatjes.

Compassie. znw. vr. medelijden fr. compassion.

Crieerder. znw. m. omroeper fr. crieur.

Crieeren. tr. ww. omroepen. fr. crier.

[p. 314]

D.

Daoze. znw. vr. horzel, paardevlieg.

Dêrlik. bijv. nw. Zwak, sukkelend. I ziet er maar dêrlik uut. Hij ziet er maar zwakjes uit.

Dilthout znw. o. Balk boven de koestal om hooi en stroo op te tassen:

Dodde. znw. vr. brok, stuk.

Dodèze. znw. vr. punt van een pijl.

Drolschorte. znw. vr. Blauwe werkschort voor vrouwen.

Drevelen. intr. ww. drentelen.

Duddering. znw. m. kleine scherf. 't Is al in dudderingen gevallen.

Duken. tr. w.w. bukken, verbergen. Duuk-je; wordt steeds reflexief gebruikt.

Duts. znw. gem. sukkel, bekrompen mensch. 't Is 'n dêrlike duts. 't Is een erge sukkelaar.

Duuk. znw. m. De kaarten, die bij eenig spel gedekt blijven liggen.

Duumpje. znw. v. Winterkoninkje.

E.

Eenweunste. znw. vr. Woning, die slechts door één huishouden bewoond kan worden. Tweeweunste, drieweunste enz.

Eigenrechtswêts. znw. gem. eigenrechtswaarts. Broeders en zusters kinderen.

Ende. znw. o. I steekt van 't ende. Na lang praten aan iets beginnen.

Engelsch'ieltje. znw. o. Hiel van een breikous.

Enklouwe. znw. vr. Enkel.

Essentende. bijw. Van het eene einde tot het andere. v. Dale leidt het af van een weversspoel, die van end tot end gaat.

Ezel. znw. m. mallejan.

F.

Flokker. znw. m. dotje. Zie ook teute.

Flui. znw. m. dorschvlegel.

Foef. znw. vr. kuur. Wà ziin dà veur foefen? wat zijn dat voor kuren? 't Ziin maor foefen. 't Zijn slechts leugens.

Foefelaor. znw. m. iemand, die alles door elkander wart.

Foefelen. tr. ww. iets doen, waarvan men denkt, dat het niet gezien wordt. Wà foefelt i daor?

Frinze. znw. vr. aardbezie. fr. fraise.

[p. 315]

G.

Gareel. znw. o. haam.

Gareelmaoker. znw. m. zadelmaker.

Gebaoren. intr. of refl. ww. zich houden. I gebaort (z'n eigen) as of i 't nie ziet.

Geête znw. vr. geit.

Gelegen. bijv. nw. bevallen. Z'is gelegen.

Glui. znw. o. schoongemaakt roggestroo.

Gospemen. znw. vr. kweek, een bekend onkruid.

Gruus. znw. o. zemelen.

Gruzol. znw. m. gewone knikker van potaarde, pottebakker.

Gulder. pers. vnw. mv. Gij lieden, gij, wordt gebruikt als men eenigen klem op 't persoonl. vnw. wil leggen; anders gebruikt men ji. De verbuiging is als volgt: 1e. nv. ji of gulder. 2e. nv. ontbreekt. 3e. nv. julder. 4e. nv. julder.

H.

De h wordt, zooals ik reeds opmerkte, in 't geheel niet uitgesproken aan 't begin der woorden. Toch heb ik de volgende woorden onder deze letter gebracht, omdat zij blijkens de overeenkomstige woorden in andere dialecten, daarmede moeten beginnen. Nog valt op te merken, dat bij vele Kadzantenaars, het gebrek bestaat om de g met de h te verwisselen. Men hoort dikwijls: de hevels van de guizen. Dâ's een mooie goed, enz. In één woord, herridon is die verwisseling blijvend.

Haomschien. znw. v. Korthout. Het hout waaraan de paarden den wagen voorttrekken; het is door midden van de strengen aan het haam verbonden. In Tholen aêsknippel, waarschijnlijk aarsknuppel.

