Nieuwe Testament (Zuidnederlandse vertaling)

Hier beghint sente Peters epistole deerste

I

Ic Peter, apostel Ihesu Christi, segge u uut vercornen toecomelingen der sprey\dingen van Ponte, Galacien, Capadocien, Asyen ende Bithimien na den voerwetene Gods des vaders in heilegingen [geheilechtheiden (corr.)] des geests, in onderhoerecheiden ende in bespraeyingen

[fol. 151v]

des bloets Christi, dat gracie ende vrede u lieden moet werden gemenechfuldecht.

Gebenedijt si God, de vader ons Heren Ihesu Christi, die ons na sine groete ontfermhertecheit heeft herwonnen in levenden hope overmids dopverstennesse Ihesu Christi vander doot in ene onvergancleke ende onbevlecte ende onverdroecheleke erfachtecheit, verhouden inden hemel in u, die in der doecht [cracht (corr.)] Gods gehuedt werdt overmids tgeloeve in de salecheit, die bereidt es geoppenbaert te werdene inden lesten tide, daer gi in vervroudt, al eest dat gi nu allettel moet bedroeft werden in menegheranden becoringen, op dat de pruevinge uus geloefs vele dierbaerre si dan tgout, dat metten viere geprueft werdt, ende dat u geloeve vonden werde in love ende in glorien ende in eeren in doppenbaringe Ihesu Christi, den welken [quem cum non uideritis, diligitis: in quem nunc quoque non uidentes creditis] gi mint als gine niet en hebdt gesien ende in den welken gi nu geloeft ende en siettene niet, maer geloevende seldi verbliden in onvertallekere ende glorificeerdere blisscap ende gi selt sijn wederbringende dinde uus geloefs, dats salecheit uwer sielen, van welker salecheit de propheten ondervraecht ende ondersocht hebben, die propheteerden vander toecomender gracien in u, ondersuekende wat tide ochte hoegedanen tijt de geest Christi hen beteekende, boetsca\pende

[fol. 152r]

de passien, die in Christo sijn, ende de na volgende glorien, dient geoppenbaert es, want si en dienden hen selven niet, maer si dienden u die dinge die u nu geboetscaept sijn bi dien, die u ewangeliseerden, doe de heilege geest uten hemele gesendt werdt, in den welken dingele begeren te scouwene.

Daeromme scorst op de lendenen uwer gedachten ende sijt sober ende volmaect ende hoopt in die gracie, die u geboden of geoffert werdt inder oppenbaringen Ihesu Christi alse sonen der gehoersamheit, niet geconfigureert [of gelijct] den iersten begerten uwer donkerheit of onwetentheit, maer na hem, die heilech es, die u geroepen heeft, op dat gi oec heilech soudt sijn in al uwer wandelingen, alsoe gescreven es: Sijt heilech, want ic heilech ben. Ende eest dat gi hem vader heetet, die ordeelt sonder uutneminge der persone na eens yegewelcs werc, soe wandelt in vresen inden tide uwer inwoeningen [of ellenden], wetende, dat gi met geenen vergancleken dingen, met selvere noch met goude verloest en sijt van uwer ydeleker wandelingen der vaderleker settingen, maer metten preciosen bloede alse des onbesmets ende onbevlects lams Ihesu Christi, die voerbekint was vore de settinge der werelt ende die geoppenbaert es in den lesten tiden om uwen wille, die overmids hem geloevende [getrouwende]

[fol. 152v]

sijt in Gode, dienne op verwect heeft uten dooden ende gaf hem deewege glorie, op dat u hope ende uwe geloeve si in Gode. Suvert uwe sielen in gehoersamheit der caritaten in bruederleker minnen, mint deen den anderen erenstelec uut simpelre herten. Gi sijt herboren, niet uut vergencleken sade, maer onvergencleken overmids dwoert des levendes Gods ende des geduerechs. Want alle vleesch es hoy ende alle svleeschs glorie es alse ene bloeme des hoeys, dat hoey es verdroeget ende sine bloeme viel af, maer dwoert Gods blijft ewelec. Dat es dwoert, dat u geewangeliseert es.

