De Nieuwe Gids. Jaargang 51

[p. 196]

Het straatje van liefde en dood door H.W. Sandberg.

‘Het zijn of niet-zijn is hetzelfde lijden,
Alleen een ijle grens wordt weggevaagd.’

J. Greshoff, ‘Gedichten’.)

Het straatje van liefde en dood. Ik loop er vaak doorheen wanneer ik ga van mijn huis naar het woelige Montparnasse, waar iedereen aan de liefde denkt, maar niemand aan den dood. Toch waart de dood er rond in al zijn vormen: de doodelijke verveling, de doodelijke onverschilligheid, de doodelijke banaliteit en de doodelijke eenzaamheid van hen, die geen idealen meer hebben en geen illusies. Montparnasse, smeltkroes van mislukkingen, voos artistiek-doen, verlangen naar bedwelming, een Cocktail, samengesteld uit de wonderbaarlijkste ingrediënten, maar waarvan alleen een leege, bittere smaak in den mond overblijft.... den volgenden middag.

Velen in het arrondissement van Montparnasse woonachtig, komen overdag of 's avonds door het straatje, dat ik met vreemde benauwdheid één der eerste dagen, dat ik in Parijs was, ontdekte. Uren lang had ik gezocht naar een kamer, tot ik tenslotte door het zien van ontelbare grauwe, donkere, smerige vertrekken, in een stemming was gekomen, alsof ik een boek van Dostojewski beleefde, één van zijn vele boeken, waarin hij beschrijft, hoe de hoofdpersoon van zijn verhaal een kamer zoekt, een eenvoudige goedkoope kamer. De avond daalde over de stad, die ik nog niet kende, de omtrekken van de huizen werden vager, alsof zij met houtskool waren geteekend, in een gure buurt was het éénige licht,

[p. 197]

dat op de straat werd geworpen, dat van kroegjes, waar, aan de toonbank, mannen en vrouwen glazen dronken met een geel, groen of rood vocht erin, alsof zij bezig waren zich te vergiftigen. Plotseling, toen ik opkeek, zag ik, dat de huizen verdwenen waren. In hun plaats was aan weerskanten van den hobbeligen straatweg een lange, een eindelooze muur gekomen en achter dien muur.... stonden kleine huisjes met kleine daken. Op één van hen een kruis. Toen begreep ik, dat ik midden door een Parijsch kerkhof liep, dat aan weerszijden van den weg de dooden hun laatste appartementen hadden betrokken. Eindeloos leek mij de tocht door het kerkhof, dat door de stad in tweeën was gesneden, als een appel, ten behoeve van het verkeer, tot ik tenslotte achter de graven weer hooge huizen zag, met kleine getraliede raampjes, die hèlgeel gloeiden in den nacht. Het had den schijn alsof de menschen bang waren, dat de dooden door die kleine vensters naar binnen zouden klimmen en alsof zij ze daàrom met ijzeren staven hadden versperd. Even later stond ik op een groote boulevard en voordat ik nog van mijn verbazing bekomen was, doemde het vermaakcentrum van Montparnasse voor mij op en liet ik mij amechtig op het terras van een café neervallen om een glas verkoelend bier te drinken.

Later is die weg door het kerkhof mij vertrouwd geworden, liep ik er elken avond doorheen en bemerkte ik, dat het niet alleen het straatje van den dood, maar ook van de liefde was. De lantarens, die er branden, branden er slecht, waarschijnlijk uit eerbied voor de gestorvenen. Langs den kerkhofmuur, op het trottoir, staan smalle, spichtige boomen en bevindt zich een strook grond, door hekwerk afgesloten, waarop struiken groeien en waarin het klimop wortel schiet. Achter de boomen, half er achter, verbergen zich steeds menschen. Zij staan daar in eeuwigdurende omhelzing. De liefde duurt even lang als de dood. Alleen, de dood heeft er een eeuwigheid voor noodig, de liefde slechts één seconde. De geliefden achter de boomen van het straatje zoeken niet anders dan een omhelzing. Er is geen vunze liefde bij, zooals zij op Montparnasse te koop is. Hier is niet anders dan vergetelheid. Vergetelheid in het leven, vergetelheid in het sterven. En de boomen beschermen het zoet geheim. Zij spannen zich in, de boomen, zoo dik mogelijk te schijnen, zij ruischen met hun blade-

[p. 198]

ren, als er iemand nadert, opdat men niet de kussen zal hooren, die worden uitgewisseld, zij rijen zich in een eindelooze rij, opdat van boom tot boom de liefde zich kan hervinden. Vreemdsoortige avondwandeling. Boven den muur uit kijkt de maan en werpt de schaduwen van de graftomben over den weg. Maar de geliefden zien niets, zij houden de oogen gesloten, zooals de dooden aan de andere zijde van den muur, die hen scheidt. Doch is er wel een scheiding, is de ijle grens niet weggevaagd?

Late auto's razen in verbeten woede over den kuiligen straatweg. Hun lichten vegen één moment over de donkere gestalten, zooals een vuurtorenbundel over de zee zwaait. Niets verroert. Een dronken man zingt hikkend een liedje. Maar het deert de dooden en de geliefden niet. Zij zijn opgenomen in het stadsleven en zij zijn er in verdronken. Aan hen gaan de dingen voorbij zonder dat zij het beseffen, omdat er voor hen alleen maar één groot gebeuren is of heelemaal geen gebeuren.

Wie wandelt zoo laat door

het straatje van den dood?

Het zijn de geliefden

hun wangen zijn rood

Hun stem is heesch van ontroering,
Hun oogen zijn nat van verdriet,
Achter den muur
Gestommel van beenderen,
De dooden richten zich op,
Zij vergaten niet,
Zijn of niet-zijn is hetzelfde lijden,
Maar zij vonden alleen geluk

in het liefdesverdriet.

's Ochtends vroeg is de weg als een andere weg. Een straatveger veegt langs het trottoir en raapt een peukje sigaret op. In een hoek ligt een handschoen, die zich heeft verslapen.