Haoge. znw. vr. haag. Achter d'aoge loopen. Stil uit school blijven.

Helmen. wtr. ww. galmen. De kerke 'elmt.

Her. bijw. Van 'er doen = op nieuw beginnen.

Hèrrink. znw. m. Met gerekten toon op de eerste lettergreep haring. Drogen èrrink = bokking.

Herrum en Juutsum waarschijnlijk Huutsum, links en rechts tegen een paard. Mijns inziens hetzelve als haar en hotof haru en hottu, dat men in de Meierij hoort.

Herridon. znw. m. theestoof, fr. guéridon.

Hespe. znw. vr. ham, sp. uit espe.

Hoenders. znw. o. Loop voor d'oenders, z'ên korte pootjes. Weigerend antwoord na aanhoudend vragen.

[p. 316]

Hm. tusschenw. Hm! Hm! zei Koo de Mare. Bewijs van twijfel aan eenige mededeeling.

Hussel. znw. vr. horzel. De uitspraak is ussel. fig. domme jongens. Ji ziit 'n ussel.

I.

De i komt veel voor in woorden, die in 't Nederlandsch ij hebben; intusschen zijn er ook verschillende woorden, waar de ij met u verwisseld wordt.

Iisbak. znw. m. ijsbak, slede.

Iivallig bijv. nw. huiverig.

Ieverst. bijw. ergens.

Iizer. znw. o. ijzer. Wacht nog een oogenblik, zei de smid, en i'ad geen iizer of kolen. Antwoord van iemand, dien men aanspoort om geduld te oefenen, maar weet, dat het toch niet helpen zal.

J.

Jan'aok. znw. eign. Uitdrukking om kinderen van 't water te houden. Kom nie bii dâ waoter: Jan 'aok (Jan Haak) zit er in.

Janiver, jeniver. znw. Aalbes.

Janiverboom - jeniverboom. znw. m. Aalbessenstruik.

Jantjester. znw. m. Wormsteek. Jantje stek zit in dien appel = die appel is wormstekig.

Julder. pers. vnw. u 3e en 4e nv. van ji of gulder.

Julder. bez. vnw. Is dâ julder boek? Boek is ml.

Juutsum. bijw. waarschijnlijk huutsum zie herum. Bij beide woorden valt de klemtoon gerekt op de eerste lettergreep.

K.

Kaok. znw. vr. wang.

Kaoksmete. znw. vr. oorveeg.

Kassieë. znw. vr. Vlaamsch calsijde, keisteen (klem op sie.); waarschijnlijk van 't Fransch chaux, chaussée.

Kassieweg. znw. m. steenweg.

Kappe. znw. vr. vrouwenmuts.

Karnoffel. znw. vr. anjelier. fr. giroflée. Meierijsch snoffel.

Kassiin. znw. o. vensterbank. Zet dàt in 't kassiin. Leg dat op de vensterbank. Klemtoon op de 2e lettergreep.

Katiivig. bijv. nw. Huiverig van koude, ziekelijk, hongerig. Ik ben den eelen dag katiivig. fr. chétif.

Katselen. intr. ww. met den kaatsbal spelen.

Kavaone. Verplaatsbare woning voor een schaapherder.

Keêze. znw. vr. kers.

Keêzeboom. znw. m. kerseboom.

[p. 317]

Keerafs. bijw. verkeerd.

Kegge. znw. vr. wig; vloek. I zet 'er nog al een kegg' op. Hij vloekt verschrikkelijk.

Keu. znw. vr. Halfwassen varken.

Keuboer. znw. m. oprisping.

Keûze. znw. vr. (keurs) vrouwenrok.

Kevent. znw. o. (konvent?) Slaapplaats der knechten op eene boerenhofstede. Met den klemtoon op de tweede lettergreep.

Klaffesien. znw. o. omslag om een boek.

Klakke. znw. vr. Vlaamschen oorsprong pet. Gistklakke, een pet die zeer hoog opstaat.

