Noord en Zuid. Jaargang 2

Taal en stijl van recht en wet.

't Is bekend, en 't wordt erkend, dat de taal en de stijl van recht en wet over 't algemeen niet aantrekkelijk is. Doordien er zooveel juistheid in vereischt wordt, komt er veel droogheid in. Verregaande juistheid, - hoewel in recht en wet noodig, - leidt tot dorre en vervelende omschrijvingen. Waar een werkman, in zijn pijpekop kijkende, zegt: ‘ik ben uit’, dan zou de stijl van eene wet of eene rechtspraak vorderen: ‘het vuur van de tabak in mijn pijp is uit’. Toch zijn er ook op 't gebied van rechtspraak en wetgeving somtijds uitdrukkingen te vinden, die iets dichterlijks hebben, iets teekenachtigs, ten minste. En met name in oude wetten en vonnissen komen daar proeven van voor. Daartoe breng ik bijv. de uitdrukking kraken, waarmee wordt aangeduid het schenden van plantsoen; - 't gebruik van voorhoofd, in betrekking tot een huis, dus in den zin van gevel; - de toepassing van overlijden op eene tijdsruimte, als: de maand overleden zijnde. Ik wijs op kommer in de beteekenis van last, als: baten en kommeren, voor baten en lasten. Zoo was een erf, met hypotheek bezwaard, in den ouden tijd een bekommerd erf. - Een meisje, dat nog niet verloofd was, was nog onbesproken. Zie! deze uitdrukking is links en rechts teekenachtig: de verloofde is besproken, door haren aanstaanden echtgenoot, - en zeker ook, in anderen zin, besproken door vriendinnetjes en vijandinnetjes. Maar niet verloofd is onbesproken. - Wat niet te voorzien was, heette onzienlijk, bijv. tempeest of ander onzienlijk fortuin. - Wat iemand in drift sprak of deed, sprak of deed hij in haastigen moede; hij beleedigde

[p. 88]

iemand met haastige woorden. Een kind, in de erfenis bevoorrecht, was een liefkind (met den klemtoon op de eerste lettergreep). Minder en meerder was smal en breed. De smalle wet was de lagere rechter, en de breede wet de hoogere rechter. In dien zin spreken wij nog van de smalle gemeente, - maar van de breede gemeente toch niet. - Teekenachtig noem ik het verder, als eene beschikking: bij testament gemaakt, aan de doode hand wordt toegeschreven, en eene beschikking, bij 't leven gemaakt en uitgevoerd, wordt toegekend aan de warme hand; - als in plaats van gedurende het huwelijk gezegd wordt: bij vollen bedde, en in plaats van; na ontbinding des huwelijks de uitdrukking gebruikt wordt: na gescheurden bedde. En in bijzondere mate teekenachtig vind ik de tegenstelling van stilstaan en toetasten, in betrekking tot eene nalatenschap. Die in den uitersten wil niet bedacht is geworden, staat stil; maar die daarin wel bedacht en als erfgenaam of begunstigde opgenomen is geworden, tast toe!

Sommige van deze uitdrukkingen ving ik op, vele jaren geleden, uit den mond van een groot rechtsgeleerde, - andere ontmoette ik hier en daar in geschrifte; - veel van dien aard zou er zeker nog bij kunnen worden gevonden. Maar genoeg. Ik wil aan bovenstaande opmerkingen alleen de vraag nog verbinden, of niet, zonder schade, taal en stijl van de hedendaagsche wetten en verordeningen, iets minder dor, iets frisscher en geuriger zijn kon.

Paleis van Justitie.

E. Laurillard.