Juryrapport
De prijsvraag die de IVN ter gelegenheid van haar twintigjarig bestaan heeft uitgeschreven, vroeg om een essay met als onderwerp ‘De stem van de Lage Landen elders vernomen’. Het gebied van die stem stond geheel ter keuze van de auteur, maar voorwaarde was dat er een duidelijk beeld gegeven zou worden van het functioneren van die stem. Er werd met nadruk niet gevraagd om een wetenschappelijk betoog maar om een goed leesbaar relaas waarin ook persoonlijke ervaringen aan bod mochten komen. Aan die opdracht en voorwaarden werd geheel voldaan door het essay dat een verslag geeft van de weerklank van de stem van de Lage Landen in Tsjechoslowakije. Het essay begint met een inleiding over twee kleine koninkrijkjes waar nogal gemopperd wordt, wat door de inwoners van een oud koninkrijk in het oosten, nu een republiek, met verbazing beluisterd wordt omdat men daar al zo lang heel andere stemmen uit de Lage Landen had opgevangen.
De auteur gaat dan na waar de Tsjechen en Slowaken vooral naar geluisterd hebben. Er wordt gesproken over de vele bewonderaars die Erasmus al bij zijn leven in Bohemen had en er wordt gesteld dat de eerste vertaling van Erasmus een Tsjechische was. De militaire samenwerking van Tsjechen en Nederlanders in het begin van de zeventiende eeuw wordt gememoreerd evenals de trek van Tsjechische studenten en schilders naar Nederland. De auteur wipt dan over twee eeuwen heen en belandt bij Hendrik Conscience die al vroeg royaal in het Tsjechisch vertaald werd en zo bijdroeg aan de versterking van het Tsjechische zelfbewustzijn. Ook Multatuli en Herman Heijermans werden in Tsjechoslowakije bekende namen.
Uitvoerig gaat de auteur in op de aard van de Tsjechische vertalingen uit het Nederlands. Waarom werden Antoon Coolen en Johan Fabricius en Jan de Hartog zo druk vertaald? De auteur verwijst naar buiten-literaire oorzaken en vraagt dan: ‘Maakt dat wat uit?’ Het essay culmineert in de beantwoording van die vraag en beredeneert dat schrijvers die in Nederland en België literair niet de hoogste ogen gooien van grote betekenis kunnen zijn in een land waar de