Klakken. intr. ww. klappen. I klakt mit de zwiepe = hij klapt met de zweep.

Klapschete. znw. vr. Om een klapschete. Om een haverklap.

Kodde. znw. vr. staart van een varken.

Koei. znw. vr. Der ziin meer koeien die Blaor heeten. 't Is niet zeker dat gij den rechten persoon voor hebt.

Kokkeltje. znw. o. liefje; tegen meisjes en kleine kinderen.

Keninekutzer. znw. m. opkooper van konijnen.

Konte znw. vr. grap, vertelling, onwaarheid. fr. conte. 't ziin konten as teelen = groote leugens.

Koppespinne. znw. vr. spinnekop.

Koppespinder. znw. m. raagbol.

Koteren. intr. ww. ijverig zoeken. Kotert er nie meer achter = zoekt er niet langer naar. Vergelijk ook uutkoteren.

Koteringe. znw. vr. ransel. Iemand een ferme koteringe draoien. = iemand een duchtig pak slaag geven.

Kouselingevoeten. bijw. zonder schoenen. I gaot kouselingevoeten. Hij loopt op zijne kousen.

Krom. bijv. nw. en bijw. Scheef. Die muur stao krom. 't Nederlandsche woord krom wordt vervangen door rond.

Kroontjeskruud. znw. o. Wolfsmelk. giftige plant.

Krouwen. tr. ww. krouwde, gekrouwd. krabben.

Krouwte. znw. vr. schurft. (krabziekte).

Krunaogel. znw. m. sering en seringeboom; naar de gedaante der bloemen, die op kruidnagels gelijken.

Kruneute. znw. vr. muskaatnoot.

Kurre. znw. gem. kort en dik persoon.

Kusen. tr. ww. vl. kuischen. Schoonmaken.

Kute. znw. vr. putje in den grond bij 't spelen met knikkers.

Kuutjeknip. znw. o. Spel met knoopen in een kuiltje.

Kuutjeniengels. znw. o. spel met knikkers.

Kutser. znw. o. opkooper.

Kwaapê'd. znw. m. (kwaadpaard) guit.

Kwaapêderieë. znw. vr. guitenstreek.

[p. 318]

Kweek. znw. gemsl. zuigeling. Hoe gaot 'et mit de kweek?

Kweeken. intr. ww. Kinders voort en groot brengen. M'n vrouw kweekt nie meêr.

Kwesje. 't is de vraag. Kwesje zie ze 't ook wel! 't Is de vraag of zij het ook wel ziet. fr. c'est la question.

L.

Labeur. znw. o. werk op 't veld voor een ander. fr. Labeur.

Labeuren. tr. ww. op 't veld werken voor een ander.

Langen. tr. ww. halen, geven.

Lanteeren. znw. vr. Lantaarn. I geeft 'em van de lanteeren. verbastering van 't Fransche: Il va ventre à terre.

Leute. znw. vr. plezier.

Leutig. bijv. nw. en bijw. plezierig.

Lever. znw. v. Lichte lever = long.

Lufert. znw. m. gluiper.

Luker. znw. m. snoeimes.

Lumen. znw. vr. kuren, luimen. Wordt altijd in 't meervoud gebruikt.

Luussak. znw. m. luiszak, door en door ondeugende jongen.

Luwe. bijw. hard. I schreeuwt luwe.

Luzig. bijv. bijw. Ze ziet er luzig (vuil) uut.

M.

Maôkeloosheid. znw. vr. I doe dâ uut maokeloosheid, hij misdoet zonder opzet.

Mangelen. tr. ww. ruilen. 't Werkwoord ruilen wordt hier niet gebruikt.

Mantel. znw. m. vrouwenjak.

Manteline. znw. vr. vrouwenmantel ook schouwermantel geheeten.

Matjes maken. intr. ww. Slootje springen.

Medeêmen. bijw. met een.

Melkwiet. znw. o. paardebloem nl. de plant. De bloem heet beddepister.