II

Hieromme sijt af leggende alle aercheit ende alle loesheit ende geveistheide ende nide ende alle achterspraken; alse [quamsi modo geniti infantes] nu geboerne kindere redeleke sonder loesheit begheret melc, op dat gi in hem wast in salecheiden, op dat [eest nochtan] gi gesmaect hebdt, dat de Here suete es. Gaet toten levenden steenne, die vanden menscen wederprueft es, maer van Gode es hi uut vercoren ende geeert, ende gi sijt als levende steenne, daer op getemmert werden geesteleke huse, een heilech priesterscap, te offerne geesteleke offeranden, Gode ontfencleke overmids Ihesum Christum. Daeromme de screfture houdt: Siet, ic sal setten in Syon den alder oversten uutvercorenen preciosen hoorecsteen, ende wie in hem geloeft, die

[fol. 153r]

en werdt niet geconfondeert. Daeromme u si eere, die geloeft, maer die niet en geloeven: De steen, dien de wercliede weder pruefden, die es gemaect int hoeft des hoorcs, ende: De steen des letsels ende de key der scanden, desen die hen hebben gestoeten in den woerde, noch niet en geloefden, in den welken si geset sijn. Maer gi sijt een uut vercoren geslechte, een coninclec priesterscap, heilege liede, een volc der vercrigingen, op dat gi vercondecht sgeens doegede, die u geroepen heeft vanden donkernenessen in sijn wonderlec licht: die selken tijt niet en waert Gods volc, maer nu sidi Gods volc, die selken tijt niet en vervolget ontfermhertecheit, maer nu hebdi ontfermhertecheit vervolcht.

Alderliefste, ic biddu, dat gi u avetrect alse allendege [toecomelinghe (vervanging corr.)] ende pelgrime van vleessceleken begeringen, de welke ridderscap hebben [of vechten] jegen de siele; uwe wandelinge hebdt goet onder de liede, dat si in dien, datse achterspreken van u, niet en spreken alse van quaet werkers, maer dat si, alsi merken u goede werke, Gode glorificeren in den dage der visitacien.

Sijt onderwoerpen allen mensceleken creaturen om Gode, het si [siue regi tamquam precellenti: siue ducibus tamquam ab eo missis ad uindictam malefactoribus] den coninc alse den voergaenden, ocht den hertogen alse die van hem gesendt sijn toter wraken der eveldeedegere ende ten love der goedere. Want alsoe eest de wil\le

[fol. 153v]

Gods, op dat gi weldoende verstommen doet donvroetheit der onwiser menscen alse vrie ende niet alse bedectheit hebbende der quader vriheit, maer alse knechte Gods. Eert alle menscen, mint bruederscap, vreest Gode, doet eere den coninc.

Ghi knechte, sijt onderdanech den heren in alre vresen, niet allene den goeden ende den besceedenen, maer oec den onbesceedenen. Want dit es gracie, eest dat yemen bedroefenessen lijdt overmids consiencie Gods, die es ongerechtelec verduldech. Want [Que enim gratia es, si peccantes et colifizati suffertis?] wat gracien es dat, eest dat gi sundecht ende dan gehalslaget werdt, ende gi dat verdraecht? Maer eest dat gi weldoende lijdt verduldechleke, dat es gracie vore Gode, want daer in sidi geroepen, want Christus es om ons gepassijt ende, heeft u gelaten exempel, op dat gi volcht sinen voetstapen, die negeen sunde en dede, noch in sinen monde en wart nie loesheit vonden, die niet weder en vliec, doe hi vervloect wart; doe hem liden gedaen wart, doe en dreychde hi niet, maer hi gaf hem den genen, diene tonrechte ordeelden; hi droech selve onse sunden in sinen lichame op den houte, op dat wi, die in den sunden doot waren,

[fol. 154r]

souden leven der gerechtecheit, van wies quetsuren wi gesont sijn worden. Want gi waert alse dolende scape, maer nu sidi gekeert toten herde ende ten besscop uwer sielen.

III

De wive selen oec sijn onderwoerpen haren mannen, op dat de manne, die niet en geloeven in den woerde, mochten gewonnen werden sonder woert bider wandelingen der wive, alsi merken uwe heilege wandelinge in vresen, der welkere haer houdinge en moet niet sijn van buten noch domhanginge des gouts ocht selvers noch de ufeninge des aendoens der cleedere, maer de binnenste mensce, die verborgen es in onvergenckelecheiden der geruster herten ende des gemanierts geests, die rike es in der anscouwingen Gods. Want alsus cierden hen somwile de heilege vrouwen, hopende in Gode, onderwoerpen haren eygenen mannen, also Sara onderdanech was Abrahamme ende hietene here, welker Saren ghi sijt dochtere, eest dat gi sijt weldoende ende niet ontsiende enege stoeringe.

