Noord en Zuid. Jaargang 2

Het onregelmatig werkw. willen.

In H. VI § 5 van mijn Werkw. heb ik, de vroeger algemeen verbreide meening volgende, het ww. willen als oorspr. een imperf. conjunct. van een verondersteld oud verbum wijlen opgevat. Ten onrechte; want, terwijl niets voor het bestaan van een Oudgerm. sterk wijlen (4^de kl. der wortelww., alzoo met wort. wil) pleit, wijzen de met ons willen onmiskenbaar verwante vormen, het Lat. velle, het Litausche welyti ‘wenschen’ alsook het Sanskr. vrnomi ‘ik begeer’ volstrekt op een wortel wal, = nog oorspronkelijker wr. Weten we nu, 1^o. dat de oude ‘klinker’ r tot al, en dit weer tot el of il kon worden, 2^o. dat de slotconsonant van alle oorspronkelijke twee- en meerlettergrepige vormen zonder uitzondering afviel (z. Werkw. V § 6 a), 3^o. dat de letterverbinding ja in den uitgang eertijds gewoonlijk eerst tot î samentrok, om zich later weer tot i te verkorten (z. Werkw. V § 4 b), dan begrijpen we, zoo we met prof.

[p. 171]

Kern als conjunctief (optatief) uitgang bij dit verbum het (eveneens bij de aanvoegende wijs van zijn waar te nemen) suffix -jam, -jath, enz. (z. Werkw. H. VI § 20 c b) aannemen:

als oorspronk. vormen Sing. 1 wil-jam, 3 wil-jath, Pl. 1 wil-jama, 2 wil-jatha, 3 wil-janth;

hieruit, tengevolge van de boven in herinnering gebrachte klankwetten, Sing. 1 wil-i, 3 wil-i, Pl. 1 wil-in (m), 2 wil-ith, 3 wil-in. Dit wil-i, wil-in, enz. was dus oorspronk een praesens conjunct. en stelde de door het ww. uitgedrukte begeerte, niet als stellig, maar als mogelijk (als van de toestemming eens anderen afhankelijk) voor. En hoe uit deze Oudgerm. vormen, door verwisseling met de conjugatie van een zwak werkw. op -jan, de latere, aan ons ik, hij wil, wij, zij willen, gij wilt beantwoordende, ontstaan zijn, kan men verder in § 5 (van H. VI van 't Werkw.) nagaan. (Het begin van de aangehaalde § tot aan het midden van den 17^den regel v. bov. op bl. 124 (ook de aanm. onder aan bl. 123) vervange men dus door het hier gezegde; voorts lette men er ook op, dat in het dan volgende de i in wil, willen, enz., ten onrechte als i^x is aangegeven; ze is een gewone i).

W.L. van Helten.