Mêrbel. znw. m. De r wordt bijna niet uitgesproken; knikker; waarschijnlijk afgeleid van marmer, dat hier marber heet.

Mesanden. intr. ww. Met den klemtoon op san. hinderen. Van mis en handen. tegen de hand.

Mikken. intr. ww. scheelzien.

Minne. znw. vr. baker. Eng. dry-nurse.

Mitje. znw. vr. peettante. Meter.

[p. 319]

Momentje. znw. o. 'n Momentje, 'n momentje, zei Pietje Lampe, en 't duurde veertien daogen. Zoodra men niet gelooft, dat iets zoo spoedig gereed zal zijn als beloofd wordt. Pietje Lampo was een schoenmaker.

Muieren. intr. ww. een peuterwerkje verrichten; vergeefsche moeiten doen om iets kleins klaar te krijgen. Zie-j'm muieren?

Muten. intr. ww. Ruien. Hd. müttern. Waarschijnlijk wel door Salzburgsche vluchtelingen ingevoerd. Fr. muer.

Muul. doorgaans mule. znw. vr. muil. Gewoonlijk gebruikt in de uitdrukking Hou je mule toch! tegen een kind dat schreit.

Muulbakkes. znw. o. mom.

Muushondje. znw. o. wezeltje.

Muzelaan. znw. vr. kroosjespruim.

N.

Naoredens. znw. vr. Praatjes als eene zaak afgeloopen is. 't Ziin naoredens, zei Kraoike. Door praten is aan eene gebeurde zaak niet te veranderen. Geliefkoosd gezegde van zekeren Verkraaije als men bij 't kaarten naspel hield.

Nieverst. bijw. nergens.

O.

Oest. znw. m. Oogst. Half-oest = 15 Augustus.

Oliebluts. znw. vr. Oliekoek; waarschijnlijk van bluts gezwel, omdat het deeg in de olie opzwelt.

Oldeweg. znw. m. holleweg.

Oote. znw. vr. wilde Haver. Eng. oats.

Oplawaoi. znw. m. oorveeg, die goed aankomt.

Opgewert. voorz. behalve.

Overhans. bijw. bij beurten.

P.

Paieren. intr. ww. met opgestroopte broekspijpen in 't water gaan. In de Meierij heet dat dokkelen.

Partoet. znw. m. oorveeg.

Pêdewachtertje. znw. o. (paardenwachtertje). Kwikstaart.

Pertant. bijw. zn vgw. toch fr. pourtant.

Pietjepoetjenakendig. bijv. moedernaakt.

Piizel. znw. m. graanzolder.

Pitje. znw. m. peter. peetoom.

Plattezeuge. znw. vr. korte borstel om te schuren.

Plekke. znw. vr. plaats.

[p. 320]

Polk. znw. m. Verzameling van ooft, dat de jongens in den zomer wegsteken.

Poortelen. tr. ww. vertroetelen, onophoudelijk in de handen, in de Meierij verhaffelen. Poortel dat geêtje toch zoo nie.

Potteboender. znw. m. boender.

Potter. znw. eig. Dâ weet God, zei Potter. Niet weten wat de uitslag van eene of andere gewaagde onderneming zal zijn.

Pover. bijv. nw. arm fr. pauvre.

Priië. znw. vr. prij. boos paard, booze vrouw. 'z' Is 'n priië van een wuuf; z' is 'n priië.

Prossen. tr. ww. morsen en vermorsen.

Pruts. znw. gem. lastig kind. Ge ziit gulder al prutsen. Grij zijt al lastige kinderen.

Pruts. znw. I zit in de prutsen. nesten.

Puie. znw. vr. houten afscheiding tusschen den dorschvloer en 't opgetaste graan.

Pulle. znw. vr. kruik.

Puut. znw. m. meervoud pujen: kikvorsch.

Pujenrek. znw. o. eitjes van kikvorschen.

R.

Rakken. intr. w.w. hard loopen en stoeien van kinderen; van onderen: iemand die veel omgang met meisjes zoekt.