Gi [Uiri similiter cohabitantes secundum scienciam, quasi infirmiori uaso mulieribus inpertinentes honorem etc] manne, gi selt sijn also te gadere woenende na consiencie alse met enen broesscheren wijfleken vaetkene [uwen wiven (corr.)]

[fol. 154v]

, deilende de eere, alse metten erflingen der gracien ende des levens, op dat u bedingen niet belet en werde.

Maer in den geloeve seldi alle sijn eenmuedech in den ghebede, mede lidende, minneren der bruederscap, ontfermhertech ende oetmoedech, niet wedergevende quaet vore quaet, noch vloec vore vloec, maer in contrarien benediende, want daer in sidi geroepen, op dat gi benedixie in erflec erve besit. Want: So wie dleven minnen wilt ende goede dage sien, die dwinge sine tonge van quade ende sine leppen, datse niet loesheit en spreken, hi kere hem vanden quade ende doe tgoede, hi sueke den vrede ende volge hem. Want sHeren oegen sijn op de gerechte ende sine oeren in hare bedinge, maer sHeren anscijn es over die quaet doen.

Ende wie es, die u scaedt, ocht gi tgoede volcht ocht mint? Maer eest dat gi yet lijdt om de gerechtecheit, soe seldi salech werden. Hare vrese en seldi niet ontsien ende gi en selt niet geturbeert werden, maer den Here Ihesum Christum heilecht in uwen herten. Sijt altoes bereet genedecheit te doene yegewelken die redene of ondersceet eyscht vanden hope die in u es, maer dat doet met gemaniertheiden ende met vresen, hebbende goede consiencien, op dat de gene gescendt werden, die uwe goede wandelinge in Christo menderen in dien datse van u achter spreken. Want het es

[fol. 155r]

beter te lidene al weldoende, eest dat de wille Gods wilt, dan al quaet doende. Want Christus es eenwerf gestorven vore onse sunden, de gerechte vore dongerechte, op dat hi ons Gode offeren soude, ja gedoodt in den vleessce, maer levende gemaect in den geeste, in den welken hi oec desen, die in den kerkere waren, quam predeken in den geeste, die selken tijt ongeloevech waren, doe si ontbeidden Gods gedoechsamheit in Noees dagen, doe de arke gesmeedt wart, in welker arken allettel, dat es VIII sielen, behouden sijn worden doer dwater. Dat u oec nu in geliker formen behouden gemaect heeft dat doepsel, niet die afwasschinge des vleeschs onreinecheit, maer die ondervraginge [ondersuekeleke doergaende bedinge der goeder] eenre goeder consiencien in Gode overmids dopverstennesse Ihesu Christi, die daer es ter rechter hant Gods des vaders, verswelgende de doot, op dat wi souden werden erflinge des eewechs levens; hi es op gevaren in den hemel ende hem sijn onderwoerpen dingele ende virtuten ende potestaten.

IV

Hieromme, want Christus gepassijt es inden vleessce, so seldi oec gewapent werden met dien selven gepeysen, want [quia qui passus est in carne, desiit a peccatis: ut non iam hominum desideriis sed uoluntati Dei quod reliquum est in carne uiuat temporis - mer dat hi dat hem overblijft des tijts in den vleessche leven sal ten wille Gods, dus soudic dat dietschen (corr.)] de gene, die gepassijt es in den vleessce, hi heeft de sunden gelaten, op dat hi te hant niet en leve den begerten der menscen, maer dat hi dachterstel [doverblijf (corr.)] des tijts

[fol. 155v]

inden vleessce leve in den wille Gods. Seker de voerleden tijt es genoech te volvulne den wille der heidene, die wandelen in luxurien ende in begerten, in ghewouden, in werscapingen, in drinkingen ende in ongeorloefde ufeningen der afgode, in [in quibus nunc obstupescunt, in quo ammirantur non concurrentibus uobis in eadem luxuriae] den welken dingen si nu beginnen te wonderne ende in den welken si verwonderen, want gi niet met en loept blasphemerende in die selve confuse der luxurien, de welke selen redene geven hem, die bereet es te ordeelne levende ende doode. Want daeromme es dewangelium gepredect den dooden, op datse sonder twivel geordeelt werden naden mensce in den vleessce, maer op datsi leven souden na Gode in den geeste.

