Noord en Zuid. Jaargang 2

‘Naar de behoeften der lezers veranderd en gewijzigd.’

Het is tengevolge van een artikel van D. Kempeneers in het No. voor Maart van De Nieuwe School- en Letterbode, dat ik met aan gemeld artikel ontleende voorbeelden wijs op Anslijn's Leesboek tot oefening in het kunstmatig lezen geregeld door A.A. Holst en herzien door P.J. Andriessen; 2e stukje, 24e druk. Bij den 2en druk, die in 1822 verscheen, verklaarde de schrijver zelf, dat hij de dichtstukjes ‘hier en daar naar de behoeften des lezers, voor welke dezelve bestemd (waren) veranderd en gewijzigd’ had. Wat de ‘regelaar’ wijzigde, weten we niet, maar de ‘herziener’ verklaart zelfs: ‘Ik heb de uitdrukkingen, die minder duidelijk, ja, zelfs menigmaal onverstaanbaar waren, veranderd; andere regels wat vloeiender gemaakt en dus geschikter om te leeren lezen. Ik durfde dit met meer vrijmoedigheid doen, omdat de namen der dichters er niet bij aangegeven zijn en het geen chrestomathie is, maar een leesboek tot oefening in het kunstmatig lezen’. Uit deze redeneering volgt, dat men in sommige gevallen met ‘vrijmoedigheid’ het werk van een ander mag wijzigen en verdraaien zonder tot iets verplicht te zijn dan... den schrijver zijn kind te ontstelen, door 's mans naam weg te laten. Mij kwam het voor, dat

[p. 124]

onze letterkunde rijk genoeg is, om vijfentwintig chrestomathieën zoomede eenige dozijnen ‘Leesboeken voor het kunstmatig lezen’ te fabriceeren, zonder dat men daartoe veroorzaakt is, den arbeid des schrijvers te besnoeien - op gevaar van ze te verknoeien. 't Is m.i. van een verzamelaar niet te veel gevergd, dat hij - vindt hij een stuk dat hem minder geschikt voorkomt, - zoekt naar een ander, dat hem beter past, maar dat hij niet bij 't eerste blijft staan om het op zijne wijze pasklaar te maken.

Aan de waarde van besnoeide (gecastigeerde) uitgaven geloof ik in 't geheel niet - kan de schrijver niet gelezen worden, zooals bij schreef, laat hem dan ongelezen, tenzij uwe wijze van behandeling den schrijver onschadelijk maakt. Het was voor Lodewijk XIV dat de klassieken werden verwerkt tot ‘uitgaven ten gebruike van den dauphin’ - inderdaad niet te vergeefs heeft men alle woorden en uitdrukkingen geschrapt, die in een of ander opzicht aanleiding konden geven tot verkeerde voorstellingen!!

Volgens welk stelsel hier de oorspronkelijke tekst veranderd is, zoodat hij leelijk en vaak onverstaanbaar werd, verklaar ik niet te begrijpen. Men oordeele:

Bij het afsterven van mijn dochtertje.

Poot.	De herziener:
Jacoba trad met tegenzin	Jacoba trad met tegenzin
Ter snoode wereld in	De booze wereld in
En heeft zich aan het end geschreid	En heeft haar oogjes rood geschreid
In hare onnoozelheid.	In haar onnoozelheid.

Het Gehucht.

Oorspronkelijk.	Veranderd.
Ginds hoedt de herder	Ginds hoedt de herder
Zijn schapenrij,	Zijn schapenrei
Een weinig verder	En nog wat verder
Ligt Zorgen Vrij	Is onze wei
'k Noem dus met reden	'k Roem dus met reden
Mijn klein, lief Eden,	Mijn klein, lief Eden
Daar leef ik blij;	Daar leef ik vrij
'k Ontschuil 't beslommer,	Van aardsch beslommer
Tot lust gewekt,	Tot lust gewekt,
Daar vrij van kommer	Daar, zonder kommer
Een wijngaardslommer	Een wijngaardslommer
Mijn hut bedekt.	Mijn hut bedekt.
En laat uw gunst ons toch verzellen	En laat uw gunst ons toch verzellen
In 't stervensuur.	Van uur tot uur.

Kinderlijk.

Vondel.	De herziener.
Konstantijntje.	Konstantijntje.
't Zalig kijntje	't Zalig kijntje.
't Cherubijntje	't Cherubijntje.
Van omhoog	Lacht omhoog.
De ijdelheden	De ijdelheden
Hier beneden	Hier beneden
Uitlacht met een lodder oog.	Uit al met een lodder oog.
Voorwaar, meer dan Vondel is hier!