Rakker. znw. m. die veel omgang met meisjes zoekt.

Ree. znw. vr. Slootje in bouwland voor de afwatering. 't Leit al boel over de ree. 't Ligt alles door elkander. Waarschijnlijk afgeleid van graan, dat door legering over de ree geraakt is, en daarom moeilijker gesneden kan worden.

Reeken. tr. ww. I is bezig met ze te reeken. Hij is bezig met zijne winst op te strijken.

Rik. znw. m. rug.

Resteel. znw. o. Ruif, waaruit de paarden eten.

Roojoenk. znw. o. roodvonk, met den klemtoon joenk.

Roet. znw. o. vet van rundvee.

Ruzie. znw. vr. moeite; 'k âôn dâomee veel ruzie. Ik had daarmede veel moeite.

S.

Schabbe. znw. vr. bombazijnen mouwvest van polderwerkers.

Schailje. znw. vr. lei.

Schailjebiiter. znw. m. Schallebijter.

Schardien. znw. vr. sprot fr. sardine.

Schavelingen. znw. m. Krullen van hout ontstaan door schaven.

[p. 321]

Scheel. znw. o. deksel van een pot of ketel.

Schèrelewiets. bijw. schrijelings.

Schoefel. znw. m. ondeugende jongen.

Schoeperen intr. en tr. ww. zengen.

Schreeuwen. intr. w.w. schreien.

Schreve. znw. vr. streep, lijn.

Schuddebocht. znw. o. omheinde plaats tot voorloopige berging van vee, dat in eens anders land loopt.

Schufelen. intr. ww. fluiten.

Schurdig. bijv. bijw. slordig.

Schuve. znw. vr. lade van tafel of kast.

Seutebelle. znw. vr. vrouw, die zich zelve slecht helpen kan.

Seutje. znw. vr. vrouw zonder eenige geestkracht.

Sinksioen. znw. o. kruiskruid.

Slecht. bijv. Predicatief gebruikt zeer ziek; attributief; gemeen. De vrouw is maor slecht = de vrouw is gevaarlijk ziek. Een slecht meisen - Eene gemeene meid.

Slieren. intr. ww. glijden voorn. op het ijs.

Sliet znw. o. afdeeling in paardenstallen. I ken z'n sliet. Hij weet waar hij thuis hoort.

Sloenk. bijv. nw. en bijw. scheef, boersch. I eit maor een sloenken gang over zich. Hij heeft maar een boerschen gang.

Slokeren. intr. ww. verwelken. De blaoren ziin geslokerd.

Smoefel. znw. m. smeerlap. I is een smoefel van een vent.

Smooren. tr. ww. rooken; asch branden voor de bemesting van bouwland.

Smuisten. znw. m. Schalke deugniet. Gi ziit een smuisten van een meisen.

Smuisteren. tr. w.w. verpletteren. M'n been is gesmuisterd.

Snuusteren. tr. ww. iets in't verborgen doen.

Sommedeême. bijw. zoo meteen.

Speeken. intr. ww. spuwen.

Spinderen. intr. ww. buitengewoon snel loopen.

Steeg. bijw. met veel wrijving. De waogen loopt steeg, omdà d'as niet gesmeêrd is.

Stief. bijv. nw. gelijk aan 't Nederlandsche stijf. Een stieven arm. bijw. zeer. Z'is stief groot veur 'er oudte. Ze is zeer groot voor haar ouderdom.

Stiel znw. m. beroep. I is kuper van z'n stiil.

Straal. znw. m. angel eener bij of wesp.

Stralen. tr. ww. steken van bijen en wespen.

Strange. znw. v. strand.

Strangeljoen. znw. o. verkoudheid bij paarden; bij analogie gebruikt bij eene hevige verkoudheid van menschen.

[p. 322]

Stremiin. znw. o. vergiettest.

Strienge znw. v. Streng, waaraan de paarden den wagen voorttrekken.

Struus. bijv. nw. groot en zwaar 'n Struus kind. Voornamelijk in gebruik van kleine kinderen.