Dat inde alre dinge sal naken. Daeromme sijt vroet ende sober ende waect, maer vore alle dinge hebdt in u selven eenparleke onderlinge minne, want minne bedect de veelheit der sunden. Sijt onderlinge herbergende sonder murmureringe, yegewelc [unusquisque sicut accepit gratiam in alterutrum illam administrantes, sicut boni dispensatores multiformis gratie Christi] also hi de gracie ontfaen heeft, also deilse den anderen alse goede dispenseerres der menechformegere gracien Gods. Eest dat yemen sprect, hi spreke alse sermoene Gods; eest dat yemen dient, hi diene alse uter doeget, die God geeft, op dat God geer werde in allen dingen overmids

[fol. 156r]

Ihesum Christum, den welken es glorie ende gebod van eeuwen teeuwen. Amen.

Alderliefste [Carissimi, nolite peregrinari in feruore qui ad temptationem uobis fit], en wilt u niet vremde hebben in hitten, welke u gesciet te becoringen alse ocht u yet nuwes gesciede, maer sijt u gemeine makende der passien Christi ende vervroudt, op dat gi in der oppenbaringen sijnre glorien mogt verbliden vervroudende. Eest dat gi gelachtert werdt in den name Christi, so seldi salech sijn, want de geest der eeren ende der glorien ende der cracht of der doeget Gods ende de geest, die sine es, rust op ons. Niemen van u en lide alse een manslachtege ocht alse een dief ocht alse een quaetsprekere ocht alse een, die vremde dinge begert, maer eest dat hi lijdt alse een kersten mensce, so en sal hi hem niet scamen, maer [glorificet autem Deum in isto nomine. Quoniam tempus est ut incipiat uidicium de domo Dei] hi sal Gode glorificeren in desen name. Want het es tijt, dat dordeel beginne vanden huse Gods, maer eest dat dbegin van u es, welc sal dan sijn hare inde, die niet geloeft en hebben den ewangeliume Gods? Ende ochte de gerechtege cume behouden sal werden, waer selen dan de ongenedege ende de sunderen oppenbaren? Alsus dese, die liden na den wille Gods, die bevelen hare sielen in weldaden enen getrouwen sceppere.

V

Daeromme, ic mede oudere ende getuge der pas\sien

[fol. 156v]

Christi ende die gemeinscap hebbe sijnre glorien, die geoppenbaert sal werden in der toecomender tijt, ic bemane de ouders, die onder u sijn: voedt dat cudde Gods, dat onder u es, niet bedwonghelec, maer willechlec na Gode ende niet om lachterlec gewin, maer willechleke, noch niet om dat gi heerscap hebben soudt in der cleergien, maer uten gemuede seldi sijn ene forme den cudde, op dat gi, als hem oppenbaren sal de prince der herden, ontfaen moget die bloyende ende onvergenckeleke crone der glorien. Ende also gi jongelinge, sijt onderdanech den ouderen, maer gi alle bewijst onderlinge oetmoedecheit, want God wedersteet die hoeverdege, maer den oetmoedegen geeft hi gracie. Hieromme oetmoedecht u onder de mogende hant Gods, op dat hi u verheffe in den dage der visitacien. Alle uwe sorfhertecheit werpt in hem, want hi es sorgende vore u. Sijt sober ende waect, want uwe wedersake, de duvel, loept al omme alse een briesscende leeu, suekende wien hi verslinden mach. Dien wederstaet starkeleke in den geloeve, wetende, dat die selve passie uwer bruederlecheit, die in de werelt es, hem gesciet. Maer God alre gracien, die ons met lettel lidens geroepen heeft in sine ewege glorie in Christo Ihesu, hi [ipse perficietet confirmabit solidabitque] saelt volbringen, gesterken ende vastmaken. Hem si glorie ende sine si tregneren ende tgebieden van eeuwen teeuwen. Amen

[fol. 157r]

.

Also ic wane, so hebbic u cortelec gescreven bi Silvane, den getrouwen brueder, beswerende [obsecrans et contestant hanc esse ueram gratiam Dei in qua nunc statis] ende getugende, dat dese gracie Gods gewarech es, in de welke gi nu staet. De kerke, die in Babylonien vergadert es, die gruet u, ende Marchus mijn sone. Gruet u onderlinge in den heilegen cussene.

Gracie si u allen die sijt in Christo Ihesu. Amen.

Hier es Sente Peters ierste epistele uut.

Een argument op Sente Peetters andere epistole.

Symon Peter Jans brueder vander provincien van Galyleen inder stat van Bethsayda, brueder Andries des apostels.

Hier es dargument ute.