Stuken. intr. ww. vallen. I stuukte op z'n kop. tr. ww. Spelen met knikkers in een kuiltje.

Sturmen. intr. ww. lekker en sterk rieken. De krunaôgels sturmen. De syringen rieken sterk en heerlijk.

Sukerspek. znw. o. babbelaar, kussentje, suikerballetje.

Sulfur. znw. m. zwavelstok.

T.

Taôteren. intr. ww. kletsen; niets beteekenende praatjes voeren.

Taôrte. znw. vr. taart; fig. oorveeg.

Teele. znw. vr. aarden schotel.

Teute. znw. vr. dotje. zie flokker.

Tingel. znw. vr. brandnetel.

Tingelen. tr. ww. met brandnetels branden.

Tinke. znw. vr. zeelt.

Toog. znw. vr. toonbank in een winkel.

Toogen. tr. ww. wijzen, toonen.

Touter. znw. m. schommel.

Touteren. tr. ww. schommelen.

Travaille. znw. vr. hoefstal. fr. Travail.

Trunte. znw. vr. vrouw die niet veel verstand van huishouden heeft. I zal er nie goed mee ziin, t' is maor 'n trunte.

Tumen. znw. vr. aanvallen van vallende ziekte, van krankzinnigheid enz. I eit z'n tumen, hij heeft weer een aanval.

U.

Uutgrêten. tr. ww. Voor den zot houden, plagen, sarren.

Uutkoteren. tr. ww. schoonmaken. Men'ên onze pupen uutgekoterd. We hebben onze pijpen schoon gemaakt. = Iemand met geweld ergens verdrijven. I is er uutgekoterd. Hij is er uitgejaagd.

Uuttrekken. tr. ww. photographeeren. Nieuw gevormd, maar algemeen in gebruik.

Uutwinnen. intr. ww. Bij vervolging door hard loopen ontkomen. Zie 'm keer spinderen: i wint uut.

[p. 323]

V.

Vasse. znw. vr. graszode.

Verabbezakken. tr. ww. Iets door stoeien in wanorde brengen. Verabbezak mekaôr zoo nîe.

Verabbezakt. bijv. nw. berooid. Ze zien er verabbezakt uut.

Verkensbocht. znw. vr. omheinde loopplaats voor varkens.

Verpakken. tr. ww. ontwrichten, aan de polsen. 'k En m'n rechterarm verpakt.

Verdutsen. intr. ww. verdwazen.

Verduutser. tr. ww. duidelijk maken, verwant met het Hoogd.: mit Einem Deutsch reden.

Versmuisteren. tr. ww. vermalen.

Vest. znw. o. buis. Ons vest heet ondervest.

Vierklauw. bijw. I ré te vierklauw = met de vier pooten van den grond, in galop.

Vimme. znw. vr. houtmijt.

Vluggendig. bijv. nw. vlug van jonge dieren. De veugeltjes ziin al vluggendig. Vluggendige jonkjes.

Vooi. znw. vr. rand, richel voor een schoorsteen.

Vossesoppe. znw. vr. (versche soppen), brood geweekt in 't nat van een gekookten varkenskop.

Vrouwendeeg. znw. o. huwbaar meisje.

Vuuf. telw. vijf; in Biervliet vuif, soms ook voefe.

Vuuftig. telw. vijftig; in Biervliet vuiftig.

Vuulsink. znw. m. vuilik.

W.

Wachten. tr. ww. bewaken. Thuuswachter = die 't huis bewaakt.

Walle. znw. vr. stuk hoveniergrond, al ligt het ook niet op de oude stadswallen.

Waor. bijv. nw. en bijw. 't Kan waor ziin, zeit Mote. Wordt gebruikt als men te kennen wil geven, dat men den verhaler niet onvoorwaardelijk gelooft. Een gezegde van zekeren Termote.

Wezen. znw. o. gelaat, uiterlijk.

Wegduken. tr. wn. zich wegstoppen. Dukertje weg spelen. Verstoppertje spelen.

Wete. zww. vr. Kennisgeving. De minne kwam de wete doen, dâ m'n zuster gelegen was. De baker kwam de kennisgeving brengen, dat mijne zuster bevallen was.

Widouwisch. znw. vr. teen om te binden. Zou 't eene verbastering kunnen zijn van 't Eng. Meadow?

[p. 324]

Winkel. znw. m. afdeeling eener schuur, aan weerszijden van den dorschvloer.

Witewaogen. znw. m. wagen met een linnen huif. De huif zelf heet wite.

Wôste. znw. vr. Tut, tut 't is wôste! uitroep van onverschilligheid, als men iemand bang wil maken.

Wulder. pers. vnw. wij. De derde en vierde nv. zijn ons, ons.

Z.

Zaodje uut d'o spelen. ww. spel met knikkers.

Zaonikteste. znw. vr. vrouw, die zanikt.

Zére. bijw. snel. Loopt zére. Rept u.

Zèren. intr. ww. vallen. I zeêrt van z'n peêd. De r in zèren wordt in den derden persoon uitgesproken, evenals in alle werkwoorden, die een stam hebben op r.

Zetten. ww. 't Is nou, zei Anna Bliek, en dan zet z'r maor eêrst een keer. Drukte voorwenden en niets uitvoeren.

Zeuge. znw. vr. pissebed, ongedierte.

Zoelte. znw. vr. weerlicht, bliksem aan den horizon.

Zomerzotje. znw. o. sneeuwklokje.

Zinder. znw. m. uitgebrande steenkool. I eit geen zinder in z'n zak. Hij heeft geen rooden duit op zak.

Zinderen. intr. ww. tintelen. M'n duum zindert.

Zuren. intr. ww. valsch spelen.

Verbuiging der persoonlijke voornaamwoorden.

Enk.

1.	Nv.	ik	gi	i	ze
3.	Nv.
3.	Nv.	miin	joe	'em	'eur
4.	Nv.	me en voor 't uw.	joe	'em	der of
		miin			eur

Meervoud.

1.	Nv.	wulder, we	gi, gulder	ze, zulder
2.	Nv.
3.	Nv.	ons	julder	ulder
4.	Nv.	ons	julder	ulder

Vervoeging van een paar werkwoorden.

'k ên	ik heb	'k bin	ik ben	'k geef
gi ei	gij hebt	gi ziit	gij zijt	gi geeft

[p. 325]

i eit	hij heeft	i is	hij is	i geeft
men ên	wij hebben	wulder bin	wij zijn	wulder geven
gi ei	gij hebt	gi ziit	gij hebt	gi geeft
z'ên	zij hebben	zulder bin	zij zijn	zulder geven.

'k aôn ik had	'k was	'k gaf
gi aôt	gi was	gi gaf
i ad	i was	i gaf
wulder aôn	wulder waôren	wulder gaôven
gi aôt	gi was	gi gaf
zulder aôn	zulder waoren	zulder gaôven.

Bij nadruk wordt een persoonlijk voornaamwoord vóór en achter het ww. geplaatst.

'k ên 'k ik	daor ook gewêêst.
g' ei gi	daor ook gewêêst
i eit i	daor ook gewêêst
i eit i	daor ook gewêêst
men ên wulder	daor ook gewêêst
g' ei gulder	daor ook gewêêst
z' ên zulder	daor ook gewêêst

Voorbeeld van een reflexief werwoord.

ik kam m'n eigen

gi kam j'n eigen

i kamt z'n eigen

wulder kammen ons eigen

gulder kamt julder eigen

zulder kammen ulder eigen.

Opmerkingen. 1. Voor den eersten persoon meerv. van den onvolmaakt tegenw. tijd gebruikt men tot voornw. m'en, in plaats van wulder, dat voor alle andere ww. komt.

2. 't Werkwoord zijn wordt in de samengestelde tijden met hebben vervoegd.

Aardenburg,

1 Mei 1879.

G.A. VORSTERMAN VAN OYEN.